Προσπαθώντας
να κάνουμε ένα σύντομο απολογισμό για τα συμβάντα στην Ελληνική ενεργειακή
αγορά τους τελευταίους 12 μήνες μόνο ως άσκηση εξισορρόπησης σ’ ένα δύσκολο
τοπίο μπορεί να περιγραφεί η πορεία της. Όχι ότι δεν συνετελέσθει ουδεμία
πρόοδος αλλά όλες οι προσπάθειες είχαν μεγάλο τίμημα ενώ οι ελάχιστες
μεταρρυθμίσεις και τομές που έγιναν δεν έχουν ακόμη αποτιμηθεί πλήρως ενώ οι περισσότερες δεν έχουν αρχίσει
καν να έχουν ορατά αποτελέσματα. Γενικά μπορούμε να παρατηρήσουμε, χωρίς κίνδυνο να
αδικήσουμε κάποιους από τους λίγους δημιουργικούς και παραγωγικούς συντελεστές,
ότι ο χρόνος που κύλησε ήτο μία περίοδος που χαρακτηρίστηκε από μία μάλλον συνολική
αδράνεια αλλά ταυτόχρονα και κινητικότητα σε ελάχιστους συγκεκριμένους τομείς.
Ένας
από αυτούς ήτο ασφαλώς ο τομέας των ερευνών υδρογονανθράκων όπου μετά από
δεκαπεντάχρονη απουσία από τον διεθνή χώρο η χώρα κατάφερε να επανέλθει με δύο
σημαντικά βήματα. Το πρώτο ήτο η υπογραφή συμβάσεων παραχωρήσεων (15/5) μεταξύ
Ελληνικού Δημοσίου και εταιρειών για έρευνες στην Δυτική Ελλάδα στις περιοχές
του Κατάκολου, του Πατραϊκού Κόλπου και των Ιωαννίνων. Το δεύτερο αφορούσε την
προκήρυξη διεθνούς διαγωνισμού γύρου παραχωρήσεων (του 2
nd
International R
ound) για έρευνες σε περιοχές στην Δυτική Ελλάδα και νότια της Κρήτης με καταληκτική
ημερομηνία την 14η Μαΐου 2015. Οι δύο αυτές σημαντικές εξελίξεις
επανατοποθέτησαν την Ελλάδα στο διεθνή χώρο ως υποσχόμενη περιοχή για έρευνες
ενώ ταυτόχρονα έδωσαν την αφορμή για την άσκηση κυριαρχικών δικαιωμάτων σε
εκτεταμένη θαλάσσια περιοχή με σαφή καθορισμό των προσφερόμενων προς έρευνα
περιοχών βάσει των προβλέψεων του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας (….λέγε με ΑΟΖ!).
Στον
τομέα του φυσικού αερίου συνετελέσθει πρόοδος ως προς την χάραξη και τον
προγραμματισμό της διαδρομής του περίφημου αγωγού
TAP
με προοπτική έναρξης της κατασκευής του εντός του 2015. Παράλληλα υπήρξαν
αξιοσημείωτες πρωτοβουλίες από Ελληνικής πλευράς σε περιφερειακό επίπεδο με την
προώθηση ενός νέου αγωγού Βορρά- Νότου, του
Vertical
Corridor, ενώ ο υπό μελέτη
αγωγός
East
Med, που
θα συνδέει την Κύπρο με την Ελλάδα απέκτησε ένα σοβαρό υποστηρικτή, το Ισραήλ,
και με τις ΗΠΑ να σιγοντάρουν σιωπηλά την όλη προσπάθεια. Ακόμη υπήρξε η
πρωτοβουλία του ΙΕΝΕ, με την ένθερμη υποστήριξη όλων των εμπλεκόμενων φορέων
(ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΛΑΓΗΕ, Ελληνικά Χρηματιστήρια,
Gastrade
Co.) για την δημιουργία ενός
περιφερειακού εμπορικού κόμβου φυσικού αερίου (
Regional
Natural
Gas
Trading
Hub). Όμως παρά τα ανωτέρω θετικά βήματα το νομοσχέδιο για το άνοιγμα της
εσωτερικής αγοράς φυσικού αερίου έμεινε μετέωρο και η όλη υπόθεση κινδυνεύει να
μετατεθεί στις Ελληνικές καλένδες με σοβαρό κόστος αφού δεν θα μπορέσουν να
υλοποιηθούν επενδύσεις δισεκατομμυρίων σε βάθος χρόνου.
Η
συνεχιζόμενη μείωση της ζήτησης στον ηλεκτρισμό, όπως και στο φυσικό
αέριο, ήτο βασικό χαρακτηριστικό του ηλεκτρικού κλάδου ο οποίος είδε σοβαρές
ανακατατάξεις μετά την κατάργηση του κανόνα του 30% (1.1.2014) και του
cost
recovery (1.7.2014). Άμεσο
αποτέλεσμα η δραματική μείωση των ωρών λειτουργίας των μονάδων φυσικού αερίου (
CCP) των ανεξάρτητων παραγωγών οι οποίοι μέχρι τότε είχαν την δυνατότητα να
προσφέρουν το 30% της ισχύος των στο
pool σε τιμές κάτω του
μεταβλητού κόστους. Επίσης, άμεσες ήσαν οι επιπτώσεις στο φυσικό αέριο με σημαντική μείωση της κατανάλωσης - με αποτέλεσμα η ΔΕΠΑ για πρώτη φορά στην ιστορία της να
αντιμετωπίζει ρήτρα “
take
or
pay”- με παράλληλη την κατακόρυφη αύξηση των
εισαγωγών ηλεκτρισμού από τις γειτονικές χώρες. Αλλά και η τελεσίδικη απόφαση
του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου το περασμένο καλοκαίρι για την άρση του μονοπωλίου
της ΔΕΗ στην παραγωγή ηλεκτρισμού από λιγνίτη, είναι από κάθε άποψη σημαντική
αφού ανοίγει ο δρόμος για συμμετοχή ιδιωτών στην λιγνιτοπαραγωγή.
Ένα
ακόμη θετικό βήμα στον ηλεκτρισμό είναι η πρόσφατη ολοκλήρωση και θέση σε
δημόσια διαβούλευση του έργου της ΡΑΕ με τίτλο «Βασικές Αρχές Σχεδιασμού και
Χρονοδιάγραμμα Ενεργειών για την Προσαρμογή της Εγχώριας Αγοράς Ηλεκτρισμού
στις Απαιτήσεις του
Target
Model”. Το έργο αυτό σχεδιάστηκε , ανατέθηκε και συντονίστηκε από κοινού από
τους τρεις (3) θεσμικούς φορείς της αγοράς, τη ΡΑΕ, τον ΑΔΜΗΕ και το ΛΑΓΗΕ, στο
πλαίσιο της μόνιμης τριμερούς Ομάδας Εργασίας που λειτουργεί από τις αρχές του
2013 για το
Target
Model. Το συγκεκριμένο έργο επικαιροποιεί και εξειδικεύει τα αποτελέσματα
αντίστοιχης προμελέτης, την οποία η ΡΑΕ και ο ΑΔΜΗΕ είχαν εκπονήσει από κοινού
και δημοσιοποιήσει τον Οκτώβριο του 2012. Έτσι, για πρώτη φορά στη χώρα μας, υπάρχει
πλέον ένας αναλυτικότατος Οδικός Χάρτης, συγκεκριμένων ενεργειών και
χρονοδιαγραμμάτων, νομοθετικών και ρυθμιστικών μέτρων, ανάπτυξης επί μέρους
μηχανισμών και διακριτών αγορών, για την μετάβαση και αποτελεσματική ένταξη της
ελληνικής ενεργειακής αγοράς στην ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά.
Στις
Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) ή επιτελεσθείσα πρόοδος το 2014 μόνο ως
απογοητευτική μπορεί να χαρακτηρισθεί αφού στην Αιολική Ενέργεια η οποία και αποτελεί
την βάση των ΑΠΕ με μακρόχρονη παράδοση και ιστορία στην Ελλάδα, προστέθηκε
ελάχιστη νέα ισχύς το χρόνο που πέρασε με την συνολική εγκατεστημένη ισχύ να
φθάνει σήμερα αισίως τα 1910
MW. Μία μάλλον αρνητική εικόνα, την στιγμή που το
οικονομικά αξιοποιήσιμο δυναμικό ξεπερνά τα 7.000 -8.000
MW. Στα φωτοβολταϊκά, τα οποία έκλεψαν κυριολεκτικά την παράσταση τα τελευταία
χρόνια, επήλθε ο κορεσμός και σύμφωνα με ορισμένους η κατάρρευση αφού ελάχιστες
νέες μονάδες προστέθηκαν εφέτος με
την συνολική ισχύ σε εθνικό επίπεδο (διασυνδεδεμένα και μη διασυνδεδεμένα
συστήματα) να έχει διαμορφωθεί σε 2.600
MW, δηλαδή σχεδόν στο ίδιο επίπεδο με το 2013. Βασικός
λόγος η μη έγκριση νέων αδειών αλλά και το κούρεμα των ισχυόντων μέχρι το 2013
ταριφών για την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας από τους αυτοπαραγωγούς στο δίκτυο,
μέσω του ΛΑΓΗΕ, το έλλειμμα του οποίου έχει μειωθεί εντυπωσιακά με αποτέλεσμα πλέον
την τακτική πληρωμή όλων των παραγωγών- κάτι που ασφαλώς συμβάλλει στην
καλύτερη λειτουργία της αγοράς.
Τελειώνοντας
την σύντομη αυτή ανασκόπηση δεν μπορούμε να μην αναφερθούμε και στα προβλήματα
που αντιμετωπίζει η αγορά με προεξέχων αυτό της ρευστότητας της ΔΕΗ η οποία
έχει δει τις επισφάλειες της να αυξάνονται επικίνδυνα τους τελευταίους μήνες με
απλήρωτους λογαριασμούς, κυρίως από τον οικιακό τομέα, να έχουν φθάσει τα 2. 0
δισεκατομμύρια ευρώ! Εάν το θέμα αυτό, με την αρωγή του κράτους, δεν
αντιμετωπισθεί έγκαιρα μπορεί να απειλήσει την λειτουργία όλου του συστήματος
αφού η ΔΕΗ αποτελεί τον κυρίαρχο πυλώνα
της εγχώριας αγοράς ηλεκτρισμού. Βάσει πρόσφατων στοιχείων η όλη κατάσταση με
τους απλήρωτους λογαριασμούς έχει επιδεινωθεί το τελευταίο διάστημα δημιουργώντας
εύλογα μεγάλο προβληματισμό.
Η δε μη πρόοδος για την πώληση του ΑΔΜΗΕ ή άλλων
αποκρατικοποιήσεων στον ενεργειακό τομέα, (βλέπε ΔΕΗ, ΔΕΠΑ, ΔΕΣΦΑ, ΕΛΠΕ) είναι
απόλυτα κατανοητή στο πλαίσιο λειτουργίας του ευρύτερου κρατικού μηχανισμού ο
οποίος μένει προσκολλημένος σε απαρχαιωμένα και ξεπερασμένα μοντέλα οργάνωσης
σ’ ένα κόσμο που γρήγορα αλλάζει. Η σθεναρή αντίσταση στον εκσυγχρονισμό δομών,
όπως αυτές έχουν πλέον καθιερωθεί στην υπόλοιπη Ευρώπη και άλλου, μόνο σε καλό
δεν θα μας βγουν αφού δύο τινά θα συμβούν. Ή θα καταρρεύσει πλήρως το σύστημα
οπότε ούτε ηλεκτρικό, ούτε νερό, ούτε φυσικό αέριο θα έχουμε σε τακτική βάση
είτε θα υπάρξει μία βίαιη προσαρμογή οπότε σε διάστημα λίγων μηνών θα γίνουν
όσα δεν έγιναν τα τελευταία δέκα χρόνια. Και στις δύο περιπτώσεις οι επιπτώσεις
για τον καταναλωτή θα είναι οδυνηρές. Ας ελπίσουμε ότι ο νέος χρόνος θα
αφυπνίσει και θα φωτίσει ορισμένους.