Οι θεσμοί συνιστούν το στυλοβάτη ενός κράτους δικαίου.
Προσδιορίζουν την ανάπτυξη του, συντελούν στην ανάπτυξη αισθήματος δικαίου,
απομακρύνουν την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια. Οι κανόνες και οι δομές που
θέτουν εξοβελίζουν την ατομική συμπεριφορά, που καταλήγει στην εξυπηρέτηση
ιδίων συμφερόντων εις βάρος του συνόλου. Υπό αυτήν την έννοια είναι όχι μόνον
απαραίτητοι, αλλά
de
jure
προϋπόθεση, προκειμένου
ένα σύστημα να λειτουργεί αποδοτικά. Είτε αυτό λέγεται πολιτικό, είτε
οικονομικό. Γι αυτό και είναι σεβαστοί και αποδεκτοί από όλους.
Δεν κομίζουμε γλαύκα ες Αθήνας. Οι αρχαίοι παππούδες μας τα
περιέγραψαν όλα αυτά με τον καλύτερο τρόπο, άλλωστε σε αυτούς οφείλουμε την
καθίδρυση της έννοιας, και στη συνέχεια πολλοί άλλοι θεωρητικοί και μελετητές
τα στήριξαν και με επιστημονικά επιχειρήματα. Γι αυτό και παντού, στον κόσμο,
οι θεσμοί είναι στο απυρόβλητο. Παύουν να αποτελούν ενός ανδρός – ή και
γυναικός – αρχή και προστατεύονται ως κόρη οφθαλμού. Υπάρχουν, μάλιστα, χώρες
όπου ουδείς διανοείται να βάλει κατά ενός θεσμού, ακόμη κι αν η προσωπικότητα
που τον εκφράζει δεν τηρεί τις αναγκαίες προϋποθέσεις. Σε αυτήν την περίπτωση
αλλάζουν το πρόσωπο, όχι το θεσμό. Γι αυτό και η επιλογή των προσώπων που
ορίζονται σε ένα θεσμικό φορέα θα πρέπει να γίνεται με εξαιρετική προσοχή, για
να μην διαταράσσεται η αποδοτικότητα του και κυρίως να μην πλήττεται η αξία
του.
Φαντασθείτε, λοιπόν, ένας θεσμός να βάλλεται εκ των έσω.
Δηλαδή, οι ίδιοι οι άνθρωποι του, που υποτίθεται ότι αποτελούν τους πυλώνες
του, να οδηγούν με τις πράξεις τους στην ακύρωση της σημασίας του θεσμού, στη
γελοιοποίηση του και ενδεχομένως στην κατάργηση του. Δεν υπάρχει, νομίζουμε,
χειρότερη εξέλιξη για την παρακμή ενός κράτους ή και ενός συστήματος.
Οικονομικού, πολιτικού, κοινωνικού, κλπ.
Και για να γίνουμε και πιο συγκεκριμένοι, ας έρθουμε στα
καθ’ ημάς. Φαντασθείτε την ενεργειακή αγορά να λειτουργεί χωρίς τους θεσμικούς
φορείς της, οι οποίοι έχουν την ευθύνη να θέτουν τους κανόνες σωστής
λειτουργίας, να συντονίζουν το οικονομικό αποτέλεσμα, να διαχειρίζονται την
αλληλεπίδραση των εμπλεκομένων παικτών και να ασκούν έλεγχο για την ορθή
εφαρμογή των κανόνων και τη σκοπιμότητα των διαφόρων επιλογών. Ο καθένας θα
έκανε ό,τι ήθελε, τα αποτελέσματα θα είχαν βραχύβια ζωή προς όφελος του ενός
και εις βάρος του όλου και εν τέλει η αγορά θα οδηγούνταν σε χάος, άρα και
παρακμή. Κανείς, προφανώς, δεν θα επιθυμούσε κάτι τέτοιο. Φαίνεται, όμως, ότι
υπάρχουν και χειρότερα.
Φαντασθείτε τώρα αυτήν την αγελαία συμπεριφορά να την ασκεί
ένας θεσμός στην αγορά. Δηλαδή, να λειτουργεί χωρίς πρόγραμμα, χωρίς
προετοιμασία, χωρίς μακροπρόθεσμη οπτική και μόνον για ίδιο συμφέρον, λέγε με
δημόσιες σχέσεις. Τι μηνύματα διαχέει στην αγορά; Το πιο απλό. Ο σώζων εαυτόν σωθήτω.
Ή και πιο λιανά, γαία πυρί μιχθήτω. Εντάξει, στην αρχή μπορεί να προκαλεί
γέλωτα εξαιτίας της ανικανότητας της ηγετικής ομάδας του θεσμού. Όμως, τα
πράγματα γίνονται πολύ σοβαρά, όταν προκύπτουν κίνδυνοι από αυτήν την πρακτική
και την ανικανότητα. Σήμερα μας συμφέρει αυτό, το προβάλουμε. Αύριο βλέπουμε
ότι δεν μας βγαίνει, το καταργούμε. Ο,τι κάτσει, ένα πράγμα.
Όμως, η ενεργειακή αγορά δεν μπορεί να λειτουργεί υπό αυτούς
τους όρους. Έχει γίνει πολύ δουλειά ως τώρα, χρειάζεται και άλλη τόση για να ολοκληρωθεί
η προσπάθεια, συνεπώς, δεν είναι δυνατόν να επαφίεται η τύχη της σε άτομα που
έχουν σχέση με το αντικείμενο, όσο ο φάντης με το ρετσινόλαδο. Ή που επιδιώκουν
πρόσκαιρα και αμφιλεγόμενα οφέλη.
Έχουν γνώση οι φύλακες; Τι λένε για όλα αυτά;