Οι 1.000 ειδικοί που ρωτήθηκαν σχετικά, κατέταξαν τους περιβαλλοντικούς κινδύνους ως τους πλέον ανησυχητικούς και δυνητικά πιο επιζήμιους για τους ανθρώπους και τον πλανήτη σε έναν ορίζοντα δέκα ετών.
Οι ερωτηθέντες θεωρούν την κλιματική αλλαγή ως τον κίνδυνο με πιθανώς τις πιο σοβαρές επιπτώσεις την επόμενη δεκαετία και επίσης ως τον υπ' αριθμόν ένα κίνδυνο, τη μεγαλύτερη απειλή και πρόκληση για τον πλανήτη μακροπρόθεσμα.
Αναμενόμενο επομένως είναι να υπάρχει ανησυχία, αφού οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου εξακολουθούν να αυξάνονται. Ακόμη και με τη δέσμευση να μηδενιστούν οι καθαρές παγκόσμιες εκπομπές έως το 2050, η συγκέντρωση αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα θα συνεχίσει να αυξάνεται καθώς και η μέση παγκόσμια θερμοκρασία.
Η υπερθέρμανση λοιπόν αυτή έχει σημασία, όχι μόνο περιβαλλοντική, αλλά και οικονομική, κοινωνική και πολιτική. Επηρεάζει όλους τους τομείς, από την αγροτική παραγωγή, την υγεία, την εξωτερική πολιτική και τη διεθνή ασφάλεια.
Φέρει μαζί της κάθε είδους κινδύνους για όλους μας. Από τα συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καύσωνες, ξηρασίες ή πλημμύρες, έως την ερημοποίηση, τη διάβρωση των ακτών, την άνοδο της στάθμης της θάλασσας, τη σπανιότητα πόρων και την απώλεια ειδών.
Τα παραπάνω επιβεβαιώνει η τελευταία έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή. Η έκθεση τονίζει επίσης ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, παρούσα και διαρκής. Είναι πλέον αναμφισβήτητο ότι η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει θερμάνει την ατμόσφαιρα, τους ωκεανούς και τη γη σε άνευ προηγουμένου βαθμό.
Πρόκειται για πρόκληση που απαιτεί επείγουσα και συντονισμένη παγκόσμια δέσμευση και δράσεις για την αντιμετώπισή της.
Για αυτούς ακριβώς τους λόγους η Συμφωνία του Παρισιού το 2015 επέτυχε τη δέσμευση των υπογραφόντων να περιορίσουν την υπερθέρμανση του πλανήτη στους 2 βαθμούς αν όχι στον 1,5 βαθμό Κελσίου πάνω από τα επίπεδα της προβιομηχανικής εποχής. Σε σχέση με μια αύξηση κατά 2 βαθμούς Κελσίου, ο περιορισμός της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό θα μείωνε μεταξύ άλλων τους κινδύνους έλλειψης τροφής και νερού και θα περιόριζε την αύξηση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της υπερβολικής ζέστης. Αυτός είναι ο στόχος της Ευρωπαϊκής Ενωσης που θα μειώσει τις εκπομπές κατά 55% το 2030 και θα τις μηδενίσει το 2050.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση ενέκρινε επίσης το 2021 μία νέα εξαιρετικά σημαντική στρατηγική για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή που βασίζεται σε αξιολόγηση της ομώνυμης στρατηγικής που υπάρχει από το 2013.
Η νέα στρατηγική αποτελεί μέρος της ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας και καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο οι χώρες, οι περιφέρειες και οι περιοχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης θα προσαρμοστούν στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής και θα καταστούν ανθεκτικές σε αυτή μέχρι το 2050.
Ολες οι χώρες της Ευρώπης είναι ευάλωτες στις επιπτώσεις της υπερθέρμανσης, αλλά ορισμένες διατρέχουν μεγαλύτερους κινδύνους από άλλες. Η φύση των επιπτώσεων αυτών ποικίλλει ανάλογα με τη γεωγραφική τους θέση, το κλίμα αλλά και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες.
Οι περιοχές της Μεσογείου και η Ελλάδα έχουν υποστεί σημαντικές επιπτώσεις τις τελευταίες δεκαετίες ως αποτέλεσμα της μείωσης των βροχοπτώσεων και της αύξησης της θερμοκρασίας, οι οποίες αναμένεται να επιδεινωθούν, καθώς το κλίμα συνεχίζει να αλλάζει. Οι κυριότερες επιπτώσεις είναι η μείωση της διαθεσιμότητας νερού και της απόδοσης των καλλιεργειών, η αύξηση των κινδύνων ξηρασίας και απώλειας βιοποικιλότητας, των δασικών πυρκαγιών και των κυμάτων καύσωνα. Επιπλέον, ο τομέας της υδροηλεκτρικής ενέργειας θα επηρεαστεί όλο και περισσότερο από τη μείωση της διαθεσιμότητας νερού και την αύξηση της ζήτησης ενέργειας, ενώ η τουριστική βιομηχανία θα αντιμετωπίσει λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες το καλοκαίρι.
Τέλος, τόσο ο περιορισμός της υπερθέρμανσης, όσο και η προσαρμογή απαιτούν ανανεωμένη έμφαση στην επιστήμη και την καινοτομία. Πρέπει να αξιολογήσουμε τις ήδη διαθέσιμες τεχνολογίες, να εντοπίσουμε αυτές που χρειαζόμαστε σε κλίμακα μέχρι τα μέσα του αιώνα και να τις αναπτύξουμε όσο το δυνατόν γρηγορότερα. Πρέπει ακόμη να παρακολουθούμε αυστηρά την πρόοδο έναντι των ενδιάμεσων στόχων για να βεβαιωθούμε ότι είμαστε στον σωστό δρόμο. Είναι επίσης πολύ σημαντικό να προσδιορίσουμε τομείς στους οποίους δεν υπάρχουν ακόμη πρακτικές απαντήσεις, όπου η έρευνα και η καινοτομία εξακολουθούν να απαιτούνται για την απάντηση σε συγκεκριμένες προκλήσεις ώστε να γίνουν οι ανάλογες επενδύσεις. Αν γίνουν σωστά αυτές οι επενδύσεις μπορούν να ωθήσουν τις βιομηχανίες του μέλλοντος. Σε όλα αυτά, πρέπει να σκεφτόμαστε σφαιρικά, διασφαλίζοντας ότι οι καινοτομίες για το κλίμα είναι προσιτές σε όλους και ότι τα οφέλη τους μοιράζονται δίκαια.
*Ο Σταύρος Δήμας είναι πρώην επίτροπος της ΕΕ
(από την εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ", 15/01/2022)