Πρώτον, η μακροοικονομία πάντα επικρατεί : εάν οι εγχώριες επενδύσεις των ΗΠΑ εξακολουθούν να υπερβαίνουν τα κεφαλαιακά αποθέματά τους, θα πρέπει να εισάγουν κεφάλαια και να έχουν μεγάλο εμπορικό έλλειμα. Ακόμα χειρότερα, λόγω των φορολογικών περικοπών που εφαρμόστηκαν στο τέλος του περασμένου έτους, το αμερικανικό δημοσιονομικό έλλειμα προσεγγίζει νέα ρεκόρ – το οποίο πρόσφατα αναθεωρήθηκε ότι θα ξεπεράσει το 1 τρισ. δολάρια έως το 2020-, κάτι που σημαίνει ότι το εμπορικό έλλειμα σχεδόν σίγουρα θα αυξηθεί, ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα του εμπορικού πολέμου. Ο μόνος τρόπος να μη συμβεί είναι εάν ο Τραμπ οδηγήσει τις ΗΠΑ σε ύφεση, με τα έσοδα να μειωθούν τόσο πολύ ώστε οι επενδύσεις και οι εισαγωγές να βυθιστούν.
Το «καλύτερο», αποτέλεσμα της στενής εστίασης του Τραμπ στο εμπορικό έλλειμα με την Κίνα θα ήταν η βελτίωση του διμερούς ισοζυγίου, σε συνδυασμό με την αύξηση ίσου ποσού στο έλλειμα με κάποια άλλη χώρα (ή χώρες). Οι ΗΠΑ ενδέχεται να πουλήσουν περισσότερο φυσικό αέριο στην Κίνα και να αγοράσουν λιγότερα πλυντήρια ρούχων, όμως θα πουλήσουν λιγότερο φυσικό αέριο σε άλλες χώρεςκαι θα αγοράσουν πλυντήρια ρούχων ή κάτι άλλο από την Ταϊλάνδη ή από κάποια άλλη χώρα που έχει αποφύγει την οδυνηρή οργή του Τραμπ. Όμως, επειδή οι ΗΠΑ παρενέβησανστην αγορά θα πληρώνουν περισσότερα για τις εισαγωγές τους και θα λαμβάνουν λιγότερα για τις εξαγωγές τους από ό,τι διαφορετικά θα συνέβαινε. Εν ολίγοις, το καλύτερο αποτέλεσμα σημαίνει ότι οι ΗΠΑ θα είναι σε χειρότερη μοίρα από ό,τι είναι σήμερα.
Οι ΗΠΑ έχουν ένα πρόβλημα, αλλά δεν έχει να κάνει με την Κίνα. Είναι στο εσωτερικό τους : η Αμερική έχει εξοικονομήσει πολύ λίγα . Ο Τραμπ, όπως και πολλοί συμπατριώτες του, είναι εξαιρετικά κοντόφθαλμος. Εάν είχε μια σχετική κατανόηση των μακροοικονομικών και ένα μακροπρόθεσμο όραμα, θα είχε κάνει ό,τι μπορούσε για να αυξήσει τα κρατικά κεφαλαιακά αποθέματα. Κάτι τέτοιο θα είχε μειώσει το πολυμερές εμπορικό έλλειμμα.
Υπάρχουν προφανείς γρήγορες διορθώσεις: η Κίνα θα μπορύσε να αγοράσει περισσότερο αμερικάνικο πετρέλαιο και στη συνέχεια να το πουλήσει σε άλλους. Αυτό δεν θα έκανε καμία φοβερή διαφορά, πέρα από ίσως μία μικρή αύξηση στο κόστος των συναλλαγών. Όμως ο Τραμπ θα μπορούσε να διατυμπανίζει ότι έχει εξαλείψει το διμερές εμπορικό έλλειμμα.
Στην πραγματικότητα, η σημαντική μείωση του διμερούς εμπορικού ελλείμματος με έναν ουσιαστικό τρόπο θα αποδειχθεί δύσκολη. Καθώς η ζήτηση για κινεζικά προϊόντα μειώνεται, η συναλλαγματική ισοτιμία του κινεζικού νομίσματος θα εξασθενήσει – ακόμη και χωρίς καμία κρατική παρέμβαση. Αυτό θα αντισταθμίσει εν μέρει την επίδραση των δασμών των ΗΠΑ, ταυτόχρονα θα αυξήσει την ανταγωνιστικότητα της Κίνας με άλλες χώρες – και κάτι που θα ισχύσει ακόμη και αν η Κίνα δεν χρησιμοποιήσει τα άλλα μέσα που διαθέτει, όπως ο έλεγχος των μισθών και των τιμών ή να πιέσει έντονα για αυξήσεις της παραγωγικότητας. Το συνολικό εμπορικό ισοζύγιο της Κίνας, όπως αυτό με τις ΗΠΑ, καθορίζεται από την μακροοικονομία της.
Εάν η Κίνα παρέμβει πιο ενεργά και αντιδράσει πιο επιθετικά, η αλλαγή στο εμπορικό ισοζύγιο ΗΠΑ-Κίνας θα μπορούσε να είναι ακόμη μικρότερη. Το σχετικό πλήγμα που θα προκαλέσει ο ένας στον άλλον είναι δύσκολο να εξακριβωθεί. Η Κίνα έχει μεγαλύτερο έλεγχο της οικονομίας της και θέλησε να στραφεί προς ένα μοντέλο ανάπτυξης που βασίζεται στην εγχώρια ζήτηση και όχι στις επενδύσεις και τις εξαγωγές. Οι ΗΠΑ απλώς βοηθούν την Κίνα να κάνει ό,τι έχει ήδη προσπαθήσει να κάνει. Από την άλλη πλευρά, οι ενέργειες των ΗΠΑ έρχονται σε μία εποχή που η Κίνα προσπαθεί να διαχειριστεί την υπερβολική μόχλευση και την πλεονάζουσα παραγωγική κοινότητα τουλάχιστον σε ορισμένους τομείς, και οι ΗΠΑ θα καταστήσουν ακόμη στις πιο δύσκολες τις ενέργειες αυτές.
Είναι σαφές: αν ο στόχος του Τραμπ είναι να σταματήσει η Κίνα να εφαρμόζει την πολιτική «MadeinChina 2025» - που εγκρίθηκε το 2015 για να προωθήσει το 40ετές πλάνο της μείωσης του χάσματος εσόδων μεταξύ της Κίνας και των ανεπτυγμένων χωρών-σχεδόν σίγουρα θα αποτύχει. Αντίθετα, οι ενέργειες του Τραμπ θα ενισχύσουν την αποφασιστικότητα των Κινέζων ηγετών να προωθήσουν την καινοτομία και να επιτύχουν την τεχνολογική υπεροχή, καθώς θα αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να βασίζονται σε άλλους και ότι οι ΗΠΑ είναι ενεργά εχθρικές.
Εάν μία χώρα εισέλθει σεπόλεμο, στο εμπόριο ή αλλού, θα πρέπει να βεβαιωθεί ότι καλοί στρατηγοί-με σαφώς καθορισμένους στόχους, βιώσιμη στρατηγική και λαική υποστήριξη -έχουν την ευθύνη. Εδώ είναι που οι διαφορές μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ φαίνονται τόσο μεγάλες. Καμία χώρα δεν θα μπορούσε να έχει μία πιο ανεπιτυχή οικονομική ομάδα από του Τραμπ και η πλειοψηφία των Αμερικανών δεν είναι υπέρ του εμπορικού πολέμου.
Η δημόσια στήριξη θα εξασθενήσει ακόμη περισσότερο καθώς οι Αμερικανοί αντιλαμβάνονται ότι χάνουν εις διπλούν από αυτόν τον πόλεμο: οι θέσεις εργασίας θα εξαφανιστούν όχι μόνο λόγω των αντιποίνων της Κίνας, αλλά και επειδή οι δασμοί των ΗΠΑ – και προκαλώντας ακόμη μεγαλύτερη αντιπολίτευση. Στη συνέχεια, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ ενδέχεται να αυξήσει τα επιτόκια, οδηγώντας σε ασθενέστερες επενδύσεις και ανάπτυξη και αύξηση της ανεργίας.
Ο Τραμπ έδειξε πώς αντιδρά όταν εκτίθενται τα ψέματά του ή αποτυγχάνουν οι πολιτικές του: αναδιπλώνεται. Η Κίνα έχει προσφέρει επανειλημμένα τρόπους χωρίς να εκτεθεί ο Τραμπ, για να εγκαταλείψει το πεδίο της μάχης και να δηλώσει νικητής. Όμως αρνείται να τους ακολουθήσει, Ίσως η ελπίδα να βρεθεί σε τρία από τα άλλα χαρακτηριστικά του: στην εστίασή του στο θεαθήναι αντί της ουσίας στις απρόβλεπτές του αντιδράσεις και στην αγάπη του για την πολιτική του «μεγάλου ηγέτη». Ίσως σε μία πομπώδη συνάντηση με τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ μπορεί να δηλώσει ότι το πρόβλημα επιλύθηκε, με κάποιες μικρές προσαρμογές των δασμών εδώ και εκεί, κάποια νέα κίνηση προς το άνοιγμα της αγοράς που η Κίνα είχε προγραμματίσει να ανακοινώσει κι έτσι όλοι μπορούν να πάνε στα σπίτια τους τους ευτυχισμένοι .
Σε αυτό το σενάριο ο Τραμπ θα έχει «επιλύσει», τέλεια, ένα πρόβλημα που δημιούργησε ο ίδιος. Όμως ο κόσμος ακολουθώντας τον ανόητο εμπορικό πόλεμό του θα είναι διαφορετικός: πιο αβέβαιος, λιγότερο σίγουρος για τους διεθνείς κανόνες δικαίου και με σκληρότερα σύνορα. Ο Τραμπ έχει αλλάξει τον κόσμο, μόνιμα, προς το χειρότερο. Ακόμα και με τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα, ο μόνος νικητής είναι ο Τραμπ-με το υπερβολικό του εγώ να μεγαλώνει λίγο περισσότερο.
* Ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ έχει τιμηθεί το 2001 με το βραβείο Νόμπελ Οικονομικών Επιστημών.
(Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ)