Το υπέδαφος, γαρ, πλούσιο στην Ανατολική Μεσόγειο, δημιουργεί
προοπτικές συνεργασίας αλλά και νέες εστίες ανταγωνισμού. Τρεις κεντρικοί
παίκτες-πηγές (Αίγυπτος, Ισραήλ, Κύπρος) και τρεις επίδοξοι διαμετακομιστικοί
κόμβοι-γέφυρες (Ελλάδα, Ιταλία, Τουρκία) βρίσκονται να πρωταγωνιστούν,
συνεπικουρούμενοι από πλήθος επιχειρηματικών κολοσσών, σε μια πολυπαραγοντική
κούρσα για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων φυσικού αερίου της Ανατολικής
Μεσογείου, με τις μεγάλες δυνάμεις (ΗΠΑ, Ρωσία, ΕΕ) να ορίζουν το πλαίσιο,
στοχεύοντας σε εκείνες τις συμφωνίες που πρόκειται να διασφαλίσουν καλύτερα τα
συμφέροντά τους σε βάθος χρόνου.
Η υπεράκτια κινητικότητα στους βυθούς της Ανατολικής
Μεσογείου έχει «χτυπήσει κόκκινο». Το αιγυπτιακό κοίτασμα Ζορ, στο οποίο
δραστηριοποιείται η ιταλική ENI (μαζί με τη ρωσική Rosneft και τη βρετανική
BP), παράγει φυσικό αέριο εδώ και τρεις εβδομάδες. Ο λόγος για ένα κοίτασμα-μαμούθ
850 δισ. κυβικών μέτρων φυσικού αερίου, το μεγαλύτερο που έχει ανακαλυφθεί μέχρι
σήμερα στη Μεσόγειο.
Προ ημερών ξεκίνησε και η γεώτρηση στην περιοχή Καλυψώ του
οικοπέδου 6 της κυπριακής ΑΟΖ από την ιταλογαλλική κοινοπραξία των ENI και
Total, με την προοπτική να έχει ολοκληρωθεί έως τις αρχές Φεβρουαρίου. Εντός
του 2018 έχουν επίσης προγραμματιστεί γεωτρήσεις στο οικόπεδο 3 της κυπριακής
ΑΟΖ (από την κοινοπραξία της ιταλικής ENI με την KOGAS) και στο τεμάχιο 10 (από
την κοινοπραξία της αμερικανικής ExxonMobil με την Qatar Petroleum).
Η Τουρκία, από την πλευρά της, αντιδρά. «Απειλεί» με δικές
της γεωτρήσεις στα ανοιχτά των Κατεχομένων. Βγάζει ξανά το σεισμογραφικό
«Barbaros» κοντά στις κυπριακές ακτές και δεσμεύει με αλλεπάλληλες παράνομες
NAVTEX μεγάλες περιοχές νοτίως της Κύπρου, έως και λίγα χιλιόμετρα μακριά από
το οικόπεδο 6.
Νοτιότερα, η αμερικανική Noble Energy κατάφερε, έπειτα από
πολλές καθυστερήσεις, να ξεκινήσει προ μηνών τις εργασίες για την αξιοποίηση
του ισραηλινού κοιτάσματος Λεβιάθαν (με τα βεβαιωμένα 620 δισ. κυβικά μέτρα
φυσικού αερίου), εγκαινιάζοντας έτσι ένα έργο ύψους 3,7 δισ. δολ., που
χαρακτηρίζεται ως το μεγαλύτερο στα ισραηλινά χρονικά. Παράλληλα, φαίνεται να
προ- χωράει και το έργο της κατασκευής αγωγού που θα μεταφέρει ισραηλινό φυσικό
αέριο στην Ιορδανία.
Η ελληνική Energean Oil & Gas αναμένεται επίσης να
ξεκινήσει εργασίες για την ανάπτυξη των ισραηλινών κοιτασμάτων Καρίς και Τανίν,
με στόχο την παραγωγή φυσικού αερίου το 2020. Ενεργειακή κινητικότητα
παρατηρείται και στα ανοιχτά των ακτών του Λιβάνου, με την κοινοπραξία
Eni-Total-Novatek να έχει εκδηλώσει ενδιαφέρον για έρευνες στην περιοχή.
Αλλά και στη στεριά, η Ρωσία προωθεί δυναμικά τους
τελευταίους μήνες, μέσω της Rosneft, έργα αξιοποίησης των κοιτασμάτων του
Ιρακινού Κουρδιστάν, προβάλλοντας μάλιστα και τον στόχο κατασκευής αγωγού
φυσικού αερίου που θα ξεκινάει από το Βόρειο Ιράκ και θα φτάνει στις ευρωπαϊκές
αγορές μέσω Τουρκίας.
Η ευρύτερη κινητικότητα στην περιοχή της Ανατολικής
Μεσογείου υποδηλώνει στόχους, και οι στόχοι φανερώνουν προσδοκίες. Στο φόντο,
ωστόσο, κρύβονται αμφιβολίες, ενδεχόμενοι κίνδυνοι και φόβοι για πιθανές νέες
εστίες αντιπαράθεσης. Και όλα αυτά σε μια περιοχή που τυχαίνει να «βρέχει» τις
ακτές περιοχών όπως η (ακόμη εμπόλεμη) Συρία, η (παραδομένη στο χάος) Λιβύη, ο
πολιτικά ασταθής Λίβανος και η κατεχόμενη Κύπρος.
Σε πρόσφατο άρθρο τους οι «Financial Times» βλέπουν ένα
«κοκτέιλ από πολιτικούς κινδύνους και αντιπαλότητες» να προβάλλει ως εμπόδιο
στην ανάπτυξη των ενεργειακών κοιτασμάτων της Ανατολικής Μεσογείου. Σε παρόμοιο
πνεύμα, το βρετανικό βασιλικό ινστιτούτο διεθνών σχέσεων Chatham House βλέπει,
επίσης, «προκλήσεις», «τρωτά σημεία» και «ρήγματα» για τους παραγωγούς
ενέργειας στην Ανατολική Μεσόγειο. Το Chatham House εστιάζει σε δεδομένα όπως
οι πτωτικές τάσεις στην τιμή του πετρελαίου τα τελευταία χρόνια, ο εντεινόμενοι
ανταγωνισμοί στον χώρο της ενέργειας, η χαμηλότερη των προσδοκιών ζήτηση από
τις ασιατικές αγορές και οι ποικίλες «γεωπολιτικές αβεβαιότητες», με την
«απρόβλεπτη» κυβέρνηση Τραμπ να συγκαταλέγεται πλέον μεταξύ αυτών.
Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι εάν συμφέρει οικονομικά
χώρες και εταιρείες να προχωρήσουν σε πολυδάπανα ενεργειακά πρότζεκτ στον χώρο
της Ανατολικής Μεσογείου. Οι προκλήσεις είναι τριών ειδών: τεχνικής φύσεως
(εξαιτίας π.χ. του βάθους της θάλασσας), οικονομικής φύσεως (λόγω πτώσης στις
τιμές των υδρογονανθράκων) αλλά και γεωπολιτικής φύσεως.
Οι τιμές του φυσικού αερίου έχουν υποχωρήσει πάνω από 40% τα
τελευταία πέντε χρόνια σε Ευρώπη και Ασία, γεννώντας αμφιβολίες αναφορικά με τη
μελλοντική βιωσιμότητα μεγάλων ενεργειακών πρότζεκτ.
Στην περίπτωση της Αιγύπτου, και του κοιτάσματος Ζορ
ειδικότερα, τα πράγματα είναι μάλλον ξεκάθαρα, καθώς η παραγωγή πρόκειται να
καλύψει τις τεράστιες εσωτερικές ανάγκες της χώρας, καθιστώντας την αυτάρκη.
Ενδεχομένως για αυτόν τον λόγο (σε έναν βαθμό) το συγκεκριμένο έργο να
προχώρησε με εντυπωσιακά γρήγορους ρυθμούς, περνώντας από τη θεωρία στην
παραγωγή μέσα σε μόλις δυόμισι χρόνια (σε αντίθεση με τα επτά χρόνια που
χρειάστηκε το ισραηλινό Λεβιάθαν και τα δέκα χρόνια που έχουν περάσει από τον
πρώτο γύρο αδειοδοτήσεων στην Κύπρο το 2007).
Στην Κύπρο και στο Ισραήλ, όπου τα ενεργειακά πρότζεκτ
χρειάζονται όχι μόνο την εσωτερική αγορά αλλά και τις εξαγωγές για να είναι
βιώσιμα, τα πράγματα δεν είναι το ίδιο ξεκάθαρα. Ενδεικτικό της ρευστότητας και
το γεγονός ότι ο υπουργός Ενέργειας της Κυπριακής ∆ημοκρατίας, Γ. Λακκοτρύπης,
έχει στα χέρια του συνολικά 16 σενάρια δράσης, ανάλογα με τις ποσότητες
υδρογονανθράκων που θα ανακα- λυφθούν στην κυπριακή ΑΟΖ το 2018 (ενώ και το
κοίτασμα Αφροδίτη, με τα 140 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου, δεν έχει ακόμη
«δώσει» εξαγωγές). Εως τα τέλη της χρονιάς το τοπίο θα έχει ξεκαθαρίσει σημαντικά
ως προς τον όγκο των κοιτασμάτων.
Τα προβλήματα, ωστόσο, δεν σταματούν εκεί. «Το να βρει και
να παραγάγει κανείς αέριο είναι μόνο η μισή πρόκληση», σύμφωνα με τους «FT».
«Τουλάχιστον το ίδιο δύσκολο είναι να δημιουργήσει κανείς εξαγωγικούς δρόμους
προς τις διεθνείς αγορές». Και εκεί είναι που κορυφώνονται οι γεωπολιτικές
κόντρες.
Το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου θα μπορούσε να
φτάσει στην Ευρώπη με ποικίλους τρόπους:
- Είτε με έναν υποθαλάσσιο αγωγό προς την Τουρκία (που συναντά
όμως πολλά γεωπολιτικά εμπόδια).
- Είτε με έναν υποθαλάσσιο αγωγό (EastMed) που θα συνδέει
Ελλάδα, Κύπρο, Ισραήλ και θα επεκτείνεται προς Ιταλία (ο οποίος όμως θεωρείται
ακριβός και δύσκολα υλοποιήσιμος).
- Είτε μέσω αγωγών από Κύπρο και Ισραήλ προς την Αίγυπτο και
τους σταθμούς υγροποίησης σε Ιντκου και ∆αμιέτη, οι οποίοι υπολειτουργούν
(σχέδιο οικονομικά συμφέρον, που αρέσει μεν στους Ευρωπαίους, αλλά συναντάει
αντιδράσεις εντός του Ισραήλ, καθώς θεωρείται ότι θα δημιουργήσει πρόσθετες
εξαρτήσεις από την Αίγυπτο, ενώ στην Κύπρο θεωρείται ακριβό).
- Είτε μέσω ενός σταθμού υγροποίησης-εξαγωγής LNG στην Κύπρο ή
ενός πλωτού σταθμού υγροποίησης.
Ο υποθαλάσσιος αγωγός προς την Τουρκία, με συνολικό κόστος
2,5 έως 5 δισ. δολ., είναι φθηνότερος από τον EastMed. Θα πρέπει, ωστόσο, να
περάσει από τα νερά του Λιβάνου και της Συρίας, χωρών με τις οποίες το Ισραήλ
«βρίσκεται στα μαχαίρια» (υπενθυμίζεται ότι όταν η Ιορδανία συνήψε ενεργειακό
deal με το Ισραήλ, οι πολίτες της βγήκαν στους δρόμους). Το ενδεχόμενο, δε, να
περάσει ένας τέτοιος αγωγός από την κυπριακή ΑΟΖ επίσης φαντάζει ακανθώδες,
δεδομένης της τουρκικής προκλητικότητας έναντι της Κυπριακής ∆ημοκρατίας. Στα
ήδη υπάρχοντα εμπόδια έρχεται να προστεθεί και η αναζωπύρωση της
τουρκοϊσραηλινής κόντρας μετά την απόφαση Τραμπ για την Ιερουσαλήμ.
Στρατηγικής σημασίας
ο ΕastMed
Ο προτεινόμενος υποθαλάσσιος αγωγός φυσικού αερίου EastMed,
της ελληνοϊταλικής κοινοπραξίας Poseidon, προκρίνεται ως έργο στρατηγικής σημασίας
για την ενεργειακή ασφάλεια συνολικά της Ευρώπης. Ξεκινώντας από το Ισραήλ θα
κατευθύνεται υποθαλάσσια προς την Κύπρο. Από εκεί θα περνάει στην Κρήτη και εν
συνεχεία, μέσω Πελοποννήσου και ∆υτικής Ελλάδας, στην Ιταλία, ενώ θα μπορούσε
να έχει ολοκληρωθεί έως το 2025. Απηχώντας τις ενστάσεις πολλών, οι «Financial
Times» υποστηρίζουν ότι ο εν λόγω αγωγός, κόστους 6 δισ. ευρώ, «με μήκος 2.000
χλμ. σε βάθη έως 3 χλμ., θα είναι ο μακρύτερος και πιο δύσκολος του είδους
του». Ο EastMed προκρίνεται, όμως, ως «πολιτικά» αξιόπιστος και σταθερός, λόγω
της αξιοπιστίας των εμπλεκομένων μερών, σε αντιδιαστολή με την αναξιοπιστία της
Τουρκίας. Για τον EastMed έχει ήδη υπογραφεί μνημόνιο συναντίληψης μεταξύ
Ισραήλ, Ελλάδας, Κύπρου και Ιταλίας, ενώ εντός του 2018 επίκειται και η
υπογραφή σχετικής διακρατικής συμφωνίας. Οι κ. Τσίπρας και Σταθάκης βρέθηκαν
προ ημερών σε Ρώμη και Ισραήλ αντίστοιχα, προωθώντας την κατασκευή του εν λόγω
αγωγού.
(Πηγή: news247.gr)