Κάτι που είναι ευρέως γνωστό είναι πως ο Καναδάς και οι ΗΠΑ
μοιράζονται τα μεγαλύτερα μη φυλασσόμενα σύνορα στον κόσμο. Αυτό που είναι ίσως
λιγότερο γνωστό είναι ότι μοιράζονται επίσης την ισχυρότερη διμερή εμπορική
σχέση σε παγκόσμιο επίπεδο, ύψους περίπου ενός τρισ. δολαρίων ετησίως, συνεργασία
της οποίας ο όγκος υπερδιπλασιάστηκε από το 1993, οπότε και τέθηκε σε εφαρμογή η
Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (
NAFTA).
Ουσιαστικό κομμάτι του εμπορίου αυτού είναι το πετρέλαιο.
Μόνο η ενέργεια αντιπροσωπεύει το ένα πέμπτο του συνόλου των εξαγωγών από τον
Καναδά στις ΗΠΑ το 2016 - και αυτό σε ένα έτος όπου οι τιμές πετρελαίου
μειώθηκαν, σύμφωνα με τη Διεύθυνση Ενεργειακής Πληροφόρησης (
Energy
Information
Administration).
Τώρα, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ απειλεί να ανατρέψει
ένα
status
quo που εγκαινιάστηκε
με τη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου Καναδά - ΗΠΑ το 1988 και τελικά κατέληξε στη
NAFTA, η οποία ενέταξε το
Μεξικό στο πλαίσιο αυτό. Από τότε, οι τρεις χώρες αναφέρονται συχνά ως «οι
τρεις αμίγκος», οι τρεις φίλοι, αλλά η σχέση τους κάθε άλλο παρά φιλική είναι
από τη στιγμή της εκλογής του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ τον περασμένο
Νοέμβριο.
Για το ότι ο Τραμπ είναι δυσαρεστημένος με τη
NAFTA
-
την οποία έχει χαρακτηρίσει «τη χειρότερη» εμπορική συμφωνία όλων των εποχών -
δεν υπάρχει αμφιβολία. Όταν ξεκίνησαν επίσημα οι επαναδιαπραγματεύσεις στην
Ουάσινγκτον τον Αύγουστο, οι Καναδοί είχαν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι η οργή
του Τραμπ κατευθυνόταν ευθέως κατά του Μεξικού, το οποίο αποτέλεσε συνήθη στόχο
εκφοβισμού και περιφρόνησης κατά τη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του
Αμερικανού προέδρου.
Ωστόσο, κατέστη ολοένα και περισσότερο προφανές ότι ο Καναδάς
επίσης βρίσκεται στο στόχαστρο. Οι Αμερικανοί εμπορικοί εκπρόσωποι κατέστησαν
σαφές ότι στις προθέσεις τους δεν είναι τίποτα λιγότερο από μία δραστική
αναθεώρηση της εικοσιπεντάχρονης εμπορικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών.
Προς απογοήτευση των Καναδών αξιωματούχων, αφέθηκαν να
αναρωτιούνται τι ακριβώς συνεπάγονται αυτές οι «προθέσεις», με ουσιαστικότερη
ίσως ενημέρωση ένα… τιτίβισμα του Τραμπ στο Twitter στις 27 Αυγούστου. «Βρισκόμαστε
στη διαδικασία επαναδιαπραγμάτευσης της
NAFTA
(της χειρότερης εμπορικής συμφωνίας
όλων των εποχών) με το Μεξικό και τον Καναδά. Και οι δύο είναι πολύ δύσκολοι,
μήπως πρέπει να την τερματίσουμε;» έγραψε ο Τραμπ.
Ωστόσο, σε αυτή την έκρηξη του Αμερικανού προέδρου, δε
γίνεται λόγος για το γεγονός ότι ο Καναδάς, με 3,5 εκατ. βαρέλια την ημέρα, είναι
μακράν η μεγαλύτερη πηγή των αμερικανικών εισαγωγών πετρελαίου.
Δεδομένης της σημασίας της ενέργειας στη συγκεκριμένη εμπορική
σχέση, αποτελεί έκπληξη τα πόσο λίγα έχουν αναφερθεί. Η μόνη αναφορά της κυβέρνησης
Τραμπ στην ενέργεια γίνεται σε μια δήλωση του Ιουλίου σχετικά με τους στόχους
της για τη NAFTA, στην οποία αναφέρεται μια μάλλον γενικόλογη δέσμευση των ΗΠΑ
στη «βορειοαμερικανική ενεργειακή ασφάλεια και τις ισχυρές αγορές».
Η δέσμευση όμως αυτή ενδέχεται να δεχτεί κλυδωνισμούς όσο
εξελίσσονται οι διαπραγματεύσεις. Και ο λόγος; Μια σχετικά ασαφής ρήτρα της
NAFTA, γνωστή ως αναλογικότητα
ή ποσόστωση (
proportionality).
Η ρήτρα εγγυάται ότι η αναλογία των καναδικών εξαγωγών πετρελαίου, φυσικού
αερίου, άνθρακα, ηλεκτρικής ενέργειας και προϊόντων διύλισης θα παραμείνει σταθερή
σε περίπτωση μείωσης της εγχώριας παραγωγής εξαιτίας δυσκολιών στον καναδικό
εφοδιασμό. Με άλλα λόγια, ο Καναδάς δεν μπορεί να σταματήσει να προμηθεύει τους
Αμερικανούς πελάτες του προκειμένου να εκτρέψει τα αποθέματά του προς στην
εγχώρια αγορά σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης.
Δεδομένης της εξάρτησης των ΗΠΑ από το καναδικό πετρέλαιο,
αυτή ήταν μια πολύτιμη αρχή στις διμερείς εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών.
Ωστόσο, η αρχή αυτή -όπως είναι αναμενόμενο- είναι πολύ
λιγότερο δημοφιλής στη βόρεια πλευρά των αμερικανο-καναδικών συνόρων. Εθνικές
ομάδες, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου των Καναδών, υποστηρίζουν εδώ και
καιρό ότι η συγκεκριμένη ρήτρα εκχωρεί στις ΗΠΑ υπερβολικό έλεγχο επί της
καναδικής παραγωγής πετρελαίου.
Πιο πρόσφατα, περιβαλλοντικές ομάδες διαμαρτύρονται ότι η
ρήτρα περιορίζει την ικανότητα του Καναδά να μειώσει την παραγωγή από πισσούχες
άμμους ώστε να επιτύχει τους στόχους μείωσης των αερίων του θερμοκηπίου που
προβλέπονται στη Συνθήκη του Παρισιού, από την οποία ο πρόεδρος Trump απέσυρε
τις ΗΠΑ. Οι Καναδοί πρότειναν την ενσωμάτωση δεσμευτικών περιβαλλοντικών προτύπων
στην αναθεωρημένη NAFTA και συγκεκριμένα την εισαγωγή ενός φόρο άνθρακα στη
Βόρεια Αμερική. Ωστόσο, Αμερικανοί αξιωματούχοι κατέστησαν σαφές ότι κάτι τέτοιο
δεν αποτελεί βάση για συζήτηση. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Καναδά έχει δεσμευτεί
από το 2020 να επιβάλλει εισφορά άνθρακα ύψους 50 καναδικών δολαρίων (40,50 δολαρίων
ΗΠΑ) ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα.
Το
Conference
Board
of
Canada,
ένα καναδικό
think
tank,
διαμαρτυρήθηκε ότι η ρήτρα δεν είναι δίκαιη επειδή δεν αφορά και το Μεξικό, όπου
εξακολουθεί να υφίσταται αυστηρός κυβερνητικός έλεγχος στην εγχώρια πετρελαϊκή
βιομηχανία παρά τα όποια ανοίγματα επιχειρούνται προς τις ξένες επενδύσεις.
Ακόμη και καναδικές επιχειρηματικές ομάδες έχουν υποστηρίξει
ότι η ρήτρα αναλογικότητας είναι απαρχαιωμένη, δεδομένου ότι οι ΗΠΑ είναι πλέον
εξαγωγέας πετρελαίου. Μέχρι σήμερα, δεν έχει γίνει ποτέ επίκληση στη ρήτρα αυτή.
Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι ΗΠΑ είναι πρόθυμες να την εγκαταλείψουν,
ειδικά στην περίπτωση που αποφασίσουν να επιβάλλουν κυρώσεις στις εισαγωγές
πετρελαίου από τη Βενεζουέλα.