Ολο αυτό θα ήταν ένα μελαγχολικό ζήτημα διανοητικών παραμέτρων και νοητικών διαστάσεων, εάν οι συγκεκριμένοι, μεταδίδοντας τον ιό ή υποβαθμίζοντας το περιβάλλον, δεν αποτελούσαν απειλή για το θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα που μας αποδίδεται με τη γέννησή μας: το δικαίωμα στη ζωή.
Με τη βεβαιότητα ότι κάθε έννοια βιωσιμότητας αποτελεί ασπίδα για τον άνθρωπο, η ΕΕ αποφάσισε να ευθυγραμμίσει την οικονομική ανάπτυξη με την κλιματική ουδετερότητα θεσπίζοντας ταυτόχρονα ένα ισχυρό «πακέτο» στήριξης για τις περιοχές όπου οι οικονομικές δραστηριότητες στηρίζονται στον άνθρακα. Η χώρα μας, συντεταγμένη με τον στόχο αυτόν, αφαιρεί από το ενεργειακό της μείγμα τον άνθρακα, ξεκινώντας με τη σταδιακή απόσυρση των μονάδων ηλεκτροπαραγωγής σε Δυτική Μακεδονία και Μεγαλόπολη και στα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη. Τα νησιά δεν μπήκαν τυχαία στον χωρικό χάρτη δίκαιης μετάβασης. Είναι αντιληπτό ότι η ανάδειξη της οικονομικής τους απομόνωσης, των ευάλωτων οικοσυστημάτων και του αναξιοποίητου δυναμικού ΑΠΕ δεν ήταν μια απλή υπόθεση, όταν η ίδια πίτα πρόκειται να μοιραστεί με χώρες που δεν έχουν νησιά. Η κύρια χρηματοδότηση θα προέλθει από το Ταμείο Δίκαιης Μετάβασης, το οποίο θα υποστηρίξει μια αναπτυξιακή διαδρομή για κάθε περιοχή, σύμφωνα με το ενδογενές δυναμικό και τις δυνατότητές αυτής και ανάλογη των συνεπειών που έχει η εξάρτησή της από τον λιγνίτη ή το πετρέλαιο.
Για την Ελλάδα, ένα νέο Πρόγραμμα, προϋπολογισμού 1,62 δισ. ευρώ, περιλαμβάνει τρία Σχέδια Δίκαιης Μετάβασης: Δυτικής Μακεδονίας, Δήμου Μεγαλόπολης και Νήσων Αιγαίου και Κρήτης. Σε αυτά περιγράφεται η διαδικασία μετάβασης και τεκμηριώνονται οι ανάγκες. Το «πακέτο» συμπληρώνεται με οικονομικά βιώσιμες επενδύσεις, από το πρόγραμμα InvestEU, που προωθούν την οικονομική ελκυστικότητα των τριών περιοχών. Συμπληρώνεται, επίσης, από δανειακή διευκόλυνση της ΕΤΕπ για κατασκευή δημοσίων έργων, τα έσοδα των οποίων δεν αρκούν για να καλύψουν το επενδυτικό τους κόστος.
Ο στόχος της κλιματικής ουδετερότητας, ωστόσο, δεν επιτυγχάνεται χωρίς οικονομικά κίνητρα στις επιχειρήσεις, προκειμένου να επενδύσουν σε νέες δραστηριότητες. Ειδικά δε στις περιοχές μετάβασης, για να χρηματοδοτηθεί ένα ολοκληρωμένο αναπτυξιακό σχέδιο, απαιτούνται ισχυρά κίνητρα που, μαζί με τις δημόσιες επενδύσεις, δημιουργούν την κρίσιμη μάζα αντιστάθμισης των αρνητικών συνεπειών της μετάβασης.
Με το νέο πλαίσιο κινήτρων που ανακοίνωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή - με ισχύ από 1.1.2022 και για έξι χρόνια - τα ποσοστά ενισχύσεων στις επιχειρήσεις που θα επενδύσουν σε υπό μετάβαση περιοχές, αυξάνονται κατά 15% έως 25% σε σχέση με τα επιτρεπόμενα σήμερα ποσοστά. Πιο συγκεκριμένα, η επιδότηση μιας μικρής επιχείρησης στη Δυτική Μακεδονία από 45% θα ανέβει στο 70%, στη Μεγαλόπολη από 55% στο 70%, στο Βόρειο Αιγαίο από 55% στο 80%, στο Νότιο από 40% στο 60% και στην Κρήτη από 45% στο 70%. Η ΕΕ δεν άναψε τυχαία το «πράσινο φως» για τέτοιες αυξήσεις. Εχοντας αναδείξει τις επιπτώσεις τής μετάβασης χωρίς αντισταθμιστικά μέτρα, προσδιορίσαμε τεχνοκρατικά κάθε αναγκαίο επιχείρημα και στοιχείο, ώστε να αιτιολογήσουμε το επιθυμητό εύρος του νέου πλαισίου. Τα νέα ποσοστά ισχύουν ανεξάρτητα από την πηγή χρηματοδότησης των ενισχύσεων. Ειδικά τα νησιά σφράγισαν το διαβατήριό τους για τις αυξημένες αυτές ενισχύσεις, επειδή εντάχθηκαν στο «κάδρο» της Δίκαιης Μετάβασης. Και αυτό αποτέλεσε ένα ακόμη ορόσημο για το Σχέδιο.
*Ο Κωστής Μουσουρούλης είναι πρόεδρος Συντονιστικής Επιτροπής ΣΔΑΜ
(από την εφημερίδα "ΤΑ ΝΕΑ")