Επί δεκατρία έτη η Τουρκία έζησε στον αστερισμό
του
Recep
Tayyip Erdogan. Οι συνεχείς εκλογικές επιτυχίες οδήγησαν, όμως, τον Τούρκο Πρόεδρο
στην υπεροψία και στον αυταρχισμό, στην «Ύβρη» -την οποία είθισται να
ακολουθεί η «Νέμεσις». Στις πρόσφατες εκλογές, για πρώτη φορά, ο Recep
Tayyip Erdogan αποδοκιμάστηκε από τους Τούρκους εκλογείς. Όχι μόνον το ΑΚΠ
δεν συγκέντρωσε τα απαιτούμενα δύο τρίτα των βουλευτών για την σχεδιαζόμενη συνταγματική
μεταρρύθμιση, το υπερ-προεδρικό καθεστώς, αλλά έχασε την πλειοψηφία στην Βουλή.
Βέβαια, με 41% των ψήφων, η παράταξη του
Erdogan παραμένει ο ισχυρότερος παράγων της τουρκικής πολιτικής. Όμως, η σχετική
ήττα σε μια εκλογή στην οποία ο Τούρκος Πρόεδρος ενεπλάκη προσωπικά και, μάλιστα,
αντικείμενος στους συνταγματικούς κανόνες έδωσε ένα ιδιαίτερα αρνητικό σήμα ως προς
τις πολιτικές του προοπτικές. Για τους περισσότερους παρατηρητές της τουρκικής σκηνής,
η πολιτική του πορεία ξεπέρασε το ζενίθ και βαδίζει προς το ναδίρ.
Η αίσθηση αυτή επισύρει ήδη νέα πολιτικά
φαινόμενα. Η ενδεχόμενη επάνοδος στην πολιτική του Abdullah Gul, συνιδρυτή του ΑΚΠ
και τέως Προέδρου της Τουρκίας, απειλεί τόσο την συνοχή του κόμματος όσο και την
ηγεμονία του Recep Tayyip Erdogan. Το συνέδριο του ΑΚΠ τον Σεπτέμβριο του 2015,
αν ο Recep Tayyip Erdogan υποστεί μια προσωπική ήττα, θα σηματοδοτήσει, ενδεχομένως,
την συνέχεια του δράματος, η πρώτη φάση του οποίου τοποθετείται στις εκλογές του
Ιουνίου.
Ποιες διεξόδους διαθέτει ο Τούρκος Πρόεδρος
για να αποτρέψει την αμφισβήτηση της ηγεμονίας του; Ορισμένοι πολιτικοί αναλυτές
της Τουρκίας προβάλλουν την «Στρατηγική του Χάους». Η απώλεια της πλειοψηφίας
από το ΑΚΠ εισάγει την τουρκική πολιτική ζωή σε παρατεταμένη αστάθεια, καθώς οι
συμμαχικές κυβερνήσεις φαίνονται δύσκολες. Ακόμη και αν επιτευχθούν οι αναγκαίοι
συμβιβασμοί, η διακυβέρνηση της Τουρκίας θα καταστεί δυσχερής, με συνέπεια, μεταξύ
άλλων, την καθοδική πορεία της oικονομίας. Μετά από μερικούς μήνες ταραχώδους πολιτικού
και οικονομικού βίου, ο Τούρκος Πρόεδρος θα μπορούσε να προκαλέσει νέες εκλογές.
Εάν θέσει στους Τούρκους εκλογείς το δίλημμα «Αυταρχισμός ή Χάος», ο
Recep Tayyip Erdogan θα επανακτήσει, ενδεχομένως, το απωλεσθέν έδαφος.
Ο υπολογισμός αυτός αγνοεί, όμως, τις
πρόσφατες βαθειές αλλαγές της τουρκικής κοινωνίας. Αποδομώντας το κεμαλικό πρότυπο,
το ΑΚΠ συνέβαλε στην απελευθέρωση της Τουρκίας από τα παλαιά στερεότυπα. Η εξέγερση
στο πάρκο του Taksim Gezi τον Μάϊο του 2013 εγκαινίασε μια νέα εποχή για την τουρκική
κοινωνία. Η άνοδος του φιλοκουρδικού σχηματισμού «Δημοκρατικό Κόμμα του Λαού»
έδειξε ότι οι παλαιές προπαγανδιστικές μέθοδοι δεν έχουν πλέον πέραση. Εκτεταμένα
στρώματα της τουρκικής κοινής γνώμης αντιδρούν στον αυταρχισμό.
Τι απομένει, επομένως, ως εναλλακτική
στον Recep Tayyip Erdogan; Από τις Σταυροφορίες ώς την Ρωσία του Πούτιν, η
εξαγωγή των εσωτερικών προβλημάτων συνιστά επαναλαμβανόμενο θέμα της Ιστορίας. Η
χρονική συγκυρία, δηλαδή η απαρχή πολιτικών αναταράξεων στην Τουρκία και η κλιμάκωση
της ελληνικής κρίσης με συνέπεια την διεθνή
απομόνωση και την κατάρρευση της εικόνας της χώρας μας, δεν προοιωνίζεται τίποτε
το θετικό για τους δύο γείτονες. Οι Έλληνες κινδυνεύουν να ανα-βιώσουν τα παλαιά
προβλήματα των στρατιωτικών απειλών· οι Τούρκοι να επανα-παγιδευτούν στο αυταρχικό
καθεστώς το οποίο αποδοκίμασαν με την ψήφο τους.
Όπως είναι φυσικό, τα νέα δεδομένα της
τουρκικής πολιτικής ενσωματώνονται στους σχεδιασμούς όλων των δυνάμεων οι οποίες
εμπλέκονται στην κρίσιμη και ασταθή περιοχή από την Αδριατική ώς την Κασπία και
από την Μαύρη ώς την Ερυθρά Θάλασσα. Επί του παρόντος, οι γεωπολιτικές ανησυχίες
μοιάζει να ωφελούν την χώρα μας στην διαπραγμάτευση με τους δανειστές. Αν, όμως,
οι σχετικές συζητήσεις καταλήξουν σε αδιέξοδο, μπορεί να προκύψουν ευρύτερες γεωπολιτικές
ανακατατάξεις, επικίνδυνες για τα συμφέροντά μας.
Η κατανόηση και η πρόβλεψη ως προς τις
ελληνικές εξελίξεις επιτάσσει την ανάγκη να ανοιχτούμε στις διάφορες γεωπολιτικές
κλίμακες οι οποίες, για το καλύτερο και για το χειρότερο, έχουν επανειλημμένως καθορίσει
την εθνική μας μοίρα.
* Ο κ.
Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")