«Ο 21ος αιώνας θα γυρίζει με περιέργεια πίσω το
βλέμμα του στον 20ό αιώνα για την υπερβολική έμφαση που έδινε στους
νομισματικούς δείκτες, με στόχο να χαρτογραφήσει την κοινωνική και
οικονομική πρόοδο». Τα σχετικά επισημαίνει η οικονομολόγος και
πανεπιστημιακός Κέιτ Ρόγουορθ, η οποία μίλησε στην «Κ» με αφορμή τη
σημερινή ομιλία της στο Τedx Athens στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών.
«Από τώρα και στο εξής οι έξυπνοι πολιτικοί ηγέτες θα δίνουν ολοένα
περισσότερο βάρος στους περιβαλλοντικούς δείκτες, οι οποίοι
συναπαρτίζουν ίσως το θεμελιωδέστερο μέγεθος μιας οικονομίας (π.χ. η
αποδοτικότητα της κατανάλωσης ενέργειας και νερού, το ανθρακικό και
υδατικό αποτύπωμα, μαζί με τη χρήση γης), καθώς και στους κοινωνικούς
δείκτες (π.χ. τα δεδομένα από τη δημόσια υγεία, η κοινωνική συνοχή και η
ευημερία, όπως την καταγράφει ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά).
Οπότε, αντί να εξαρτάται κανείς τόσο πολύ από το ΑΕΠ, η υιοθέτηση ενός
ευρύτερου φάσματος δεικτών θα οδηγήσει σε μία προσέγγιση ενός πίνακα
ελέγχου για την παρακολούθηση της ανάπτυξης».
Η Κέιτ Ρόγουορθ έχει διατυπώσει την ιδέα της «οικονομίας του ντόνατ»,
όπως δείχνει δίπλα το γράφημα. «Σε αυτό εξισορροπούνται δύο ουσιώδεις
και συμπληρωματικές πλευρές της ευημερίας του ανθρώπου: το να
διασφαλίσουμε πως ο καθένας μας διαθέτει τους αναγκαίους πόρους να
πραγματώσει τα θεμελιώδη δικαιώματά του (στέγη, τροφή, νερό, εκπαίδευση,
υγεία), ενώ παράλληλα να προστατεύσουμε τα οικοσυστήματα του πλανήτη,
από όπου όλοι πρωτίστως εξαρτώμεθα. Είναι ένας παιγνιώδης τρόπος
προσέγγισης της σοβαρότερης πρόκλησης του 21ου αιώνα», όπως επισημαίνει η
Κέιτ Ρόγουορθ. Με την αποτύπωση του «ντόνατ» διατυπώνεται ένα όραμα για
το μέλλον και δίνεται αφορμή να διερευνηθούν οι διαδρομές για την
υλοποίησή του, η οποία προϋποθέτει διαφορετικό οικονομικό μοντέλο.
«Σε κάθε χώρα η οικονομική δραστηριότητα πρέπει να αποσυνδεθεί από τη
χρήση των φυσικών πόρων, οπότε να επανέλθουμε εντός των ορίων του
πλανήτη. Παράλληλα, πρέπει να επανασυνδεθεί με τη δημιουργία θέσεων
εργασίας και τα κοινωνικά οφέλη, ώστε ο καθένας να ζει χωρίς στερήσεις
και οξείες ανισότητες», υπογραμμίζει η οικονομολόγος. «Οι έξυπνες
εταιρείες και κυβερνήσεις θα το δουν ως ευκαιρία θέσπισης κινήτρων και
ρυθμιστικού πλαισίου για τη δημιουργία υποδομών και δραστηριοτήτων με
στόχο την ανάπτυξη στην πιο αληθινή της μορφή».
Ο πλανήτης δέχεται αφόρητες πιέσεις από την υπερβολική κατανάλωση πόρων,
την οποία κάνει το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού, και από το μοντέλο
παραγωγής των εταιρειών, οι οποίες το εξυπηρετούν. «Μια καλή αρχή θα
ήταν να διακοπεί ο έλεγχος που ασκούν οι εταιρείες ορυκτών καυσίμων στα
ενεργειακά συστήματα του πλανήτη», επισημαίνει, τέλος, η Κέιτ Ρόγουορθ.
«Πρόσφατες έρευνες κατέδειξαν ότι πλούσιες χώρες (ΗΠΑ, Βρετανία και
Αυστραλία) επιδοτούν τις εν λόγω επιχειρήσεις με 88 δισ. δολάρια ετησίως
μέσω φοροελαφρύνσεων κυρίως για ανίχνευση υπεράκτιων κοιτασμάτων. Θα
ανέκυπταν ευκαιρίες απασχόλησης και νέες δραστηριότητες, εάν υπήρχαν
έσοδα και όχι φοροελαφρύνσεις και αυτά επενδύονταν στην έρευνα των
ανανεώσιμων πηγών και τις υποδομές τους».
«Η πείνα μπορεί να εξαλειφθεί»
Η Κέιτ Ρόγουορθ διδάσκει διαχείριση και κλιματική αλλαγή στο
Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, ενώ συνεργάζεται και με το Ινστιτούτο
Βιώσιμης Ηγεσίας του Κέμπριτζ. «Το πάθος μου είναι να ξαναγράψω την
οικονομική θεωρία, ώστε ως εργαλείο κατάλληλο, να απαντήσει στα
κοινωνικά και οικολογικά ζητήματα του 21ου αιώνα», σημειώνει. Ενα από
αυτά είναι η εξάλειψη της πείνας. Το 13% του παγκόσμιου πληθυσμού
λιμοκτονεί, όταν το 30%-50% των τροφίμων σπαταλιέται. «Οι ποσότητες
αυτές χάνονται στην προμηθευτική αλυσίδα ή καταλήγουν στον κάδο
απορριμμάτων της κουζίνας. Θα αρκούσε το 10% από όση τροφή ούτε καν
τρώγεται να παύσει η πείνα».
Πώς θα εξασφαλιστούν τα αναγκαία κεφάλαια; «Χρειάζεται
αποτελεσματικότερο φορολογικό σύστημα, ώστε οι πάμπλουτοι να συμβάλουν
στο κοινό καλό. Οργανώσεις όπως η Οxfam ζητούν παγκόσμιο φόρο στον
πλούτο, ώστε να ξεπεραστούν τα εμπόδια που κάθε μία χώρα αντιμετωπίζει
όταν θέλει να τον επιβάλει».
Το επόμενο βήμα είναι να φθάσουν τα κεφάλαια σε όσους τα έχουν ανάγκη.
«Απλώς διασφαλίζεις πως κάθε πεινασμένη οικογένεια έχει ένα κινητό, έναν
λογαριασμό ηλεκτρονικής τραπεζικής και αμέσως θα καταρτιστεί ο
τηλεφωνικός κατάλογος του 1 δισεκατομμυρίου των φτωχότερων του κόσμου»,
προτείνει η οικονομολόγος. «Η τροφή ακολουθεί το χρήμα. Εξού και ποτέ
δεν υπάρχει έλλειψη σε μπανάνες στο Λονδίνο, αν και καλλιεργούνται στην
άλλη άκρη του κόσμου».
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ", 15/11/2014)