απομακρυνθούμε από αυτά που συμβαίνουν γύρω μας, κάνοντας να έλθουν και νέες έννοιες. Το λεξιλόγιο της οικονομίας περιέχει πάντα νέες δυνάμεις, στρατηγικές, μελλοντικές ενέργειες που διατυπώνονται. Μπορεί κάποιος να διαβάσει όλο το βιβλίο «Les 100 Mots de l'Economie», να επιλέξει συγκεκριμένα κεφάλαια, να «τσιμπήσει» μερικά ενδιαφέροντα θέματα, χωρίς να ξεχάσει ποτέ τις λέξεις που αποτελούν θεμελιώδεις βάσεις της οικονομίας: μεγέθυνση, απασχόληση, μέλλον - το μέλλον μας. Σήμερα είναι λιγότερο σκοτεινό, χωρίς ωστόσο να έχει γίνει πολύ καθαρό.
Ξεκινώντας από τα συμπεράσματα, ο συγγραφέας εστιάζει σε τρεις μεταβλητές: οικονομία, «πονηρά» αποτελέσματα και ηθική.
Οικονομία είναι ο τρόπος να κάνεις το καλύτερο με τα μέσα που διαθέτεις.
«Πονηρά» αποτελέσματα είναι η έξυπνη μεγαλοφυΐα της οικονομίας. Στη χειρότερη περίπτωση, παράγει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που επιθυμεί κάποιος. Για παράδειγμα, βοηθώντας έναν άνεργο, τον ενθαρρύνουμε να παραμείνει άνεργος, βοηθώντας μια επιχείρηση να μεγαλώσει την οδηγούμε να κάνει λιγότερες προσπάθειες, να δανειστεί και στο τέλος να υπερδανειστεί.
Η ηθική είναι το αρχικό σημείο εκκίνησης της οικονομίας και ο λόγος ύπαρξής της. Η οικονομία θέλει μια δυνατή μεγέθυνση, διαρκή, δίκαιη, σε συνάρτηση των επιλογών που κάνουν όλοι μαζί.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει το θέμα της οικονομίας σε έξι κεφάλαια και συμπεράσματα.
Το άτομο, η ανάγκη του και η επιχείρηση.
Όταν η επιχείρηση ασχολείται με την ανάγκη του ατόμου και επίσης με τις άλλες επιχειρήσεις.
Όταν η χρηματοοικονομική ασχολείται με την επιχείρηση.
Όταν οι οργανισμοί και το Δημόσιο ασχολούνται με όλους.
Όταν οι «πατέρες» της οικονομίας είναι μακριά.
Όταν έρχονται οι νέες έννοιες.
Βασικές οικονομικές έννοιες
Στα δύο πρώτα κεφάλαια ο συγγραφέας παρουσιάζει βασικές έννοιες της οικονομικής επιστήμης.
Ανάγκη: είναι το συναίσθημα μιας έλλειψης. Που μας ωθεί να καταναλώνουμε, να εργαζόμαστε, να παίρνουμε ρίσκα, αλλά σήμερα, μέσα σε ένα πλαίσιο σημαντικών αλλαγών.
Επιχείρηση: είναι ο οργανισμός που επεξεργάζεται, για να ενεργήσει, τις πληροφορίες που προέρχονται από αγοραστές και ανταγωνιστές. Αυτή η ενέργεια είναι η παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών που προορίζονται να πωληθούν.
Κεφάλαιο: είναι το χρήμα που ο επιχειρηματίας συγκεντρώνει για να ξεκινήσει το εγχείρημά του και να το μεγεθύνει με τον χρόνο. Το κεφάλαιο είναι η βάση εκκίνησης της επιχείρησης.
Ρίσκο: προέρχεται από τους άλλους, αλλά και από την ίδια την επιχείρηση. Το ρίσκο προέρχεται αρχικά από αυτό που αγνοούμε. Στη συνέχεια, από αυτό που δεν βλέπουμε. Τρίτον, προέρχεται από αυτό που δεν θέλουν να δούμε και τέλος, από τον τρόπο που το αναλαμβάνουμε.
Επενδύω: είναι η μετατροπή του οικονομικού κεφαλαίου σε πραγματικό, υλικό και άυλο. Η βιομηχανική επένδυση έχει κόστη και ρίσκα.
Κέρδος: είναι αυτό που μένει στην επιχείρηση και που της επιτρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί και να αναπτύσσεται. Οι ετήσιες αποσβέσεις με τα αποθεματικά κεφάλαια σχηματίζουν την αποταμίευση της επιχείρησης, την αυτοχρηματοδότηση.
Μέτοχος: κατέχει ένα μερίδιο του κεφαλαίου της επιχείρησης. Είναι ένας συνιδιοκτήτης. Σήμερα οι μεγάλες επιχειρήσεις διοικούνται από μάνατζερ και όχι από μεμονωμένους επιχειρηματίες ή οικογένειες.
Αγορά και έρευνα αγοράς: είναι η συνάντηση οικονομικών παραγόντων, επιχειρήσεις ή νοικοκυριά, που είναι αρχικά σε διαφωνία και μετά συμφωνούν. Η έρευνα αγοράς είναι η εξέταση των ιδιοτήτων της συνάντησης μεταξύ προσφοράς και ζήτησης: ποιος θέλει τι;
Ανταγωνισμός: είναι το σύστημα που δημιουργείται από την αναμέτρηση μεταξύ αυτών που προσφέρουν και αυτών που ζητούν.
Στη συνέχεια ο συγγραφέας αναλύει με εμπεριστατωμένο τρόπο έννοιες όπως: οικονομίες κλίμακας, learning, υπεργολαβία, μάρκα, μονοπώλιο, ολιγοπώλιο.
Χρηματοοικονομική - Επιχειρήσεις
Παρουσιάζονται με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα θέματα.
Χρηματοοικονομική αποδοτικότητα: καθαρά κέρδη / ίδια κεφάλαια. Προτεινόμενη νόρμα (τιμή - πρότυπο): 15%
Στρατηγική προσέγγιση: είναι μια βαθυστόχαστη σκέψη. Περιγράφει πιθανές επιλογές της επιχείρησης σε συνάρτηση με τις εξελίξεις της οικονομικής κατάστασης της επιχείρησης, με τα δυνατά - αδύνατα σημεία, χωρίς να ξεχάσουμε τον ανταγωνισμό και τις πιθανές εξελίξεις του. Ακολουθεί η απόφαση.
Χαρτοφυλάκιο δραστηριοτήτων: συγκεντρώνει το σύνολο των τομέων μέσα στους οποίους δραστηριοποιείται η επιχείρηση. Διακρίνεται ο οικογενειακός καπιταλισμός, ο διοικητικός (managerial), ο χρηματοοικονομικός ή η οικονομία της πληροφορίας.
Στρατηγική δανεισμού και χρηματοοικονομική μόχλευση: η μόχλευση (financial leverage) επιτρέπει στην επιχείρηση να δανειστεί ώστε να αυξήσει την αποδοτικότητα των ίδιων κεφαλαίων (πρέπει η βιομηχανική αποδοτικότητα να είναι μεγαλύτερη του κόστους του δανείου).
Τραπεζική πίστωση: η τράπεζα συμμετέχει στη χρηματοδότηση επιχειρήσεων (επένδυση, αποθέματα, export, import…) ή αυτή των νοικοκυριών (καταναλωτική πίστη ή ακίνητα…).
Αποτίμηση της χρηματιστηριακής αγοράς (price to book): δείχνει ποια είναι η τιμή (price) στην αγορά 1 ευρώ ιδίων κεφαλαίων που εγγράφονται στον ισολογισμό (Book).
Στοχαστές της οικονομίας
Στο κεφάλαιο αυτό (5ο) ο J.-P. Betbeze αναλύει τους μεγάλους στοχαστές της οικονομικής σκέψης.
A. Smith (1723 - 1790) και οι νέες οργανώσεις της εργασίας. Η επιχείρηση σήμερα είναι μια αλυσίδα αξιών που μετακινείται σε συνάρτηση της ζήτησης, των δυνατοτήτων της παραγωγής, κυρίως των τεχνικών και των τεχνολογικών και των φορολογικών και χρηματοοικονομικών συνθηκών.
Κ. Marx (1818 - 1883) και η παραγωγική εργασία. Η εργασία σήμερα στις ανεπτυγμένες οικονομίες είναι κυρίως αφηρημένη και μερική. Οι εργαζόμενοι είναι περισσότερο μπροστά σε υπολογιστές παρά σε μηχανές.
N. D. Kondratieff (1892 - 1938) και η «νέα οικονομία». Ένας κύκλος Kondratieff είναι ένας μακροπρόθεσμος κύκλος οικονομικής μεγέθυνσης 25 ετών. Συνοδεύεται από κύματα μεγάλων καινοτομιών. Τη νέα οικονομία της πληροφορίας - επικοινωνίας ακολουθούν οι βιοτεχνολογίες και οι νανοτεχνολογίες.
J. A. Schumpeter (1883 - 1950) και οι μεγάλες καινοτομίες. Η καινοτομία δεν είναι μόνο τεχνολογική. Αφορά: ένα νέο προϊόν, μια νέα μέθοδο παραγωγής, το άνοιγμα μιας νέας αγοράς, την κατάκτηση μιας νέας πηγής πρώτων υλών ή ακόμη την πραγματοποίηση μιας νέας οργάνωσης.
D. Ricardo (1772 - 1823) και τα νέα συγκριτικά πλεονεκτήματα. Οι διεθνείς ανταλλαγές επιτρέπουν σε κάθε χώρα να ενεργοποιήσουν καλύτερα τις δυνατότητές της. Ακόμη πρέπει οι ανταλλαγές να είναι δίκαιες και να επιτρέπουν τη μεγέθυνση της χώρας μακροπρόθεσμα.
F. Engels (1820 - 1895) και η κινητικότητα της εργασίας.
W. Beveridge (1879 - 1963) και η πλήρης απασχόληση.
I. Fisher (1867 - 1947) και ο αποπληθωρισμός.
Th. R. Malthus (1766 - 1834) και η κοινωνική ισορροπία και ρυθμίσεις.
J. M. Keyenes (1883 - 1946) πώς μπορείς να ζεις σε έναν κόσμο με μεγάλες ανισότητες;
C. E. Shannon (1916 - 2001) και η ανάλυση της πολυπλοκότητας.
J. Nash (1928 - 2015) και η διαχείριση της πολυπλοκότητας.
Α. Sen (1993 - ) και η εμπιστοσύνη. Δεν μπορεί να υπάρχει οικονομική μεγέθυνση χωρίς υπευθυνότητα του καθενός και δεν υπάρχει υπευθυνότητα χωρίς την ελευθερία όλων.
Συμπεράσματα
Ο συγγραφέας αναφέρεται σε νέες έννοιες της οικονομικής επιστήμης όπως τα Big Data, Ubereconomy, sharing economy… Η παγκοσμιοποίηση στοχεύει στην ανάπτυξη της οικονομίας με βάση το τρίπτυχο: τεχνική, χρηματοοικονομική, πληροφορία. Η πολυπλοκότητα της παγκόσμιας οικονομίας δημιούργησε τις διεθνείς συγκεντρώσεις τύπου G. Προς στιγμή, υπάρχουν οι ομάδες: G5, G7, G8, G20. Η G5 (Γερμανία, ΗΠΑ, Γαλλία, Ιαπωνία, Μεγ. Βρετανία) ιδρύθηκε για τον συντονισμό των οικονομικών πολιτικών και η G7 (επιπλέον Καναδάς, Ιταλία) για τη μεγέθυνση, τον πληθωρισμό, τα επιτόκια και τις ισοτιμίες. Η G8 είναι για την πολιτική και η G20 ασχολείται με τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα.
Τέλος, τα θέματα που αφορούν την οικονομική επιστήμη σε σχέση με άλλες επιστήμες είναι η κλιματική αλλαγή, η φτώχεια, η ποιότητα ζωής και η ευτυχία.
*Kαθηγητής, Πολυτεχνείο Κρήτης, επίτιμος διδάκτωρ ΑΠΘ, ακαδημαϊκός, Βασιλική Ακαδημία Οικονομικών και Χρηματοοικονομικών της Ισπανίας, Distinguished Research Professor, Audencia Business School.
**Eπίκουρος καθηγητής, Πολυτεχνείο Κρήτης, σύμβουλος του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου για τον Δρόμο του Μεταξιού, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης.
***Mεταπτυχιακή φοιτήτρια, MBA, μέλος του Εργαστηρίου Financial Engineering, Πολυτεχνείο Κρήτης.
(www.naftemporiki.gr)