Αλλάζουν τα Δεδομένα στον Γεωπολιτικό Χάρτη Μετά την Συμφωνία Ιράν-Δύσης με Σοβαρές Επιπτώσεις για Πετρέλαιο-Ενέργεια

Η συμφωνία-πλαίσιο ( framework agreement) που υπεγράφη την περασμένη Πέμπτη (2/4) στην Λωζάννη μεταξύ του υπουργού εξωτερικών του Ιράν κ. Μοχάμεντ Ζαβάντ Σαρίφ και των υπουργών εξωτερικών της ομάδας των έξι χωρών, μεταξύ των οποίων και οι ΗΠΑ (γνωστή ως P5+1) για τον περιορισμό του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, με ανταλλαγή την άρση των οικονομικών κυρώσεων που έχουν επιβάλλει ΗΠΑ και ΕΕ, χαρακτηρίσθηκε ως ιστορική λόγω των σημαντικών ανακατατάξεων που πρόκειται ν’ ακολουθήσουν τόσο σε περιφερειακό επίπεδο στην Μ. Ανατολή όσο και διεθνώς. Η εν λόγω συμφωνία, αποτέλεσμα μακρών διαπραγματεύσεων που ξεκίνησαν τον Νοέμβριο του 2013 και ολοκληρώθηκαν μετά από μαραθώνιο 8 ημερών στη τελική φάση, κάθε άλλο από μια γενικόλογη συμφωνία προθέσεων είναι αφού περιγράφει με εξονυχιστική λεπτομέρεια τον προβλεπόμενο και σχεδόν πλήρη πυρηνικό αφοπλισμό του Ιράν και την σταδιακή άρση των κυρώσεων, οι οποίες όμως μπορεί να επανέλθουν άμεσα, σε περίπτωση που το Ιράν υπαναχωρήσει στο συμφωνηθέν πρόγραμμα μείωσης του πυρηνικού του εξοπλισμού.

Η συμφωνία αυτή, το τελικό και λεπτομερές κείμενο της οποίας αναμένεται να υπογραφεί στις 30 Ιουνίου, ουσιαστικά στοχεύει στην ολική επαναφορά του Ιράν στην διεθνή κοινότητα και το άνοιγμα της χώρας σε ξένες επενδύσεις. Επιπλέον, ενισχύει καταλυτικά τον στρατηγικό ρόλο του Ιράν σε περιφερειακό επίπεδο, ασφαλώς εις βάρος της Σ. Αραβίας, μέχρι τώρα βασικού συμμάχου και προστατευόμενης των ΗΠΑ και ταυτόχρονα περιορίζει την χρησιμότητα του Ισραήλ , ως του μοναδικού έως τώρα περιφερειακού του συμμάχου. Ο πρωθυπουργός του οποίου κ. Μπέντζαμιν Νετανιάχου προσπάθησε ως γνωστόν με κάθε δυνατό τρόπο να υποσκάψει και να αποτρέψει την συμφωνία Ιράν-Δύσης. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες τόσο ο Πρόεδρος Ομπάμα όσο και ο Πρόεδρος του Ιράν Ρουχανί θα δώσουν αγώνα δρόμου προκειμένου να πείσουν τις αντιδρώσες δυνάμεις (το Κογκρέσο των ΗΠΑ και τους σκληροπυρηνικούς εθνικιστές στο Ιράν) για την αναγκαιότητα της συμφωνίας και τα οφέλη που αυτή θα αποφέρει για τα δυο μέρη τόσο σε επίπεδο περιφερειακής και παγκόσμιας ασφάλειας όσο και για τις πολύ θετικές οικονομικές επιπτώσεις.

Η αποκατάσταση του Ιράν ως στρατηγικού εταίρου των ΗΠΑ στην ευρύτερη περιοχή αποτελεί μονόδρομο για την υπερδύναμη εν όψει των εξαιρετικά δύσκολων συνθηκών ασφαλείας που έχουν δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια με τον διαμελισμό του Ιράκ, τον εμφύλιο πόλεμο στην Συρία και την ανάδειξη του αιμοσταγούς Ισλαμικού κράτους το οποίο πλέον απειλεί με εξάπλωση σε όλη την Μ. Ανατολή και Αφρική (Μαγκρέμπ, Νιγηρία, Δυτική και Ανατολική Αφρική) και την εξαγωγή της Ισλαμικής τρομοκρατίας σε Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Ουσιαστικά η συμφωνία αποβλέπει στην πλήρη ομαλοποίηση των σχέσεων μεταξύ Ιράν, ΗΠΑ και Ε. Ένωσης και την ανάδειξη της Τεχεράνης ως βασικού πυλώνα ασφαλείας και σταθερότητας στην περιοχή της Μ. Ανατολής και Ευρασίας . Με τις πολιτικές και θρησκευτικές αξίες του Ιράν πλησιέστερες με αυτές της Δύσης ή κατάληξη αυτή, που ήτο θέμα χρόνου, έρχεται να επισφραγίσει το νέο υπό εκκόλαψη γεωπολιτικό σκηνικό που θα βασιστεί σε μια ανακατανομή ισχύος σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Με το Ιράν να αναδεικνύεται ως το επίκεντρο της Δυτικής παρουσίας- και όχι επικυριαρχίας με την παραδοσιακή έννοια- στην ευρύτερη περιοχή στο πλαίσιο μιας άγραφης συνολικής συμφωνίας
( grand agreement) επιμερισμού ισχύος και επιρροής. Με την απομόνωση του πυρηνικού προγράμματος της Τεχεράνης (το οποίο σημειωτέον δεν ακυρώνεται αλλά θα ελέγχεται σε συνεχή βάση από τις άλλες πυρηνικές δυνάμεις μέσω του ΙΑΕΑ) τα ανταλλάγματα είναι πολλαπλά και για τις δυο πλευρές. Άρση του οικονομικού αποκλεισμού για το Ιράν με ότι θετικό αυτό συνεπάγεται για την οικονομία της χώρας και ταυτόχρονα συμμετοχή της Τεχεράνης σ’ ένα νέο καθεστώς περιφερειακής ασφάλειας- όπως ήτο επί εποχής Σάχη - κάτι που έχει ήδη δρομολογηθεί με τον απόλυτο συντονισμό των στρατιωτικών και παραστρατιωτικών δυνάμεων του Ιράν με αυτών των ΗΠΑ και του Ιράκ στις επιχειρήσεις κατά του Ισλαμικού κράτους.

Τα αναφερόμενα οικονομικά οφέλη του Ιράν από την άρση των κυρώσεων θα είναι πολλαπλά και σε πρώτη φάση αφορούν την ανάπτυξη του τομέα των υδρογονανθράκων ο οποίος έχει στερηθεί ουσιαστικών επενδύσεων και Δυτικής τεχνολογίας τα τελευταία 15 χρόνια. Σήμερα το Ιράν παρά το γεγονός ότι διαθέτει τα τέταρτα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου παγκοσμίως, που ανέρχονται στα 157 δις. βαρέλια αποδεδειγμένων κοιτασμάτων, ( proven reserves) παράγει μόλις 2.8 εκατ. βαρέλια την ημέρα, και εξάγει 1.0 εκατ., έχοντας λόγω των κυρώσεων ,υποχρεωθεί να μειώσει την παραγωγή του κατά 1.0 εκατ. βαρέλια τα τελευταία 3 χρόνια. Με την προϋπόθεση ότι θα πραγματοποιηθούν επενδύσεις σε υπάρχοντα και νέα κοιτάσματα , το Ιράν έχει την δυνατότητα να αυξήσει την παραγωγή του στα 5.0 με 6.0 εκατ. βαρέλια την ημέρα, όσα δηλαδή παρήγαγε προ της Ισλαμικής Επανάστασης του 1979. Η δε προοπτική στο φ. αέριο είναι ακόμα πλέον υποσχόμενη με δεδομένο ότι το Ιράν διαθέτει τα μεγαλύτερα αποδεδειγμένα κοιτάσματα αερίου στον κόσμο που εκτιμώνται στα 33.8 τρισεκ. κυβικά μέτρα και αντιστοιχούν στο 18.2% των παγκοσμίων αποθεμάτων. 

Το Ιράν όλα τα τελευταία χρόνια του οικονομικού του αποκλεισμού ανέπτυξε επιμελώς την παραγωγή του σε φ. αέριο με την κατανάλωση να αγγίζει σήμερα τα 157 δις. κυβικά μέτρα ετησίως, με το φ. αέριο να έχει αντικαταστήσει το πετρέλαιο σε δεκάδες εφαρμογών (θέρμανση, ψύξη, αυτοκίνηση, βιομηχανία , ηλεκτροπαραγωγή) απελευθερώνοντας έτσι ποσότητες πετρελαίου για εξαγωγές. Με την περαιτέρω ανάπτυξη του γιγάντιου κοιτάσματος αερίου South Pars το Ιράν μπορεί να καταστεί βασικός προμηθευτής της ευρύτερης περιοχής με εξαγωγές προς Πακιστάν, Κίνα, Ιράκ και Τουρκία μηδέ εξαιρουμένης της ευρωπαϊκής αγοράς. Σύμφωνα με οικονομικούς κύκλους της Τεχεράνης θα απαιτηθούν περί $300-400δις επενδύσεων τα επόμενα 3-4 χρόνια προκειμένου να ανασυνταχθεί πλήρως η πετρελαϊκή βιομηχανία της χώρας επενδύσεις οι οποίες θα προέλθουν από Αμερικανικές, Ευρωπαϊκές και Κινεζικές εταιρείες.

Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι η άρση των κυρώσεων που θα επιτρέψουν νέες επενδύσεις στον πετρελαϊκό τομέα δεν θα γίνει άμεσα αλλά σταδιακά και ασφαλώς μετά τη 30^η Ιουνίου. Άρα, όπως παρατηρούν πετρελαϊκοί κύκλοι του Λονδίνου, δεν κινδυνεύουμε να κατακλυσθούμε άμεσα από μεγάλες ποσότητες Ιρανικού αργού, κάτι που θα έσπρωχνε τις ήδη αποδυναμωμένες τιμές ακόμη χαμηλότερα. Να σημειώσουμε ότι το αργό τύπου Brent, το διεθνές benchmark , έκλεισε χτες το βράδυ στο ICE Στο Λονδίνο στα $57.49 το βαρέλι και το WTI στα $51.70 το βαρέλι. 

Τέλος, σε ότι αφορά την Ελλάδα, οι επιπτώσεις από την άρση του πετρελαϊκού embargo θα είναι απόλυτα θετικές αφού ως γνωστόν επί σειρά δεκαετιών η Ελλάδα εκάλυπτε σχεδόν το 30% των εισαγωγών της με Ιρανικό αργό το οποίο είναι καλής ποιότητας και ιδιαίτερα αποδοτικό με την παραγωγή σχεδόν όλης της γκάμας προϊόντων από τα δυο μεγάλα δυιλιστικά συγκροτήματα της χώρας. Να θυμίσουμε ότι όταν στις αρχές του 2012 επεβλήθη το Αμερικανικό-Ευρωπαικό embargo η Ελλάδα εισήγαγε ετησίως 4-5 εκατ. τόνους από το Ιράν σε αρκετά ανταγωνιστικές τιμές και με ιδιαιτέρα καλούς όρους πληρωμής. Άρα μια επανάληψη των Ιρανικών εισαγωγών αργού για την Ελλάδα θα έχει σοβαρό όφελος τόσο σε επίπεδο ασφάλειας όσο και από πλευράς κόστους . Επιπλέον, ανοίγονται πολύ θετικές προοπτικές για εισαγωγές Ιρανικού φυσικού αερίου, μέσω του ήδη υπάρχοντος δικτύου της Τουρκίας- η οποία εισάγει περί τα 8.0 δις. εκατ. κυβικά μέτρα τον χρόνο.- τα τελευταία 10 χρόνια μέσω του διασυνδετήριου αγωγού Tabriz - Erzerum.Η παροχή 0.5-1.0 BCM στο ελληνικό δίκτυο με πολύ ευνοϊκούς και οικονομικούς όρους μπορεί άνετα να αντιμετωπιστεί από την Τεχεράνη χωρίς επιπλέον επενδύσεις, σύμφωνα με πληροφορίες του energia. gr από την Ιρανική πρωτεύουσα.