Η κρίση στην Ουκρανία φέρνει στην επιφάνεια τις ατέλειες, τις
ελλείψεις και τις ασυμμετρίες των διαφόρων συνιστωσών του ενεργειακού
συστήματος της Ε.Ε. και πολύ περισσότερο εκείνη που σχετίζεται με την
προμήθεια και μεταφορά του Φυσικού Αερίου (Φ.Α.).
Η δυτική, καθώς και η βόρεια περιφέρεια της Ε.Ε. είναι αρκετά
διαρθρωμένες ιστορικά και από άποψη προμηθευτών (Ολλανδία, Νορβηγία, Μ.
Βρετανία, Β. Αφρική), υποδομών hub (κομβικά σημεία διανομής) και αγωγών
Φ.Α. Σ' αυτή την κατάσταση υποδομών και προμηθειών πρέπει να προστεθούν
συμπληρωματικά και εκείνες που προκύπτουν από το Nord Stream, καθώς και
εκείνες που προκύπτουν από το GNL που προέρχεται από το Κατάρ και τη
σαχαριανή Αφρική (αβέβαιη).
Αυτή η κρίση, όμως, φέρνει με μεγαλύτερη ένταση στην επιφάνεια το
εύθραυστο του ενεργειακού συστήματος των βαλκανικών χωρών και ορισμένων
της Κεντροανατολικής Ευρώπης σε περίπτωση ενεργειακού blackout από
φυσικό αέριο. Πράγμα που μπορεί να είναι συνέπεια της διακοπής της
προμήθειας -από τη μεριά της Gazprom- διά μέσου της Ουκρανίας.
Η τρωτότητα του συστήματος φυσικού αερίου αυτών των χωρών οφείλεται
κυρίως στην έλλειψη ευρωπαϊκών υποδομών μεταφοράς φυσικού αερίου, με
κατεύθυνση ροής από τη Δύση προς την Ανατολή. Υποδομές που να είναι σε
θέση να εξασφαλίζουν, με συνέχεια, δυνατότητα ροής φυσικού αερίου από
τις δυτικές περιοχές της Ε.Ε. προς τις ανατολικές και τα Βαλκάνια. Η
έλλειψη τέτοιων υποδομών έχει συνέπεια αυτές οι περιοχές να εξαρτώνται
πλήρως από τη δυνατότητα μεταφοράς του φυσικού αερίου διά μέσου της
Ουκρανίας.
Τα δήθεν «προγραμματικά σχέδια» των Βρυξελλών για τροφοδότηση της
νοτιοανατολικής πτέρυγας της Ε.Ε., τέτοια που να καλύπτει συνολικά τις
ανάγκες (και εναλλακτική σε σχέση με εκείνη της Gazprom), που να
προέρχεται από την Κασπία και την Κεντρική Ασία, μοιάζουν με «όνειρο
θερινής νυκτός» για συγκεκριμένους λόγους.
Η μόνη παραγωγός χώρα Φ.Α. στην Κεντρική Ασία που θα μπορούσε να
καλύψει συνολικά αυτές τις ανάγκες -λόγω κοιτασμάτων- είναι το
Τουρκμενιστάν. Το προς εξαγωγή Φ.Α. του, όμως, έχει πάρει ήδη τον δρόμο
προς την Κίνα. Εναλλακτική θα ήταν η προοπτική του Ιράν, όπου στρατηγικά
στόχευε ο αγωγός Φ.Α. που έφερε και το όνομα Nabucco, εκ των πραγμάτων
όμως αδύνατη.
Ενώ η «λύση» που καλλιεργείται από την Ε.Ε. με το αζέρικο Φ.Α δεν
στέκεται: πρόκειται για μερική κάλυψη, μιας και δεν είναι σε θέση να
ικανοποιήσει συνολικά τις ανάγκες. Κάτω από αυτήν τη δήθεν λύση
υποκρύπτεται η στρατηγική επιλογή των Βρυξελλών για μαζικές εισαγωγές
Φ.Α. (ως GNL) για την υποκατάσταση του ρωσικού Φ.Α. Ο υπό κατασκευή,
στην Αλεξανδρούπολη, σταθμός υγροποιημένου Φ.Α. είναι εξυπηρετικός αυτής
της επιλογής.
H επιλογή αυτή των Βρυξελλών μπαίνει σε κατάσταση συντονισμού με τις,
πέραν του Ατλαντικού, πιέσεις που κινούνται με ένταση στην κατεύθυνση
να σταματήσει η εξάρτηση από το ρωσικό Φ.Α. - πράγμα που μπορεί να
πραγματοποιηθεί μόνον αν η Ε.Ε. εγκαταλείψει τη λογική των αγωγών που
έχουν ως αφετηρία τη Ρωσία ή την Κεντρική Ασία και στραφεί προς τη
λογική των γκαζάδικων (Φ.Α.).
Η πιθανότητα τα γκαζάδικα να έχουν αφετηρία τον Κόλπο του Μεξικού είναι πολύ μικρή, για διαφόρους λόγους:
Πρώτον, για υπαρκτές τεχνικές και κανονιστικές δυσκολίες που
χρειάζονται χρόνια για να ξεπερασθούν στην πέραν του Ατλαντικού «όχθη»,
ενώ στην αντίστοιχη ευρωπαϊκή «όχθη» δεν υπάρχουν υποδομές για τη
μεταφορά στην κεντρική και νοτιοανατολική περιφέρεια της Ε.Ε. Υπαρκτές
τεχνικές δυσκολίες που απαιτούν σημαντικό χρονικό διάστημα και
επενδύσεις για το ξεπέρασμά τους, ενώ είναι πολύ δυσκολότερο να
ξεπεραστούν ορισμένοι οικονομικοί λόγοι.
Δεύτερον, οι απλοί αυτοί λόγοι είναι ότι οι μελλοντικοί εξαγωγείς
(από ΗΠΑ) Φ.Α. από σχιστόλιθους θα προτιμήσουν -όπως κάνουν τώρα για το
πετρέλαιο- την αγορά της Άπω Ανατολής, που είναι πιο αποδοτική από τη
μεριά των τιμών. Γι' αυτό τον λόγο, οι πέραν του Ατλαντικού ωθήσεις
«σπρώχνουν» προς την ικανοποίηση αυτών των αναγκών με εισαγωγές από την
Αφρική και το Κατάρ, ώστε να εκλείψει και ο ανταγωνισμός τους στο
σχιστολιθικό από τις ΗΠΑ Φ.Α. στην ασιατική αγορά.
Εναλλακτική λύση πλήρης ερωτημάτων λόγω της πολιτικής αστάθειας
(Λιβύη κ.λπ.), δεν είναι τυχαίο ότι η Ιταλία αναπληρώνει τη μείωση
εισαγωγών Φ.Α. από την Αφρική με αύξηση των εισαγωγών από τη Ρωσία. Το
Φ.Α. από τη Ρωσία είναι εν δυνάμει και προοπτικά η πιο «σίγουρη και
συμφέρουσα οικονομικά» λύση για κάλυψη των ενεργειακών αναγκών της Ε.Ε.
Είναι ξεκάθαρα για τον Πούτιν δύο πράγματα: Πρώτον, ότι η Ε.Ε. δεν έχει
την πολυτέλεια να αποστερηθεί την προμήθεια του ρωσικού Φ.Α. Δεύτερον,
ότι ο ίδιος δεν έχει την πολυτέλεια να αποστερηθεί τις «μακροχρόνιες»
συμβάσεις προμήθειας των Ευρωπαίων, παρ' όλο που μετά το 2019 πάνω από
20 δισ. κυβ. μέτρα θα πάρουν τον δρόμο προς την Κίνα. Το πρόβλημα είναι
βασικά της Ε.Ε., μια και παράγει μόνον το 35% της ενέργειας που
καταναλώνει, ενώ συγχρόνως υπάρχουν 28 διαφορετικές αγορές χωρίς ενιαία
σύνδεση των υποδομών: π.χ. οι αγωγοί Φ.Α. που -προερχόμενοι από την
Αφρική- καταλήγουν στην Ιταλία και την Ισπανία δεν έχουν ενιαία σύνδεση
των υποδομών με το υπόλοιπο δίκτυο, έτσι που να μπορεί να επιτευχθεί
αντίθετη ροή.
Αυτή η κατάσταση οδηγεί σε αύξηση του κόστους της ενέργειας και στη
χρήση πιο ρυπογόνων πηγών. Η επιδίωξη, αντιθέτως, πρέπει να είναι
μικρότερο κόστος και παράλληλα μείωση των εκπομπών ρυπογόνων και
ευνοϊκών της κλιματικής αλλαγής αερίων.
Η λύση του Turκish Stream είναι -πέρα από την κάλυψη των αναγκών της
Τουρκίας- η μόνη ρεαλιστική για την κάλυψη και ικανοποίηση των
ενεργειακών αναγκών χωρών της Κεντροανατολικής και Νοτιοανατολικής
Ευρώπης. Διότι, από τη μια μεριά είναι συνέπεια της ανάλυσης της
σημερινής ενεργειακής ευρωπαϊκής «αδυναμίας» και των αιτίων της και από
την άλλη αναμετράται με την «αρχή της πραγματικότητας».
Αν μεν μπορεί να είναι καταστροφική για την Ε.Ε. η διάρρηξη των
σχέσεων με τις ΗΠΑ, αντί της επιδίωξης ισότιμων τέτοιων, «θα ήταν
παραφροσύνη και σχιζοφρένεια η με οποιονδήποτε τρόπο συμμετοχή στη
διάλυση της Ρωσικής Ομοσπονδίας και στην απομόνωση της Κίνας». Εάν δε η
μη συμμετοχή ηγετών της Ε.Ε στα 70 χρόνια από την ήττα του ναζιφασισμού
είναι έκφραση της στρατηγικής μυωπίας, η συνάντηση -στο Σότσι- του Κέρι
με τον Πούτιν είναι έκφραση της αποτυχίας των μέτρων.
Για τη σημερινή ελληνική πολιτική κυβερνητική ηγεσία η μόνη
δυνατότητα να συμβάλει δημιουργικά στην πραγμάτωση του Turκish Stream
-και επομένως να γίνει η χώρα σημαντικός ενεργειακός κομβικός σταθμός-,
είναι η παραμονή της στην Ε.Ε. και το ευρώ.
(από την εφημερίδα "Αυγή", 29/05/2015)