Ο Υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας ήταν σαφής, σε
βαθμό κυνισμού, όταν τον έπιασε η κάμερα να λέει : «Εφαρμόστε τη συμφωνία,
αλλιώς θα πεθάνετε όλοι», απευθυνόμενος στους αντιπάλους του Γιανουκόβιτς. Μόνο
που τελικά το θύμα της πραξικοπηματικής ανατροπής της συμφωνίας της 21ης
Φεβρουαρίου ήταν η ίδια η εδαφική ακεραιότητα της Ουκρανίας. Η Δύση απέδειξε το
… ταλέντο της να επιλέγει αναξιόπιστους ακραίους ως συμμάχους (για τη … «διάδοση
της δημοκρατίας και των δυτικών αξιών», μην το ξεχνάμε), οι οποίοι στο τέλος
βλάπτουν την ίδια τη στρατηγική της: από τους ισλαμοφασίστες κατά του Άσαντ στη
Συρία ως τους ναζιστές του «Δεξιού Τομέα» στην Ουκρανία το ίδιο αποτυχημένο
μοτίβο επαναλαμβάνεται –και δίνει «πόντους» στον Πούτιν, τη στιγμή, μάλιστα,
που ο τελευταίος, βλέπει το σύνηθες «όπλο» του, το φυσικό αέριο να μην είναι
πια αρκετά «θανατηφόρο» γεωστρατηγικά.
Ο ισχυρός άνδρας του Κρεμλίνου, μετά την
καταστρατήγηση της συμφωνίας της 21ης Φεβρουαρίου, απέκτησε το
πρόσχημα ώστε να καταφέρει να αποφύγει τον βασικό κίνδυνο που ελλόχευε από τη
συμφωνία αυτή: το σταδιακό αλλά ασφυκτικό εναγκαλισμό της Ουκρανίας από τη Δύση
με τον ρωσόφιλο Γιανουκόβιτς να παραμένει απογυμνωμένος από εξουσίες στην
προεδρία της χώρας του και να γίνεται, τελικά, ο πρόεδρος που θα άνοιγε το δρόμο,
ώστε, σε βάθος χρόνου, η χώρα να οδηγηθεί στην πλήρη νατοποίηση. Η είσοδος της Ουκρανίας
στο ΝΑΤΟ δεν θα μπορούσε να γίνει άμεσα, καθώς θα προκαλούσε υπέρμετρα τη Μόσχα
- κι αυτό το κατάλαβαν κι οι δύο μεγάλοι Αμερικανοί στρατηγιστές, Κίσινγκερ και
Μπρεζίνσκυ, όπως φαίνεται από πολύ πρόσφατα άρθρα τους. Μάλιστα, ο τελευταίος
εμφανίζεται να διαφωνεί με τον … εαυτό του: το 1997, στη «Μεγάλη Σκακιέρα», ο
Μπρεζίνσκυ ήθελε το Κίεβο να περιληφθεί, το νωρίτερο ως το 2010, στην
ενισχυμένη σχέση συνεργασίας Παρισίων-Βερολίνου-Βαρσοβίας εντός Ε.Ε. και ΝΑΤΟ.
Μόνο που, όταν γραφόταν το βιβλίο αυτό, στο Κρεμλίνο βρισκόταν ο Γέλτσιν και η
Ρωσία τελούσε υπό χρεοκοπία ...
Ο Πούτιν αντιλαμβανόταν ότι αν η Ουκρανία ετίθετο
τελεσίδικα υπό δυτική επιρροή, η Μόσχα δεν θα εγκατέλειπε απλά τα όνειρα για
μία νέα «ευρασιατική αυτοκρατορία», αλλά γρήγορα κι ο ίδιος θα εξελισσόταν σε
νέο Γέλτσιν ή θα είχε ακόμη και την τύχη του Γιανουκόβιτς. Η Ρωσία θα ετίθετο κι
ίδια υπό δορυφοροποίηση, με απρόβλεπτες συνέπειες ακόμη και για την εδαφική της
ενότητα. Αναφλέξεις σε μουσουλμανικές περιοχές εντός της Ρωσικής Ομοσπονδίας
(π.χ. Τσετσενία και αλλού), αλλά και πιθανές «πορτοκαλί» διαδηλώσεις θα
περίμεναν τον Πούτιν, κάτι που άλλωστε είδαμε να γίνεται και μετά τις ρωσικές
εκλογές του 2011. Θυμίζουμε πως ο Μπρεζίνσκυ ετίθετο υπέρ μίας χαλαρής
συνομοσπονδιακής Ρωσίας, αποτελούμενη από τρία - τουλάχιστον - κράτη.
Συνεπώς, ο μονοπολισμός που εγγυάται την
μονοκρατορία των ΗΠΑ έχει ως πρώτο βήμα την ένταξη της Ουκρανίας στο δυτικό
πλαίσιο ασφαλείας και μακροπρόθεσμη αλλά απαραίτητη συνέπεια τη δορυφοροποίηση
και, τελικά, τη διάλυση της Ρωσίας, ενώ η προσπάθεια του Κρεμλίνου να
αντεπιτεθεί γεωπολιτικά -όπως δείχνουν και οι θεωρίες του «πολυπολισμού» που
ευαγγελίζεται ο Ρώσος «Κίσσινγκερ» Αλεξάντερ Ντούγκιν - περνάει απαραίτητα από
την ανάκτηση του στρατηγικού ελέγχου της Ουκρανίας. Αυτός είναι κι ο βασικός
γεωπολιτικός λόγος που η Μόσχα αναφορικά με την Κριμαία δεν αρκείται σε τίποτα
λιγότερο από την προσάρτηση. Αν, μάλιστα, από πλευράς ΝΑΤΟ δούμε να εντείνεται η
συνεργασία με τη νέα ουκρανική κυβέρνηση ακόμα και σε στρατιωτικό επίπεδο,
ουδείς μπορεί να αποκλείσει ανάλογες κινήσεις και στην Ανατολική και Νότια
Ουκρανία ή έστω τη μετατροπή τους σε προτεκτοράτα στο πρότυπο της Αμπχαζίας,
αυτού του «Κοσσόβου του Καυκάσου». Η νατοποίηση της μισής Ουκρανίας είναι για
το Κρεμλίνο προφανώς προτιμότερη από τη σταδιακή νατοποίηση ολόκληρης της χώρας
…
Αλλά
και από πλευράς Δύσης, και δη των ΗΠΑ, θα πρέπει να περιμένουμε κάποιου είδους
γεωπολιτική αντεπίθεση. Το ότι η Ρωσία, χάρη στην Κριμαία, αποκτά τον έλεγχο της
μισής σχεδόν ακτογραμμής του Εύξεινου
Πόντου, πρέπει να μας προϊδεάζει για πιέσεις στο σημερινό status των Στενών, όπως
αυτό προσδιορίζεται από τη Συνθήκη του Μοντραί (1936). Βάσει της συνθήκης αυτής,
όπως ευστοχότατα αναφέρει ο Γιώργος Καπόπουλος σε παλαιότερο – αλλά επίκαιρο
μετά τα γεγονότα της Ουκρανίας - άρθρο του, «ο Eύξεινος Πόντος είναι σήμερα η
μόνη θάλασσα όπου η πρόσβαση στα διεθνή χωρικά της ύδατα δεν είναι ανεμπόδιστη
για το Πολεμικό Nαυτικό των HΠA» («Γεωπολιτική της Mαύρης Θάλασσας...», εφημερίδα
«Ημερησία», 11/09/2008). Μπορεί, όμως, να αναθεωρηθεί μία τέτοια συνθήκη, στην
οποία είναι συμβαλλόμενο μέρος και η Ρωσία; Ποια θα είναι η στάση της Βουλγαρίας
και της Ρουμανίας, που είναι και μέλη του ΝΑΤΟ, αλλά και συμβαλλόμενα μέρη στη
Συνθήκη; Θα επιστρατευτεί η de facto παραβίασή της ή ακόμη και το φαραωνικό
πρότζεκτ του Ερντογάν για μία διώρυγα παράλληλη προς τον Βόσπορο; Από την άλλη,
η Άγκυρα είναι πρόθυμη να ρισκάρει μία τέτοια ένταση με τη Μόσχα για να
εξυπηρετήσει τις αναγκαιότητες της «ανάσχεσης» της «ρωσικής αρκούδας»;
Τα
ερωτήματα, ωστόσο, θα μπορούσαν να τραβήξουν και λίγο … νοτιότερα: ποιος μπορεί
να αποκλείσει πιέσεις για νατοϊκό έλεγχο ή συγκυριαρχία στο Αιγαίο και, ακόμη
περισσότερο, επίταση των πιέσεων για την νέα, πλήρως αρνητική για τον Ελληνισμό
της Μεγαλονήσου, λύση που σήμερα κυοφορείται στο Κυπριακό;
Μην
ξεχνάμε, άλλωστε, πόσο … βαρετά επαναλαμβανόμενες είναι οι γεωπολιτικές
αναγκαιότητες: την δεκαετία του 1850 τα γεγονότα που οδήγησαν στον Κριμαϊκό
Πόλεμο αφορούσαν το καθεστώς των Αγίων Τόπων. Η σημερινή κρίση στην Ουκρανία
ξεκίνησε ενώ ακόμη σοβεί η κρίση στη Συρία, με μία νέα αναζωπύρωση να βρίσκεται
σε εξέλιξη …
Από
την άλλη, θα πρέπει να περιμένουμε ότι η Ρωσία θα σπεύσει να εκμεταλλευτεί κι
άλλη μία ευκαιρία: τη μετατροπή της Σερβίας σε «μαύρη τρύπα» στα Βαλκάνια.
Απαντώντας στις ευρωπαϊκές πιέσεις ενάντια στον South Stream και τη στιγμή που
η Βοσνία αρχίζει να βιώνει έναν μακρόσυρτο «επιθανάτιο ρόγχο», η Μόσχα θα μπορούσε
να βρει ένα πολύ πρόθυμο τοπικό σύμμαχο στην απομονωμένη –και ταπεινωμένη λόγω
Κοσόβου – Σερβία. Όπως είχαμε γράψει παλιότερα, η μετατροπή της Σερβίας σε ένα
είδος νέου «ψυχροπολεμικού» συνόρου ανάμεσα στην Ρωσία και την Δύση, θα δώσει
ακόμη μεγαλύτερη ώθηση σε «μεγαλοαλβανικά» σενάρια δοκιμάζοντας ακόμη
περισσότερο την ενότητα της ΠΓΔΜ. Κάτι τέτοιο, με τη σειρά του, θα εντείνει τις
πιέσεις προς τη χώρα μας για μία βεβιασμένη αναγνώριση της ΠΓΔΜ που δε θα
λαμβάνει υπ’ όψιν κατ’ ουσίαν τα ελληνικά επιχειρήματα ως προς το θέμα του
ονόματος και της ταυτότητας του εν λόγω κράτους. Έτσι, σε περίπτωση μίας τέτοιας
λύσης, το ερώτημα παραμένει: Ποιες
διασφαλίσεις υπάρχουν πως, έτσι, δε θα δώσουμε δικαιώματα στον artificial «αλυτρωτισμό»
των Σκοπίων, ο οποίος θα στρέφεται κατά κύριο λόγο εναντίον μας, π.χ. με
ανύπαρκτες μειονοτικές διεκδικήσεις κάθε φορά που θα πιέζεται από το αλβανικό
στοιχείο στο δικό του έδαφος; Και, για να προεκτείνουμε λίγο τον συλλογισμό μας,
ποιος αποκλείει ότι, στο τέλος, όταν η ΠΓΔΜ θα είναι, στην καλύτερη περίπτωση,
μία χαλαρή συνομοσπονδία, δεν θα έχουμε χαρίσει τη μακεδονική ταυτότητα, αλλά
και μία μειονοτική διεκδίκηση, σε άλλα σλαβικά κράτη της περιοχής;
Γενικότερα, ωστόσο, πώς θα πρέπει να δει η χώρα μας την
παρούσα κρίση στην Ουκρανία; Σίγουρα ο κόσμος που ξημερώνει είναι πρωτόγνωρα
ασταθής, μακριά από το «θερμοκήπιο» του Ψυχρού Πολέμου. Θα λέγαμε, μάλιστα, πως
οι καταστάσεις που αναδύονται παραπέμπουν στο άναρχο και πολυκεντρικό σύστημα
του 18ου και του 19ου αιώνα. Και, δυστυχώς, η Ελλάδα,
λόγω της θέσης της είναι ανάγκη να είναι σε εγρήγορση.
Παραδόξως, λόγω θέσης, είμαστε αναγκασμένοι να προσπαθήσουμε
να εκμεταλλευτούμε την ρωσική γεωπολιτική επάνοδο. Όχι, βέβαια, με φαντασιώσεις
νέων «Ορλωφικών» (είδαμε τι βίωσε η Κύπρος πέρυσι τέτοιον καιρό…). Όμως, πρέπει
να έχουμε υπ΄ όψιν πως μια Ρωσία που δε θα είχε λόγο στην Ουκρανία και, όπως
ήθελε ο Μπρεζίνσκυ, θα τελούσε η ίδια υπό τροχιά διάλυσης σχεδόν, θα σήμαινε
γιγάντωση της επιρροής της Τουρκίας. Ας αναλογιστούμε, όχι μόνο τις θεωρίες του
Νταβούτογλου, αλλά και τα όνειρα του Οζάλ («ένας τουρκικός κόσμος από την
Αδριατική ως το Σινικό τείχος»). Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η Ελλάδα θα ήταν μία μεταμοντέρνα
«Βλαχομπογδανία» της μετααυτοκρατορικής Τουρκίας-«χωροφύλακα».
Και οι τελευταίες, εξελίξεις, ωστόσο, δε σημαίνουν ότι η
Τουρκία παραμερίζεται στους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς της Δύσης και δη των ΗΠΑ
ενάντια στη Ρωσία. Και στην περίπτωση αυτή η Τουρκία γίνεται
απαραίτητη ως ένα βαθμό για τη Δύση, αλλά μικρότερο σε σχέση με την προηγούμενη
– η γειτονική χώρα λόγω θέσης έχει ένα πλεονέκτημα, το οποίο μπορεί,
επιπλέον, και να το «πουλάει» επιδέξια στα διεθνή κέντρα ισχύος.
Ωστόσο, οι ΗΠΑ είναι πλέον υποχρεωμένες να λάβουν υπ΄ όψιν
πλέον και εμάς αλλά και τα άλλα βαλκανικά μέλη του ΝΑΤΟ στο νέο σκηνικό,
ακριβώς στο πλαίσιο της ρωσικής ανάσχεσης. Το βασικό γεωπολιτικό δίδαγμα 190
περίπου χρόνων ιστορίας του ελλαδικού κράτους είναι πως μία ισχυρή Ρωσία είναι επ΄ ωφελεία
της Ελλάδας, ώστε η Δύση να έχει συμφέρον και να είναι αναγκασμένη να την
στηρίξει ως ανάχωμα στην ρωσική κάθοδο, χωρίς, βέβαια, μία τέτοια στάση να
σημαίνει τη μετατροπή της Ελλάδας σε «σταυροφόρο» ενάντια στη «ρωσική αρκούδα».
Άλλωστε, μία χώρα σαν τη δική μας μάλλον δεν θα μπορεί να έχει τη νοοτροπία του
τελευταίου «μουτζαχεντίν» του μονοπολισμού, τη στιγμή, μάλιστα, που αυτός φαίνεται πλέον να τίθεται σε σοβαρή αμφισβήτηση.