Κάθε τόσο, με λίγες τυμπανοκρουσίες, αναγνωρίζεται μια οικονομική
τάση, η οποία ίσως να έχει το δυναμικό να μεταβάλει ριζικά τις
αντιλήψεις. Η έκθεση «Το Ευρωπαϊκό περιβάλλον - κατάσταση και προοπτικές
2015» (SOER) έχει επισημάνει μια τέτοια τάση. Αυτό που επισήμανε η
έκθεση είναι το γεγονός ότι από το 2000-2010, οι πράσινες βιομηχανίες
της Ευρώπης αναπτύχθηκαν κατά 50%. Βέβαια, αυτό μπορεί να φαίνεται
αξιέπαινο, αλλά δεν είναι σημαντική είδηση. Ωστόσο λάβετε υπόψη σας ότι
αυτή η ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της μεγαλύτερης
περιόδου έντονων διακυμάνσεων των περασμένων εκατό ετών. Και ενώ η ύφεση
χτύπησε όλους τους άλλους τομείς της οικονομίας, οι πράσινες
βιομηχανίες συνέχισαν να ακμάζουν.
Οι εταιρείες που επέδειξαν παγκόσμια υπεροχή και αποδέχθηκαν τις
περιβαλλοντικές ανησυχίες, είναι εκείνες που άντεξαν στην καταιγίδα της
ύφεσης.
Πρέπει να ακολουθήσουμε στα δικά τους βήματα. Η Ευρώπη είναι μια
ήπειρος πλούσια σε δεξιότητες αλλά υστερεί σε πόρους. Η απειλή της
καταστροφής από την παγίδα της ύφεσης έχει αποδειχθεί εκπληκτική πηγή
καινοτομίας. Και έτσι εμείς ως κοινωνία αρχίσαμε να μαθαίνουμε να έχουμε
«περισσότερα αποτελέσματα με λιγότερα μέσα».
Αλλά είμαστε ακόμα μακριά από έναν ενάρετο κύκλο. Συχνά, οι πόροι που
εξοικονομούνται μέσω έξυπνων τεχνικών καταλήγουν να δαπανώνται σε
άλλους τομείς, σύμφωνα με αυτό που είναι γνωστό ως «φαινόμενο αντίρροπου
αποτελέσματος». Μερικές φορές οι προσπάθειες να πρασινίσουμε τις
βιομηχανίες μας έχουν αθέλητες συνέπειες.
Είναι ένα κοινό πρόβλημα. Στον τομέα των μεταφορών, η υψηλότερη
ενεργειακή απόδοση καυσίμων είχε μόνο περιορισμένο αντίκτυπο στη
συνολική χρήση καυσίμων, αφού ως αποτέλεσμα οι Ευρωπαίοι επέλεξαν να
οδηγούν περισσότερο.
Αντί να βασιζόμαστε σε μεμονωμένες βελτιώσεις, χρειάζεται να λάβουμε
μια πιο συστημική προσέγγιση σε αυτά τα προβλήματα και να αναζητήσουμε
περισσότερο ολοκληρωμένα αποτελέσματα. Υπάρχουν πολλά σημεία για να
κάνουμε την αρχή. Πάνω απ’ όλα πρέπει να βρούμε τρόπους να διατηρήσουμε
τους πόρους στην οικονομία, αντί να τους χρησιμοποιούμε μια φορά και
μετά να τους απορρίπτουμε. Χρειαζόμαστε μια κυκλική προσέγγιση που να
μειώνει τα απόβλητα στο ελάχιστο δυνατό. Οταν τα προϊόντα φτάσουν στο
τέλος της πρώτης τους «ζωής», πρέπει άμεσα να περισώζουμε τα υλικά τα
οποία μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν σε μια δεύτερη «ζωή». Μόνο όταν
εκείνα τα υλικά δημιουργήσουν νέα προϊόντα, θα μπορούμε να μιλάμε για
έναν γνήσιο παραγωγικό κύκλο ζωής. Αυτός είναι ο τρόπος που λειτουργεί η
κυκλική οικονομία.
Υπάρχουν βάσιμα οικονομικά επιχειρήματα. Βιομηχανικές μελέτες
εμφανίζουν σημαντικές εξοικονομήσεις σε δαπάνες υλικών όταν
χρησιμοποιούνται προσεγγίσεις της κυκλικής οικονομίας, και δείχνουν μια
εν δυνάμει ώθηση της τάξης του 3% στο ΑΕΠ της Ε.Ε. Το ερώτημα δεν είναι
αν πρέπει να το κάνουμε ή όχι - είναι πώς να κλιμακώσουμε αυτές τις
προσεγγίσεις και να επεκτείνουμε τα βέλτιστα παραδείγματα στους
υπόλοιπους τομείς της οικονομίας.
Η επιτυχία των ευρωπαϊκών πράσινων βιομηχανιών πρέπει να γίνει
κίνητρο για την υπόλοιπη οικονομία. Πριν από το τέλος του 2015, η
Επιτροπή θα παρουσιάσει μια νέα και φιλόδοξη δέσμη κυκλικής οικονομίας,
που θα αφορά τον συνολικό κύκλο. Αυτή η δέσμη θα εξετάσει τους στόχους
των επιπέδων ανακύκλωσης, την εξυπνότερη χρήση των πρώτων υλών, τον
έξυπνο σχεδιασμό προϊόντων, την επαναχρησιμοποίηση και επισκευή των
προϊόντων και την ανακύκλωση. Ολο αυτό είναι σχεδιασμένο ώστε να
δημιουργήσει έναν γνήσιο παραγωγικό κύκλο ζωής.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω τους συγγραφείς του SOER, που δημοσιεύτηκε
από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Αποτελεί ένα θησαυρό
πληροφοριών.
Περιλαμβάνουν αδιάσειστα στοιχεία ότι οι προστατευόμενες φυσικές
περιοχές της Ε.Ε. (το δίκτυο Natura 2000) συνεισφέρουν οφέλη της τάξης
των 200 δισ. ευρώ τον χρόνο. Υπάρχουν και άλλα καλά νέα - οι πολιτικές
της Ε.Ε. έχουν υλοποιήσει σημαντικά οφέλη. Οι Ευρωπαίοι απολαμβάνουν
καθαρότερο αέρα και νερό, στέλνουν λιγότερα απόβλητα στις χωματερές και
ανακυκλώνουν περισσότερο από ό,τι έκαναν πριν από πέντε χρόνια.
Η έκθεση δείχνει ότι η Ε.Ε. και ιδιαίτερα η Επιτροπή έχουν έναν
ουσιαστικό ρόλο στην αναζήτηση τρόπων για να διασφαλίσουν τη συνεχόμενη
ανακοίνωση καλών ειδήσεων. Πρέπει να συνδυάσουμε τις νομοθετικές
ενέργειες, τα αγορακεντρικά μέσα, την έρευνα και την καινοτομία. Πρέπει
να χρησιμοποιούμε κίνητρα, ανταλλαγή πληροφοριών και υποστήριξη για
εθελοντικές προσεγγίσεις για την προώθηση αυτής της μεταβολής των
αντιλήψεων. Οπου υπάρχει πολιτική θέληση, ασφάλεια δικαίου και δημόσια
υποστήριξη, θα ακολουθήσουν και οι επενδύσεις.
* Ο κ. Karmenu Vella είναι Ευρωπαίος επίτροπος Περιβάλλοντος, Θαλάσσιας Πολιτικής και Αλιείας.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")