έκπληξη. Ακόμα, για τους αμύητους, αξίζει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που μία ξενόγλωσση ταινία κέρδισε το κορυφαίο βραβείο Όσκαρ. Επί του παρόντος, υπάρχουν πολλοί σε όλο τον κόσμο που αναζητούν επίμονα περισσότερα δείγματα της νοτιοκορεατικής κουλτούρας - από το είδος μουσικής K-pop έως τους σχεδιαστές μόδας.
Συνήθως κάποιος δεν συνδέει τα οικονομικά με τη μόδα και την κουλτούρα. Παρ' όλα αυτά, έχω υποδείξει εδώ και καιρό τη Νότια Κορέα ως μία από τις πιο ενδιαφέρουσες περιπτώσεις για οικονομική μελέτη που έχει εμφανισθεί στην επαγγελματική μου καριέρα. Καμία άλλη λεγόμενη «αναδυόμενη οικονομία» δεν έχει συναντήσει την επιτυχία της Ν. Κορέας τα τελευταία 40 χρόνια.
Με πληθυσμό 50 εκατ., η Νότια Κορέα έχει βιώσει την ταχύτερη αύξηση εισοδήματος από οποιαδήποτε άλλη χώρα παρόμοιου μεγέθους. Αναφορικά με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ, η Νότια Κορέα έχει προσπεράσει το επίπεδο κοντά στις περισσότερες χώρες της υποσαχάριας Αφρικής και απολαμβάνει ένα βιοτικό επίπεδο παρόμοιο με εκείνο της Ισπανίας.
Σίγουρα, τα «Παράσιτα» λένε μία ιστορία για τα πρέπει και δεν πρέπει της Σεούλ και προσφέρουν μία σφοδρή κριτική για την ανισότητα στη σύγχρονη Νότια Κορέα. Ωστόσο, ένα από τα αξιοσημείωτα στοιχεία της επιτυχίας της Νότιας Κορέας είναι η σχετικά χαμηλή μεταβλητότητα της αύξησης των εισοδημάτων της σε σύγκριση με πολλές άλλες χώρες που έχουν επιτύχει υψηλά εισοδήματα. Ο συντελεστής Gini (ένα τυπικός δείκτης μέτρησης της ανισότητας) δείχνει μια πιο ισορροπημένη κατανομή του εισοδήματος από αυτή των ΗΠΑ και πολλών ευρωπαϊκών χωρών.
Ποια διδάγματα μπορεί να αποκομίσει ο υπόλοιπος κόσμος από τη Νότια Κορέα; Ας ξεκινήσουμε με τις χώρες χαμηλού και χαμηλομεσαίου εισοδήματος. Όπως επεσήμανα πολλές φορές, η μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη επιτυγχάνεται ουσιαστικά με δύο πράγματα. Το πρώτο είναι το μέγεθος και η ανάπτυξη του εργατικού δυναμικού μιας χώρας. Είναι πολύ πιο εύκολο να επιτευχθεί ισχυρότερη ανάπτυξη σε μια οικονομία που έχει μεγάλο αριθμό εργαζομένων σε παραγωγική ηλικία - απλά και ξεκάθαρα. Αυτός ο παράγοντας βρίσκεται στο επίκεντρο στις περιπτώσεις για την ανάπτυξη της Κίνας και της Ινδίας τις τελευταίες δεκαετίες.
Όμως, το ζωντανό, αυξανόμενο εργατικό δυναμικό δεν αρκεί. Πολλές χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, το Πακιστάν και ακόμη και η Ινδία (μερικές φορές) δεν κατάφεραν να αποκομίσουν τα πιθανά οφέλη από το μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού τους σε νεαρή ηλικία. Πράγματι, οι κυβερνήσεις στις χώρες αυτές θεωρούν συχνά το μέγεθος του πληθυσμού τους ως επιβαρυντικό, επειδή δεν κατάφεραν να επιτύχουν τον δεύτερο παράγοντα ανάπτυξης: σταθερά κέρδη παραγωγικότητας.
Αυτό το στοιχείο καταδεικνύει επακριβώς τι κάνει την περίπτωση της Νότιας Κορέας μοναδική. Για τον οποιονδήποτε λόγο, οι περισσότερες από τις χώρες που έχουν επιτύχει ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας τα τελευταία 40 χρόνια ήταν εκείνες με μικρότερο πληθυσμό. Εκτός από τη Νότια Κορέα, η μόνη άλλη μεγάλη εξαίρεση είναι οι ΗΠΑ, οι οποίες έχουν πληθυσμό πάνω από 300 εκατομμύρια και μέχρι πρόσφατα απολάμβαναν ισχυρή αύξηση της παραγωγικότητας.
Κατά τη διάρκεια της θητείας μου στην Goldman Sachs στη δεκαετία του 1990 και στις αρχές της δεκαετίας του 2000, προήγαγα τη δημιουργία ενός δείκτη για την παρακολούθηση των τάσεων της βιώσιμης ανάπτυξης.
Αποτελείτο από πολλές μεταβλητές που έδειχναν να είναι σημαντικές για την παραγωγικότητα: τη δύναμη της διακυβέρνησης και των θεσμών, τις επενδύσεις στην εκπαίδευση, το άνοιγμα στο εμπόριο και τις επενδύσεις, την υιοθέτηση και τη διείσδυση της τεχνολογίας και ούτω καθεξής.
Μελετώντας αυτές τις τάσεις, αυτό που βρήκα πιο ενδιαφέρον δεν ήταν μόνο τα ετήσια αποτελέσματα του ανώτατου επιπέδου, αλλά και την ισχυρή συσχέτιση μεταξύ συγκεκριμένων μεταβλητών και του μέσου εισοδήματος. Η Νότια Κορέα όχι μόνο συγκαταλέγεται στις 20 πρώτες θέσεις, αλλά και στις πρώτες θέσεις σε βασικούς δείκτες, όπως η χρήση της τεχνολογίας. Η χώρα ανέβηκε νωρίς στο άρμα της εποχής των υπολογιστών, και απέδωσε.
Δεδομένων των χαμηλών θέσεών τους σχετικά με τον δείκτη εκείνη την εποχή, συχνά συμβούλευα τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής να μελετήσουν τη Νότια Κορέα και να προσπαθήσουν να μιμηθούν το μοντέλο της. Δεν μπορώ να αντισταθώ να το προτείνω πάλι, ειδικά στην περίπτωση της πολυπληθέστερης χώρας της Αφρικής, της Νιγηρίας, η οποία είναι επίσης μία αξιοσημείωτη πηγή παγκόσμιου πολιτισμού, ιδιαίτερα στη μουσική και στον κινηματογράφο.
Επιπλέον, υπάρχει λόγος να πιστεύουμε ότι η Νότια Κορέα θα μπορούσε τελικά να ξεπεράσει πολλές άλλες πλούσιες χώρες. Εξάλλου, η ανταπόκρισή της στις συνεχιζόμενες παγκόσμιες προκλήσεις φαίνεται να ήταν πιο αποτελεσματική από εκείνη της Γερμανίας, η οποία μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ως η μόνιμη ιστορία οικονομικής επιτυχίας.
Αυτό δεν σημαίνει ότι οι Νοτιοκορεάτες ζουν ανέμελα. Η χώρα πρέπει να αντιμετωπίσει πολλές σημαντικές προκλήσεις, μεταξύ των οποίων είναι η επιβράδυνση της Κίνας και η κλιματική αλλαγή, η οποία απαιτεί την ανάπτυξη και την υιοθέτηση καθαρότερων μορφών ενέργειας και μεταφορών. Όμως σχεδόν καμία χώρα δεν θα μείνει ανεπηρέαστη από τις επιπτώσεις αυτών των δυνάμεων, οπότε το πραγματικό ερώτημα είναι ποια είναι πιο πιθανό να προσαρμοστεί καλύτερα.
Ομοίως, οι χώρες σε όλα τα επίπεδα ανάπτυξης αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις των νέων τεχνολογιών. Όμως, τουλάχιστον όσον αφορά την πρόσβαση και υιοθέτηση της τεχνολογίας 5G και το τελευταίο κύμα τεχνολογίας για τα δεδομένα και τις επικοινωνίες, η Νότια Κορέα φαίνεται να έχει προβάδισμα έναντι των ΗΠΑ.
Δεν γνωρίζω ποιες χώρες θα εξελιχθούν καλύτερα τις επόμενες δεκαετίες. Όμως έχω την υποψία ότι θα έχουμε να αναλογισθούμε περισσότερα για τη Νότια Κορέα, με ή χωρίς τα Όσκαρ.
*Ο Τζιμ Ο' Νιλ, πρώην πρόεδρος στην Goldman Sachs Asset Management και πρώην υπουργός Οικονομικών του Ηνωμένου Βασιλείου, είναι πρόεδρος του ινστιτούτου Chatham House.
(Copyright: Project Syndicate, 2020/αναδημοσίευση από την εφημερίδα ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ)