Οι ποσότητες χλωρίου και βρωμίου στη στρατόσφαιρα, των δύο κατ' εξοχήν βλαπτικών για το όζον χημικών ουσιών, συνεχίζουν να μειώνονται και πλέον το παγκόσμιο στρώμα του όζοντος, που προστατεύει από την υπεριώδη ηλιακή ακτινοβολία, έχει σταθεροποιηθεί σε επίπεδο περίπου 3,5% μικρότερο σε σχέση με το 1980. Παράλληλα όμως, δεν έχουν σταματήσει να κάνουν περιοδικά την εμφάνισή τους πάνω από τις πολικές περιοχές, εποχικές «τρύπες» του όζοντος.
Αυτά αναφέρει σε ανακοίνωσή της η Διεθνής Επιτροπή Όζοντος (πρόεδρος της οποίας επανεξελέγη προ εβδομάδος ο έλληνας καθηγητής Χρήστος Ζερεφός), με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα των Ηνωμένων Εθνών για την Προστασία του Στρώματος Όζοντος, η οποία εορτάστηκε στις 16 Σεπτεμβρίου, σε ανάμνηση της υπογραφής, στις 16/9/1987, του Πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ. Η διεθνής αυτή συμφωνία, ελέγχοντας την παραγωγή και την χρήση συγκεκριμένων χημικών ουσιών (των χλωροφθορανθράκων), έχει έκτοτε παίξει καθοριστικό ρόλο για την μερική αποκατάσταση του προβλήματος. Η αρμόδια Επιτροπή, που εδρεύει στο Τορόντο του Καναδά, εκτιμά ότι η επιστροφή του όζοντος στα επίπεδα που βρισκόταν προ του 1980, θα συμβεί περίπου στο μέσον του 21ού αιώνα.
Προς το παρόν πάντως, μία μεγάλη τρύπα όζοντος εμφανίζεται περιοδικά πάνω από την Ανταρκτική και τις πολικές περιοχές του νοτίου ημισφαιρίου. Φέτος, σύμφωνα με το πρακτορείο Ρόιτερ, ο Παγκόσμιος Μετεωρολογικός Οργανισμός ανακοίνωσε ότι η τρύπα αναμένεται να είναι μικρότερη σε σχέση με πέρυσι, αλλά μάλλον κάπως μεγαλύτερη από ό,τι το 2010. Η τρύπα του όζοντος πάνω από την Ανταρκτική -που συνήθως φθάνει στο μέγιστό σημείο της περί το τέλος Σεπτεμβρίου με αρχές Οκτωβρίου- έχει αυτή την εποχή έκταση περίπου 19 εκατ. τετραγωνικά χιλιόμετρα.
Παράλληλα, η αραίωση του όζοντος έφθασε σε επίπεδο ρεκόρ πάνω από την Αρκτική και τις πολικές του βορείου ημισφαιρίου την άνοιξη του 2011, αν και φέτος επανήλθε σε πιο φυσιολογικά επίπεδα. Σύμφωνα με την αρμόδια Διεθνή Επιτροπή, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η τρύπα του όζοντος στα πολύ υψηλά βόρεια γεωγραφικά πλάτη επηρεάζει τις κλιματικές συνθήκες και επηρεάζεται από αυτές.
Ιδιαίτερα, υπάρχει στενή αλληλεπίδραση ανάμεσα στη συγκέντρωση «αερίων του θερμοκηπίου» στην ατμόσφαιρα και στο επίπεδο του όζοντος στη στρατόσφαιρα.
Εξαιτίας άλλωστε των εκπομπών αυτών των αερίων, το στρώμα του όζοντος δεν αναμένεται να επανέλθει ποτέ στο προβιομηχανικά φυσικά επίπεδά του.
Η Διεθνής Επιτροπή Όζοντος της Διεθνούς Ένωσης Μετεωρολογίας και Ατμοσφαιρικών Επιστημών (ΙAMAS), εξάλλου, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι την τελευταία δεκαετία οι επίγειοι σταθμοί παρατήρησης του στρώματος του όζοντος μειώνονται, ενώ τα αντίστοιχα δορυφορικά συστήματα παρατήρησης σταδιακά «γερνάνε» και μπορεί να αχρηστευτούν τα επόμενα χρόνια. Διακυβεύεται έτσι η ικανότητα των επιστημόνων να έχουν αξιόπιστες παρατηρήσεις και να κάνουν προβλέψεις για το επίπεδο του όζοντος στο μέλλον.
Η Επιτροπή κρούει τον κώδωνα του κινδύνου ότι «χωρίς παρατηρήσεις, η προστασία της ατμόσφαιρας για τις επόμενες γενεές δεν θα είναι εφικτή. Το απλό μήνυμα είναι ότι ενώ το στρώμα του όζοντος ανακάμπτει από τις επιπτώσεις των βλαπτικών ουσιών, τα αέρια του θερμοκηπίου προβλέπεται ότι θα μεταβάλλουν τη στρατόσφαιρα. Αυτές οι αλλαγές απαιτούν συνεχή εγρήγορση, όσον αφορά την παρακολούθηση του στρώματος του όζοντος».
Ο καθηγητής Χρήστος Ζερεφός, ως επανεκλεγείς πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Όζοντος, δήλωσε ότι «η παρατηρούμενη τάση ψύξης της κατώτερης στρατόσφαιρας επηρεάζεται από την κλιματική μεταβολή. Η αραίωση του στρώματος του όζοντος, παρά τις σταθεροποιητικές της ενδείξεις, συνεχίζεται και θα διαρκέσει και τις προσεχείς λίγες δεκαετίες».
«Είναι ευτύχημα», πρόσθεσε, «ότι το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, με το οποίο απαγορεύτηκαν ουσίες οι οποίες καταστρέφουν το όζον, λειτουργεί, διότι αλλιώς περίπου το ένα τρίτο του βορείου ημισφαιρίου θα κινδύνευε από υπερβολικές δόσεις υπεριώδους Β, τόσο μεγάλες ώστε το μαύρισμα του ηλίου των θερινών διακοπών θα γινόταν μέσα σε μία μέρα».
Σύμφωνα με τον Έλληνα επιστήμονα, «χωρίς το Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ, η ζωή στη Γη θα ήταν τελείως διαφορετική και οι άνθρωποι θα ήταν αναγκασμένοι να εργάζονται κυρίως τη νύχτα και να ξεκουράζονται την ημέρα. Ενώ αντίθετα, οι εργασίες στην ύπαιθρο, γεωργικές και άλλες, θα απαιτούσαν ειδική προστασία».