Η παράθεση στίχων του σε λόγους, λογύδρια και
αγορεύσεις έχει καταντήσει σαν τις συζητήσεις για τον καιρό. Στην
κρίσιμη στιγμή, όταν τα θέματα έχουν εξαντληθεί, και στην ομήγυρη
κυκλοφορεί το αίσθημα του ανικανοποίητου μαζί με τη βαρεμάρα της
περασμένης ώρας, ένα «αποχαιρέτα την Αλεξάνδρεια που χάνεις» μπορεί να
αποδειχθεί λυτρωτικό. Δηλώνει γνώσεις, ευαισθησία, ακούγεται σαν σοφό
ευφυολόγημα. Ο Καβάφης είναι ο ποιητής της καθημερινής χρήσης. Κανείς
δεν έχασε ποτέ από τους στίχους του. Και είναι τόσο διαδεδομένη η χρήση
του, που είμαι βέβαιος ότι πολλοί, εάν ερωτηθούν, θα απαντήσουν πως το
περίφημο «ανδρός πεσούσης πας ανήρ ανδρεύεται» είναι δικό του. Κι ο
Μιχελογιαννάκης ποιητής είναι με τον τρόπο του.
Αυτά σκέφθηκα όταν διάβασα πως ο κ. Φίλης, επί τη αναλήψει των
καθηκόντων του στο υπουργείο Παιδείας, ολοκλήρωσε την ομιλία του
λέγοντας: «Ο δρόμος είναι μακρύς, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις».
Συμπυκνωμένη παράθεση φράσεων από την Ιθάκη, παραλλαγμένων, πλην όμως
σημαδιακών. Σαν να λέει, μην περιμένετε και πολλά, στο τέλος μάλλον θα
απογοητευθείτε, αλλά θα περάσουμε καλά και θα μάθουμε πολλά. Τον
συμπλήρωσε ο κ. Πελεγρίνης, ο πολυτάλαντος τραγωδός, ο οποίος αφού μας
καθησύχασε ότι δεν θα κατέβει από το σανίδι έκανε έκκληση στον ρεαλισμό:
«Να παραγάγουμε έργο και μετά να μιλήσουμε» – χωρίς να προσδιορίσει αν
εννοεί έργο θεατρικό ή εκπαιδευτικό.
Θα
μου πείτε ποιος να παραθέσει Καβάφη; Ο κ. Νικολόπουλος; Εξάλλου, το
υπουργείο Παιδείας έχει παράδοση σχέσεων με τον Καβάφη. Δεν είναι τυχαίο
ότι τον απελθόντα ερωτικό ποιητή των σωματικών του προσόντων τον
αποκαλούσαν «ποιητή Ταβάφει». Και μάλλον ο κ. Φίλης ψέκασε με άρωμα από
την Ιθάκη την ομιλία του για να αποδείξει ότι δεν βρέθηκε τυχαία σ’
αυτήν τη θέση. Διότι πολλοί υποψιάσθηκαν ότι δεν είναι τόσο η σχέση του
με το αντικείμενο που του έδωσε το χρίσμα, όσο η ανάγκη να ξεφορτωθούν
το βάρος του κ. Μπαλτά και να βρουν και μια θέση για τον κ. Φίλη. Πώς το
είχε πει ο Καραμανλής ο Κανονικός στον αείμνηστο Ανδρέα όταν εκείνος
του έστελνε ανά δεκάλεπτο κατάλογο με υπουργούς που άλλαζαν; «Εμένα όλοι
ίδιοι με φαίνονται. Εσύ να ’σαι καλά να τους αλλάζεις».
Λυπάμαι που θα το πω. Πιστεύω όμως ότι για την Ελλάδα έχει
περισσότερη σημασία η τύχη του Καβάφη από την αδυναμία των πολιτικών μας
ταγών να βρουν κάτι δικό τους να πουν με αποτέλεσμα να λεηλατούν την
ποίησή του, η οποία κινδυνεύει να χάσει τη σημασία της από την
πολυχρησία. Αλλοι, όπως ο Σικελιανός με τον υπέροχο στόμφο του, είναι
πιο προστατευμένοι. Χρησιμοποιείται μόνον σε καταστάσεις εκτάκτου
ανάγκης, όπως το βράδυ των εκλογών όταν ο κ. Τσίπρας βροντοφώναξε πως
θέλει να σηκώσει τον ήλιο πάνω από την Ελλάδα. Πρόσθεσε κι ένα «ψηλά»
προς αποφυγήν παρεξηγήσεων. Ο Καβάφης όμως κινδυνεύει από κοινοτοπία.
Ως εκ τούτου, προτείνω να κηρυχθεί διατηρητέος. Να απαγορευθεί η
δημόσια χρήση στίχων του και σε περίπτωση που κάποιος παρανομήσει να
υποχρεούται να πει με δικά του λόγια αυτό που ήθελε να πει όταν παρέθετε
Καβάφη. Εάν δεν τα καταφέρει, να υποχρεούται να αντιγράψει δέκα φορές
τα άπαντα του κ. Κουράκη.