Πριν από ακριβώς 41 χρόνια ξεκίνησε το εμπάργκο στις εξαγωγές πετρελαίου
από τις αραβικές χώρες. Οι χώρες αυτές, όπως ήταν φυσικό, ανήκαν στον
Οργανισμό Πετρελαιοπαραγωγικών Εξαγωγικών Κρατών (στον ΟΠΕΚ, δηλαδή).
Είχε συγκροτηθεί δεκατρία χρόνια νωρίτερα, αποσκοπώντας να ενισχύσει τη
διαπραγματευτική του δύναμη, όταν αντιμετώπιζε τις διεθνείς πετρελαϊκές
εταιρείες.
Το εμπάργκο προξένησε σοβαρές ελλείψεις στις ΗΠΑ, εκτίναξε
την τιμή της βενζίνης και όταν ήρθη, η τιμή του πετρελαίου από τα 3 είχε
αγγίξει τα 12 δολάρια το βαρέλι. Ωστόσο, το σημαντικότερο όλων δεν ήταν
τόσο η εκτίναξη της τιμής, όσο η νέα τάξη, που σηματοδότησε το
εμπάργκο. Σε άρθρο τους στο περιοδικό Foreign Policy, που δημοσιεύθηκε
πέρυσι στην 40ή επέτειο του εμπάργκο με τίτλο «Το τέλος του ΟΠΕΚ», οι
Εϊμι Μάιερς Τζάφι και Εντ Μόρσι επισημαίνουν ότι «το εμπάργκο αυτό
καθαυτό κινητοποίησε γεωπολιτικές καταστάσεις, οι οποίες επέτρεψαν στον
ΟΠΕΚ να αφαιρέσει από τις διεθνείς πετρελαϊκές εταιρείες τον έλεγχο επί
της παγκόσμιας παραγωγής πετρελαίου και της τιμολόγησής του,
εγκαινιάζοντας μία νέα εποχή σημαντικά υψηλότερων τιμών». Εκτοτε δύο
φορές τον χρόνο οι αρμόδιοι υπουργοί πετρελαίου των χωρών-μελών του ΟΠΕΚ
συναντιούνται στη Βιέννη για να καθορίσουν την πολιτική του πετρελαίου
και να αποφασίσουν εάν η παραγωγή θα παραμείνει ως έχει ή θα αυξηθεί.
Οι δύο μελετητές, Τζάφι και Μόρσι, είναι ειδήμονες σε θέματα σχετικά με
τον παγκόσμιο ενεργειακό κλάδο και ισχυρίζονται ότι εάν οι Ηνωμένες
Πολιτείες παίξουν σωστά, τότε η κυριαρχία του ΟΠΕΚ στην πετρελαϊκή αγορά
θα λήξει. Εκτιμώ πως ίσως η ημέρα αυτή να έχει φθάσει. Ο κ. Μόρσι μου
εξομολογήθηκε ότι «δεν πρόκειται ο ΟΠΕΚ να επιβιώσει τα επόμενα 50
χρόνια ούτε καν τα επόμενα δέκα, γιατί έχει καταστεί δυσκολότατο τα μέλη
του να καταλήξουν σε συμφωνία». Πέρυσι όταν οι δύο ερευνητές συνέγραψαν
το άρθρο τους, η τιμή του πετρελαίου υπερέβαινε τα 100 δολάρια το
βαρέλι και σήμερα κυμαίνεται μεταξύ 80 και 90 δολαρίων. Ισως κάποτε να
ήταν ικανοποιητικά τα επίπεδα αυτά, αλλά, λόγου χάριν, η Βενεζουέλα έχει
τέτοιες ανάγκες, ώστε απαιτείται να πωλεί το πετρέλαιό της άνω των 100
δολαρίων το βαρέλι. Μετά την Αραβική Ανοιξη πολλά μέλη του ΟΠΕΚ, όπως η
Σ. Αραβία και τα ΗΑΕ έχουν αυξήσει τις δημόσιες δαπάνες, επιδιώκοντας να
κατευνάσουν μελλοντικές κοινωνικές αντιδράσεις. Το ΔΝΤ εκτιμά πως τα
ΗΕΑ χρειάζονται τιμή άνω των 80 δολαρίων το βαρέλι, ώστε να καλύψουν τις
υποχρεώσεις του προϋπολογισμού τους.
Προσφάτως η Βενεζουέλα είχε ζητήσει επείγουσα σύνοδο του ΟΠΕΚ για να
συζητηθεί η μείωση της παραγωγής. Το Ιράν αρνήθηκε. Η δε Σαουδική Αραβία
κατέστησε σαφές ότι το κύριο μέλημά της είναι να διατηρήσει ανέπαφο το
μερίδιο αγοράς, οπότε να είναι σε θέση να αντλεί όσο πετρέλαιο θέλει,
ανεξαρτήτως των αναγκών των άλλων κρατών-μελών του ΟΠΕΚ. Αυτό δεν
συνάδει με την ομοφωνία ενός καρτέλ. Και γιατί ξαφνικά ο ΟΠΕΚ βρίσκει
εαυτόν σε τέτοια διχογνωμία; Με απλά λόγια η προσφορά πετρελαίου
υπερβαίνει τη ζήτηση και ο ΟΠΕΚ απώλεσε την ικανότητα να ελέγχει την
παραγωγή. Εν μέρει αυτό οφείλεται στην επιβράδυνση της παγκόσμιας
ζήτησης, ενώ η Ιαπωνία στρέφεται ολοένα και περισσότερο στην πυρηνική
ενέργεια και το φυσικό αέριο.
Το σημαντικότερο, όμως, είναι η επανάσταση
των σχιστολιθικών κοιτασμάτων στη Β. Αμερική, η οποία αλλάζει άρδην τη
δυναμική προσφοράς - ζήτησης. Από το 2008 η παραγωγή των ΗΠΑ έχει
αυξηθεί 60%, όπερ σημαίνει 3 εκατ. βαρέλια ημερησίως. Μέσα σε λίγα
χρόνια, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Εντ Μόρσι, η χώρα θα ξεπεράσει τη
Ρωσία και τη Σ. Αραβία σε παραγωγή πετρελαίου. Πέραν τούτου, το κόστος
ανίχνευσης και παραγωγής πετρελαίου και φυσικού αερίου από τους
σχιστολιθικούς σχηματισμούς υποχωρεί σταθερά. Χάρις στην επανάσταση
αυτή, ο ΟΠΕΚ μεταμορφώθηκε σε χάρτινο τίγρη.
(από την Εφημερίδα: "Η Καθημερινή", 22/10/2014)