Στο δεύτερο μέρος της συνέντευξής
του στην εφημερίδα «Αξία» (05-07/02/2018) και τον δημοσιογράφο κ. Φίλη
Καϊτατζή, ο Δρ. Charles Ellinas σημειώνει, μεταξύ άλλων, ότι η Τουρκία υιοθέτησε στόχους για
τη μεγιστοποίηση της αξιοποίησης εγχωρίου λιγνίτη και άνθρακα. Παράλληλα,
τονίζει ότι η Κύπρος εξακολουθεί να έχει καλές προοπτικές για νέες ανακαλύψεις φυσικού
αερίου, αλλά η εξασφάλιση αγορών και εξαγωγών είναι το κύριο πρόβλημα. «Για να
γίνουν εξαγωγές χρειάζεται να ανακάμψουν οι τιμές ΦΑ από τα σημερινά επίπεδα.
Κάτι που δεν αναμένω», παρατηρεί χαρακτηριστικά ο Δρ. Ellinas.
Ο Δρ. Ellinas είναι πρώην διευθύνων σύμβουλος της κυπριακής εταιρείας υδρογονανθράκων, CEO της e-CNHC και non-resident Senior Fellow του Atlantic Council.
(Δείτε εδώ το πρώτο μέρος της
συνέντευξης του Δρ. Charles Ellinas στην εφημερίδα «Αξία»)
- Έχετε πει ότι «Πριν κάνεις
κάτι με το ανακαλυφθέν φυσικό αέριο και πριν οι τράπεζες σου δανείσουν χρήματα,
θα πρέπει να βρεις αγοραστές. Αυτή είναι μια δύσκολη πραγματικότητα που δεν
γίνεται αντιληπτή. Και έτσι καταλήγουμε να σχεδιάζουμε αγωγούς και άλλες
υποδομές προτού πουλήσουμε οτιδήποτε». Σε ποιους αγωγούς αναφέρεστε;
Πρωτίστως, δεν αναφέρομαι στις εταιρείες
αλλά σε πολιτικούς και μέσα ενημέρωσης που, λόγω διακρατικών συμφωνιών, έχουν
παρουσιάσει έργα σαν τον αγωγό
EastMed και αγωγό από Κύπρο
στην Αίγυπτο σαν να έχουν φτάσει στο τελικό στάδιο και να προχωρούν σε
υλοποίηση. Φυσικά χωρίς να κλείσουν πωλήσεις ΦΑ με αγοραστές στην Ευρώπη και
στην Αίγυπτο τέτοιοι αγωγοί δεν θα υλοποιηθούν.
Για παράδειγμα, με τιμές ΦΑ στην Ευρώπη να
κυμαίνονται γύρω στα $5-$6/
mmBTU και το κόστος του
αγωγού να πλησιάζει τα €7 δισεκατομμύρια, χωρίς μια μεγάλη επιχορήγηση από την
ΕΕ, μέχρι και €3-€4 δισεκατομμύρια, ο αγωγός
EastMed
δεν είναι οικονομικά βιώσιμος - ιδιαίτερα όταν η τιμή που αναμένεται στην
πλατφόρμα παραγωγής είναι περισσότερο από $4/
mmBTU.
-Πρέπει πολιτικοί και πολίτες να την έχουν
υπόψη τους: «Δεν πρέπει να δημιουργήσουμε την ελπίδα ότι έσοδα (από το φυσικό
αέριο) πρόκειται να έρθουν αύριο, γιατί μπορεί να μην έρθουν και καθόλου, εκτός
εάν εξασφαλίσουμε αγορές. Ακόμα κι αν το κάνουμε, τα περιθώρια είναι χαμηλά και
επομένως και τα κέρδη δεν θα είναι πολύ μεγάλα». Πάντως άλλη εντύπωση έχει
δοθεί από τους αρμόδιους φορείς και την κυπριακή κυβέρνηση .Μπορείτε να μας
πείτε δυο πράγματα πάνω σ’ αυτό;
Υπάρχει ακόμα μακρύς δρόμος μεταξύ ανακαλύψεων και επιτυχημένης εκμετάλλευσης
μέσω διεθνών πωλήσεων ΦΑ. Όπως έχω δείξει, οι παγκόσμιες τιμές είναι χαμηλές
και θα παραμείνουν χαμηλές μακροπρόθεσμα. Η παγκόσμια αγορά ΦΑ είναι
προκλητική.
Η Κύπρος εξακολουθεί να έχει καλές προοπτικές για νέες ανακαλύψεις ΦΑ, αλλά
η εξασφάλιση αγορών και εξαγωγών είναι το κύριο πρόβλημα. Για να γίνουν
εξαγωγές χρειάζεται να ανακάμψουν οι τιμές ΦΑ από τα σημερινά επίπεδα. Κάτι που
δεν αναμένω.
Η πώληση και αγορά ΦΑ διεξάγεται μεταξύ εταιρειών και όχι κρατών.
Διακρατικές συμφωνίες παρέχουν μόνο το πλαίσιο. Μέχρι τώρα οι εταιρείες δεν
έχουν ανακοινώσει πωλήσεις ΦΑ, ούτε είναι κοντά σε συμφωνίες πώλησης.
-Υποστηρίζετε ότι η Τουρκία ακολουθεί τις τιμές
στις αγορές καυσίμων που κάνει και όχι
την πολιτική. Πώς αποδεικνύεται αυτό, που το στηρίζετε;
Αυτό που έχω πει είναι ότι
η Τουρκία λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια εφοδιασμού ΦΑ, καθώς και το κόστος,
άλλαξε την ενεργειακή της στρατηγική και το μελλοντικό ενεργειακό μείγμα. Αυτό
περιγράφεται στο
Vision
2023. Τώρα η έμφαση είναι
σε αυξανόμενη χρήση λιγνίτη και άνθρακα, υδροηλεκτρικών και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας,
αλλά και πυρηνικών και ΥΦΑ, και στη μείωση της εξάρτησης από εισαγωγές ΦΑ μέσω
αγωγών.
Το
Vision 2023 υιοθέτησε στόχους για τη μεγιστοποίηση της
αξιοποίησης εγχωρίου λιγνίτη και άνθρακα, αυξάνοντας την χρήση τους στο 30% του
μείγματος ηλεκτρικής ενέργειας της Τουρκίας. Περιλαμβάνει επίσης την αύξηση των
ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στο 30% και την πυρηνική ενέργεια στο 10%, μειώνοντας
ταυτόχρονα τη χρήση ΦΑ στο 30%. Η Τουρκία επίσης στοχεύει στη μείωση της
ενεργειακής έντασης (energy intensity) κατά 20% έως το 2023.
Επιπλέον, άλλος στόχος
του
Vision 2023 είναι ότι τα δύο τρίτα της παραγωγής
ενέργειας πρέπει να προέρχονται από εγχώριες πηγές, οι οποίες είναι επίσης
φθηνότερες από το εισαγόμενο ΦΑ. Το 2016 το 49% της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας
της Τουρκίας προερχόταν από εγχώριες πηγές και αναμένεται να υπερβεί το 50% το
2017. Αυτό αναπόφευκτα θα μειώσει περαιτέρω την εξάρτηση από εισαγόμενο ΦΑ.
Ως αποτέλεσμα, οι
εισαγωγές ΦΑ στην Τουρκία έχουν μειωθεί τα τελευταία 3 χρόνια, αλλά το 2017
μπορεί να φτάσουν τα 50 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα τον χρόνο (
bcm/
yr), κυρίως λόγω του κρύου καιρού.
Ωστόσο, όταν η οικονομία
της Τουρκίας επανέλθει, οι προβλέψεις δείχνουν ότι η ζήτηση ΦΑ μπορεί να
αυξηθεί στα 55
bcm/
yr
μέχρι το 2025, ουσιαστικά μικρότερη από τα 70
bcm/
yrπου προβλεπόταν μόλις πριν από λίγα χρόνια. Ωστόσο, κατά την ίδια
περίοδο οι εισαγωγές ΥΦΑ αναμένεται να ξεπεράσουν τα 12
bcm/
yr
από περίπου 7
bcm/
yr
τώρα. Το πρώτο FSRU της Τουρκίας είναι σε
λειτουργία και ένα άλλο θα αρχίσει λειτουργία σύντομα, αυξάνοντας περαιτέρω την
ενεργειακή διαφοροποίηση της Τουρκίας και την ασφάλεια του εφοδιασμού με ΦΑ.
Ο αγωγός TurkStream
είναι τώρα σε προχωρημένη κατασκευή, με χωρητικότητα 31,5
bcm/
yr - 15,75
bcm/
yr για την Τουρκία, που υπερβαίνει τα 14
bcm/
yr που αντικαθιστά από τον δυτικό αγωγό μέσω της Ουκρανίας. Το
υπόλοιπο ΦΑ προορίζονται για την Ευρώπη ενδεχομένως μέσω TAP ή IGTP. Μέχρι το
2018 η Τουρκία αναμένει να προσθέσει επιπλέον 6
bcm/
yr με την προμήθεια ΦΑ από το Αζερμπαϊτζάν μέσω του TANAP.
Στην πραγματικότητα, οι
υπάρχοντες αγωγοί και οι εγκαταστάσεις εισαγωγής LNG, TANAP και TurkStream,
καθώς και επιπρόσθετη δυναμικότητα εισαγωγής LNG με
FSRUs, μπορούν να προσφέρουν στην Τουρκία περισσότερα
από 70
bcm/
yr
μέχρι το 2025. Αυτό υπερβαίνει κατά πολύ την προβλεπόμενη ζήτηση
των 55
bcm/
yr.
Παρόλο που συμβάσεις ΦΑ
που υπερβαίνουν συνολικά τα 36
bcm/
yr
θα χρειαστούν ανανέωση μεταξύ 2021 και 2025,
κυρίως με τη Gazprom, όλοι οι νέοι προμηθευτές θα πρέπει να ανταγωνιστούν σε τιμές
Gazprom για να αντικαταστήσουν οποιοδήποτε από αυτές τις συμβάσεις - κάτι που είναι
πολύ δύσκολο.
Και αυτές οι τιμές ήταν πολύ
χαμηλές, σε μέσο όρο $5/mmBTU το 2016. Σύμφωνα με στοιχεία από την αγορά, το
κόστος του ρωσικού ΦΑ στην Τουρκία το Μάρτιο του 2017 ήταν $5,2/mmBTU, από το
Αζερμπαϊτζάν $5.5/mmBTU και από το Ιράν $5.8/mmBTU. Ο άνθρακας και εγχώριες προμήθειες
ενέργειας κοστίζουν ακόμη λιγότερο.
Η Τουρκία αύξησε επίσης
τη χωρητικότητα αποθήκευσης ΦΑ σε ποσοστό άνω του 10% της ετήσιας κατανάλωσής
της και αναμένεται να αυξηθεί στο 25%, ενισχύοντας έτσι την ασφάλεια
εφοδιασμού.
Είναι φανερό ότι όχι μόνο
έχει περιορίσει η Τουρκία την ενεργειακή εξάρτηση της από ΦΑ, αλλά έχει επίσης
πρόσβαση σε άφθονες και φθηνές πηγές προμήθειας. Δεδομένου ότι οι παγκόσμιες
τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου δεν αναμένεται να αυξηθούν σημαντικά για
μεγάλο χρονικό διάστημα, αν όχι για πάντα, δεν αφήνουν περιθώριο για άλλους
προμηθευτές φυσικού αερίου να διεισδύσουν στην αγορά αυτή, εκτός αν μπορούν να
προσφέρουν φθηνότερο ΦΑ. Αυτό περιλαμβάνει το Ισραήλ.
Οι διαπραγματεύσεις σε
επίπεδο Υπουργών μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας προχώρησαν ικανοποιητικά και αν η πολιτική
διάσταση μεταξύ των δυο χωρών το επιτρέψει θα μπορούσαν να καταλήξουν σε κάποιο
στάδιο σε συμφωνία πολιτικού πλαισίου για τον αγωγό από Ισραήλ σε Τουρκία.
Ωστόσο, για να υλοποιηθεί το σχέδιο, τουρκικές εταιρείες πρέπει να είναι
πρόθυμες να αγοράσουν το Ισραηλινό ΦΑ και να επενδύσουν στον αγωγό. Με τις
εμπορικές συνθήκες που ανέλυσα πιο πάνω αυτό δεν είναι πιθανό. Ως εκ τούτου, το
ερώτημα εάν ο αγωγός μπορεί να περάσει από την ΑΟΖ της Κύπρου χωρίς επίλυση του
κυπριακού προβλήματος καθίσταται ακαδημαϊκός.
Το βασικό συμπέρασμα
είναι ότι ΦΑ από την Ανατολική Μεσόγειο όχι μόνο δεν είναι πια υψηλής
προτεραιότητας για την Τουρκία, αλλά θα πρέπει ακόμα να είναι σε θέση να
ανταγωνιστεί με τις χαμηλές τιμές που ισχύουν στην χώρα - κάτι πολύ δύσκολο.
_____________
H Τουρκία λόγω ανησυχιών για την ασφάλεια
εφοδιασμού ΦΑ, καθώς και το κόστος, άλλαξε την ενεργειακή της στρατηγική και το
μελλοντικό ενεργειακό μείγμα. Αυτό περιγράφεται στο
Vision
2023. Σκοπός της είναι να περιορίσει την εξάρτηση
από εισαγόμενη ενέργεια και το κόστος στον εθνικό ισολογισμό της με το να δίνει προτεραιότητα στην εγχώρια
παραγωγή.
Η ενεργειακή στρατηγική της Τουρκίας δεν βασίζεται
μόνο σε πολιτικούς παράγοντες αλλά και σε οικονομικούς. Οι τιμές καυσίμων έχουν σημασία. Αυτό είναι καθαρό
και από το
Vision
2023.
Παρά τις πρόσφατα γεγονότα,
η Τουρκία δεν έχει τελειώσει με την Δύση. Σε ομιλία του στις 28 Δεκέμβρη ο πρόεδρος
Ερντογάν επιβεβαίωσε την σημασία των σχέσεων Τουρκίας-ΕΕ.
Η Τουρκία του Ερντογάν όμως είναι επιθετική στο ότι αφορά τα «δικά της συμφέροντα», όπως αυτός τα βλέπει, ασχέτως διεθνών συμβάσεων και αντιδράσεων.
Θα συνεχίσει να υποστηρίζει αυτά τα συμφέροντα και θέσεις, όσο ανυπόστατα και
να είναι. Και αυτό επηρεάζει την Ανατολική Μεσόγειο, Κύπρο και Ισραήλ.
Δεν αναμένω, όμως, ότι
αυτή η επιθετικότητα, που την βλέπουμε τώρα με τις αντιδράσεις και απειλές της Τουρκίας
στην νέα γεώτρηση στο τεμάχιο 6 της ΚΔ, θα προκαλέσει θερμά επεισόδια. Θα παραμείνει
στο επίπεδο προκλήσεων, παρενοχλήσεων και εκφοβισμών. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζει
και η ΚΔ και οι εταιρείες που θα συνεχίσουν με τους σχεδιασμούς τους και την γεώτρηση,
ασχέτως του τι θα κάνει η Τουρκία.
Οι απειλές της
Τουρκίας μέχρι στιγμής δεν έχουν αλλάξει τίποτα. Παρά τις εντάσεις, οι
εταιρείες πιστεύουν ότι ο πολιτικός κίνδυνος είναι διαχειρίσιμος.