Η αγωνία για το μέλλον της ελληνικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως αποτυπώθηκε και στο Energy Commodities Conference 2016 που έγινε την περασμένη Παρασκευή σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας, αφορά όχι τόσο τις αλλαγές που αναμένονται στο πλαίσιο της εναρμόνισης με το ενιαίο μοντέλο-στόχο (Target Model) όσο το ζήτημα της ρευστότητας.
Μέσα στις επόμενες εβδομάδες αναμένεται να δουν το φως της δημοσιότητας οι νομοθετικές διατάξεις για το target model, με στόχο οι διαδικασίες υλοποίησης των αλλαγών να ολοκληρωθούν ως τα τέλη του 2017.
Σε αυτό το μέτωπο δεν αναμένονται ιδιαίτερες εκπλήξεις, καθώς η κυβέρνηση, η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας, ο ΛΑΓΗΕ και ο ΑΔΜΗΕ θα υιοθετήσουν το ευρωπαϊκό πρότυπο, με τη λειτουργία νέων αγορών, εκτός της ήδη υφιστάμενης προημερησίας (day-ahead), όπως της ενδοημερησίας (intraday), της προθεσμιακής (forward) και της αγοράς εξισορρόπησης (balancing market).
Βασική και πολυαναμενόμενη τομή, ιδίως από τους μεγάλους καταναλωτές, είναι η θεσμοθέτηση των διμερών συμβολαίων και η κατάργηση του μοντέλου της υποχρεωτικής αγοράς (mandatory pool).
Γενικότερα, ίσως το πιο ενδιαφέρον ζήτημα και αυτό που σίγουρα συγκεντρώνει τις μεγαλύτερες αντιπαραθέσεις μεταξύ των παραγόντων της αγοράς σε όλη την Ευρώπη, είναι η -διασφάλιση- ισχύος (capacity market), καθώς και η βέλτιστη οργάνωση της σύζευξης των αγορών (market coupling) είτε στην απλή είτε στην πιο εξελιγμένη της μορφή (flow based market coupling), υπό το πρίσμα της αυξημένης διείσδυσης των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή.
Η ελληνική αγορά έχει αρκετές στρεβλώσεις, οι οποίες ποικίλλουν ανάλογα με την οπτική γωνία των παραγόντων που εμπλέκονται σε αυτήν (παραγωγοί, προμηθευτές, έμποροι και καταναλωτές). Η εξισορρόπηση αυτών των -πολλές φορές- αλληλοσυγκρουόμενων θέσεων, που αντανακλούν διαφορετικά συμφέροντα, με βάση το γενικό συμφέρον, είναι μία αέναη διαδικασία, χωρίς προκαθορισμένη επιτυχία, αλλά είναι το βασικό ζητούμενο για τη δημιουργία μίας πραγματικά ανταγωνιστικής αγοράς.
Οι αλλαγές στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας, στο πλαίσιο του target model, είναι κατά 90% δεδομένες, όπως είπε στο energia.gr παράγοντας που παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις στον ενεργειακό τομέα, στο περιθώριο του συνεδρίου Energy Commodities. Το ζήτημα είναι το άλλο 10% και αυτό αφορά το θέμα της ρευστότητας και ειδικότερα τη στάση που θα ακολουθήσει η ΔΕΗ, τόνισε.
Από τη ΔΕΗ θα εξαρτηθεί αν η ελληνική αγορά θα έχει βάθος, προσέθεσε, εκφράζοντας τον σκεπτικισμό του για μία θετική εξέλιξη στο συγκεκριμένο ζήτημα.
Ο ...βουλγαρικός δρόμος
Όπως επισήμανε πηγή της αγοράς στο energia.gr, είναι ορατό το ενδεχόμενο η ελληνική χονδρεμπορική αγορά να ακολουθήσει τον δρόμο της Βουλγαρίας, όπου ναι μεν λειτουργεί χρηματιστήριο ενέργειας εδώ και κάποιους μήνες, ωστόσο το ενδιαφέρον είναι ακόμα μικρό, λόγω ακριβώς της περιορισμένης ρευστότητας.
Σε αυτό θέμα άλλωστε αναφέρθηκε και ένας από τους βασικούς ομιλητές του συνεδρίου, ο διευθύνων σύμβουλος του Ανεξάρτητου Βουλγαρικού Χρηματιστήριου Ενέργειας (IBEX) Κονσταντίν Κονσταντίνοφ.
Το IBEX (θυγατρική κατά 100% της κρατικής εταιρείας ηλεκτρισμού Bulgarian Energy Holding) είναι σε πλήρη λειτουργία από τις 19 Ιανουαρίου. Όταν ξεκίνησε τη λειτουργία του, είχε 19 μέλη και όγκο συναλλαγών (στο σύνολου του Ιανουαρίου) 77.371 MWh, ενώ τον Απρίλιο τα μέλη είχαν αυξηθεί σε 37 και ο όγκος σε 188.635 MWh.
Λόγω της έλλειψης βάθους, παρατηρούνται και σήμερα έντονες διακυμάνσεις στις τιμές, αν και όχι τόσο ακραίες όσο την πρώτη περίοδο λειτουργίας.
Όπως είπε ο κ. Κονσταντίνοφ, στα βραχυπρόθεσμα σχέδια του IBEX είναι η προώθηση μέτρων ενίσχυσης της ρευστότητας (τόσο στην προσφορά, όπου γίνονται συζητήσεις με παραγωγούς ΑΠΕ, όσο και στη ζήτηση), η δημιουργία, εντός του έτους, μίας κεντρικής αγοράς για διμερή συμβόλαια, η οποία θα λειτουργεί ως ξεχωριστή πλατφόρμα, ενώ στα μακροπρόθεσμα σχέδια περιλαμβάνεται η προώθηση της σύζευξης με την Ελλάδα και τη Ρουμανία, καθώς και η δημιουργία μίας intraday αγοράς.
Portfolio ή unit based bidding;
Στις επιπτώσεις από τις αλλαγές του σχεδιασμού που θα γίνει για το target model, αναφέρθηκε από την πλευρά του ο επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Ηλεκτρολόγων Μηχανικών & Μηχανικών Υπολογιστών του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης, Παντελής Μπίσκας.
Ειδικότερα, μιλώντας για τη διαδικασία των προσφορών στη χονδρεμπορική αγορά, είπε ότι έχουμε δύο τύπους προσφορών, την μία προσφορά ανά μονάδα (unit based) και την προσφορά χαρτοφυλακίου (portfolio bidding).
Ο δεύτερος τύπος προσφοράς, σε αντίθεση με τον πρώτο, διαθέτει περισσότερη ευελιξία, αλλά μικρότερη διαφάνεια, ενώ καθιστά δυσκολότερη την εποπτεία, υποστήριξε.
Όπως είπε, η ΔΕΗ προτείνει ουσιαστικά να επεκταθεί αυτός ο τύπος προσφορών σε όλες τις αγορές, λόγω των περιβαλλοντικών περιορισμών που έχουν οι λιγνιτικές μονάδες, αλλά και γενικότερα η μείωση των ωρών λειτουργίας τους ως τα τέλη του 2023, καθώς και για την καλύτερη χρήση της ρήτρας take or pay στα συμβόλαια προμήθειας φυσικού αερίου από τη ΔΕΠΑ.
Ως εκ τούτου, συμπέρανε, το portfolio bidding αφορά επί της ουσίας μόνο τη ΔΕΗ.
Ειδικότερα για τις μονάδες ΑΠΕ, εκτίμησε ότι υπάρχουν προοπτικές για να έχουν αξιόλογα κέρδη και χρηματοροές, ενώ επισήμανε ότι θα πρέπει να διαμορφώσουν aggregators (εκπροσώπους φορτίου) ώστε να συμμετέχουν στην αγορά ως μία οντότητα.
Πρέπει να συμμετέχουν στην ενδοημερησία (ειδικά αν υπάρξει continuous trading) και σταδιακά και στην αγορά εξισορρόπησης, κατέληξε.
Ο στόχος για μία ενιαία περιφερειακή αγορά
Ο επικεφαλής της Διεύθυνσης Λειτουργίας Αγοράς και Εξυπηρέτησης Μελών της ΕΧΑΕ, Ανδρέας Δασκαλάκης, μίλησε για τα οφέλη της δημιουργίας μίας ενιαίας περιφερειακής αγοράς ενέργειας. Όπως επισήμανε, με «οδηγό» το ενιαίο μοντέλο της ευρωπαϊκής αγοράς Η/Ε, απαιτείται σε πρώτο στάδιο η δημιουργία περιφερειακών αγορών στις χώρες οι οποίες γειτονεύουν και συνεπώς υπάρχει διασύνδεση των υποδομών, με βασικό χαρακτηριστικό την ενιαία (κοινή) τιμή για κάθε προσφερόμενη μονάδα ενέργειας.
Βασικά στοιχεία της περιφερειακής αγοράς, σημείωσε, είναι οι κοινοί κανόνες διαπραγμάτευσης, η -εύκολη- πρόσβαση στους συμμετέχοντες, μία τιμή για όλη την αγορά στο πλαίσιο του market coupling, καθώς και ένα κοινό βιβλίο προσφορών (στις day-ahead και intraday αγορές).
Σε ό,τι αφορά ειδικότερο το μοντέλο εκκαθάρισης, είπε ότι σε μία περιφερειακή αγορά χρειάζεται ένας φορέας - οίκος εκκαθάρισης, ενώ για το μοντέλο διακανονισμού σημείωσε ότι απαραίτητη προϋπόθεση είναι η επικοινωνία όλων των διαχειριστών των συστημάτων μεταφοράς Η/Ε (TSO's) με τον φορέα εκκαθάρισης. Επιπλέον, επισήμανε ότι είναι αναγκαίος και ένας κεντρικός αντισυμβαλλόμενος.
EEX: Πως σταμάτησαν οι συναλλαγές στο ελληνικό future
Τέλος, ο Μαουρίτσιο Καπέλι, key account manager στο Ευρωπαϊκό Χρηματιστήριο Ενέργειας (ΕΕΧ), αναφέρθηκε στην ...άδοξη πορεία που είχε η διαπραγμάτευση του future στο ΕΕΧ για την ελληνική αγορά Η/Ε.
Η διαπραγμάτευση του συγκεκριμένου προϊόντος, που βασίζεται στη μέση τιμή της ΟΤΣ, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2014, αλλά τον Ιούλιο του 2015 ουσιαστικά σταμάτησε, για ...γεωπολιτικούς λόγους, όπως είπε κομψά ο κ. Καπέλι, αναφερόμενος στον κίνδυνο του Grexit και κυρίως στην επιβολή των capital controls το περασμένο καλοκαίρι, τα οποία καθιστούν αδύνατη την ομαλή διεξαγωγή των συναλλαγών. Ο συνολικός όγκος του ελληνικού future έχει διαμορφωθεί μέχρι σήμερα σε 0,2 TWh.
Το ΕΕΧ έχει κυρίαρχη θέση στη γερμανική αγορά και τα τελευταία χρόνια επεκτείνεται και στην ευρωπεριφέρεια (στην Ισπανία έχει μερίδιο 30% και στην Ιταλία 16%). Προσφέρει συνεχώς νέα προϊόντα, όπως είναι το τελευταίο διάστημα τα Peak Days, Wind Power και Base Weeks futures.
Υπό την «σκέπη« του ΕΕΧ λειτουργούν αρκετά άλλα χρηματιστήρια ενέργειας (πέραν της Η/Ε) στην Ευρώπη, όπως το χρηματιστήριο φυσικού αερίου PEGAS, ενώ ο όμιλος δραστηριοποιείται και στην αγορά δικαιωμάτων εκπομπών CO2 (σ.σ. οι δημοπρασίες των δικαιωμάτων από την Κομισιόν διενεργούνται μέσω του ΕΕΧ).
Σημειώνεται ότι μέλη του ΕΕΧ είναι και δυο ελληνικές εταιρείες, η ΔΕΗ και η Watt+Volt.