Η επανεκλογή
του προέδρου Ομπάμα
(Obama), της οποίας προηγήθηκαν οι απίστευτες
καταστροφές του τυφώνα
«Σάντι», εγείρει ένα σημαντικό ερώτημα: θα μπορέσουν τα χρόνια που έρχονται
να κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες σημαντικά βήματα στην κατεύθυνση της μείωσης
των κινδύνων από την κλιματική αλλαγή; Μία
κρίσιμη απόφαση που λήφθηκε κατά τη δεύτερη θητεία του Ρόναλντ Ρέιγκαν (Ronald
Reagan) συνηγορεί πως ναι, μπορούμε! Σε γενικές γραμμές η κυβέρνηση Ρέιγκαν
αντιμετώπιζε με μεγάλη δυσπιστία τα δαπανηρά μέτρα υπέρ της προστασίας του
περιβάλλοντος. Όσον αφορά όμως την προστασία του στρώματος του όζοντος, ο Ρέιγκαν
συμπεριφέρθηκε σαν ήρωας του οικολογικού κινήματος: υπό την ηγεσία του οι
Ηνωμένες Πολιτείες πρωταγωνίστησαν στην σύναψη του «πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ»,
που επέβαλε την κατάργηση
των χημικών που έβλαπταν το στρώμα του όζοντος.
Υπάρχει
κάτι βαθιά ειρωνικό εδώ: τότε οι Ρεπουμπλικάνοι και οι συντηρητικοί
γελοιοποίησαν τους επιστήμονες που διατύπωναν επιφυλάξεις για την το αν
πραγματικά υπήρχε η «τρύπα
του όζοντος». Αλλά πώς συνέβη να είναι -από όλους τους πολιτικούς!- ο Ρόναλντ
Ρέιγκαν εκείνος που επέβαλε ισχυρά ρυθμιστικά μέτρα και ηγήθηκε ολόκληρου του
κόσμου στην προσπάθεια για μια δεσμευτική και ιστορικής σημασίας διεθνή
συμφωνία; Η απάντηση
βρίσκεται εν πολλοίς σε ένα εργαλείο που πολλοί προοδευτικοί σιχαίνονται, αλλά
που ο Ρέιγκαν (όπως κι ο Ομπάμα εξάλλου) λάτρευε: την ανάλυση
κόστους/αποτελέσματος. Το οικονομικό επιτελείο του Ρέιγκαν ανακάλυψε πως το
κόστος της κατάργησης των χημικών που έβλαπταν το στρώμα του όζοντος ήταν πολύ
χαμηλότερο από το κόστος της αδράνειας, εν πολλοίς λόγω της αποφυγής των
κρουσμάτων καρκίνου που θα προκαλούνταν με την εναλλακτική επιλογή. Μόλις είδε
τα αποτελέσματα αυτών των αναλύσεων, ο Ρέιγκαν ήξερε τι έπρεπε να κάνει.
Το ίδιο
πάνω κάτω συμβαίνει και με την κλιματική αλλαγή. Σύμφωνα με πρόσφατες
οικονομικές αναλύσεις, οι
ζημιές του τυφώνα «Σάντι» μπορεί να ανέρθουν στα 50 δις δολάρια. Στο τρέχον
τρίμηνο, ο
τυφώνας μπορεί να μειώσει τις αναπτυξιακές επιδόσεις της οικονομίας κατά μισή
μονάδα του ΑΕΠ! Το κόστος μόνο αυτού του τυφώνα μπορεί να είναι ως και
πέντε φορές υψηλότερο από τις πιο δαπανηρές περιβαλλοντικές ρυθμίσεις, που
συνήθως κοστίζουν αρκετά λιγότερο από 10 δις δολάρια ετησίως. Είναι αλήθεια πως
οι επιστήμονες δεν μπορούν να αποδώσουν με ασφάλεια τον κάθε τυφώνα στην
υπερθέρμανση του πλανήτη, αλλά η
κλιματική αλλαγή αυξάνει τις πιθανότητες μεγάλων ζημιών από τυφώνες και άλλα
ακραία καιρικά φαινόμενα. Οικονομολόγοι πολύ διαφορετικών απόψεων συμφωνούν
πως αν η διεθνής κοινότητα πετύχαινε μια σοβαρή συμφωνία μείωσης των εκπομπών
θερμοκηπικών αερίων, τα
οικονομικά οφέλη της θα υπερέβαιναν κατά πολύ το κόστος της.
Οι
σκεπτικιστές έχουν δίκιο να επισημαίνουν πως ακόμα και τα πιο δραστικά μέτρα να
αναλάβουν οι ΗΠΑ, η κλιματική αλλαγή δεν πρόκειται να σταματήσει. Τα
θερμοκηπικά αέρια παραμένουν στην ατμόσφαιρα επί δεκαετίες και πολλά κράτη,
ιδίως στον υπό ανάπτυξη κόσμο, συμβάλλουν καθοριστικά στις συνολικές εκπομπές
θερμοκηπικών αερίων. Αυτός είναι ο λόγος που μονομερείς ενέργειες, από όποιο
κράτος και να ληφθούν, δεν μπορούν να σταματήσουν την κλιματική αλλαγή ή να
αποτρέψουν τις συνεπαγόμενες καταστροφές. Από την άλλη δεν υπάρχει επίσης
αμφιβολία πως τυχόν -οικονομικά συμφέρουσες- μειώσεις ρύπων από τις Ηνωμένες
Πολιτείες θα βοηθούσαν τόσο τις ίδιες, όσο και τον ολόκληρο κόσμο, καθώς θα
ενθάρρυναν παντού τις τεχνολογικές καινοτομίες και τις ρυθμιστικές παρεμβάσεις.
Οι
Ηνωμένες Πολιτείες υιοθέτησαν τον τελευταίο καιρό ευεργετικά μέτρα που
εξοικονομούν χρήματα, προωθούν την ενεργειακή ασφάλεια της χώρας και μειώνουν
την ατμοσφαιρική ρύπανση. Ένα καλό σχετικό παράδειγμα είναι τα μέτρα του υπουργείου μεταφορών (DOT) και της «υπηρεσίας προστασίας περιβάλλοντος»
(ΕΡΑ), που υποστηρίχτηκαν σθεναρά από την αυτοκινητοβιομηχανία, που θα
αυξήσουν την εξοικονόμηση καυσίμων στα αμερικανικά αυτοκίνητα κατά πάνω από 23km/lt
ως το 2025. Χάρη στους
νέους κανονισμούς εξοικονόμησης καυσίμων οι καταναλωτές θα εξοικονομήσουν πάνω
από 1.7 τρις δολάρια (12 δις βαρέλια) ενώ οι εκπομπές θερμοκηπικών αερίων θα
μειωθούν κατά 6 τρις m3, περισσότερο δηλαδή από το σύνολο των θερμοκηπικών
αερίων που εξέπεμπαν οι ΗΠΑ το 2010! Από οικονομικής απόψεως, τα οφέλη αυτών
των ρυθμίσεων θα υπερβαίνουν ετησίως το κόστος τους κατά αρκετά δις δολάρια.
Αντίστοιχης
σημασίας είναι οι πρόσφατοι κανονισμοί του υπουργείου
ενέργειαςγια την ενεργειακή απόδοση συσκευών σαν τα ψυγεία, τα πλυντήρια
και τους μικρούς κινητήρες. Και στην περίπτωση αυτή τα οφέλη υπερβαίνουν το κόστος,
καθώς συνεπάγονται σοβαρές οικονομίες για τους καταναλωτές και μείωση της
ρύπανσης. Υπάρχουν πολλά περιθώρια βελτιώσεων στον τομέα της ενεργειακής
απόδοσης, ιδίως λόγω της τεχνολογικής ανάπτυξης
που συνεχίζει να μετατρέπει το άλλοτε ανέφικτο σε απολύτως (και
επειγόντως) εφαρμόσιμο. Στις ΗΠΑ,
ο τομέας της κατανάλωσης ηλεκτρισμού ευθύνεται για πάνω από το ένα τρίτο των
εκπομπών θερμοκηπικών αερίων. Οι ρυθμίσεις στον τομέα αυτόν χρειάζεται άρα να
είναι πολύ καλά σχεδιασμένες, όπως συνέβη και στον τομέα της κατανάλωσης
καυσίμων, ώστε να είμαστε βέβαιοι πως δεν υπάρχει περιττό κόστος, ιδίως σε μια
τόσο δύσκολη οικονομικά περίοδο. Χρειάζεται κι εδώ συνεργασία με τις
επιχειρήσεις του κλάδου, ώστε να ανευρεθούν ευέλικτες και συμφέρουσες
προσεγγίσεις που θα μειώνουν την κατανάλωση ενέργειας, με παράλληλη
ελαχιστοποίηση του κόστους της επιβολής των ρυθμίσεων.
Όπως και
στην περίπτωση του «πρωτοκόλλου του Μόντρεαλ», η αποτελεσματική αντιμετώπιση
της κλιματικής αλλαγής απαιτείται να είναι διεθνής. Η Κίνα είναι σήμερα ο
μεγαλύτερος ρυπαντής στον κόσμο και χρειάζεται να πρωταγωνιστήσει στις σχετικές
διεθνείς διαπραγματεύσεις αντί να τις
παρεμποδίζει. Αλλά και οι έξυπνες πρωτοβουλίες εκ μέρους των Ηνωμένων
Πολιτειών μπορεί πιθανότατα να αποδειχθούν εκ των ως ουκ άνευ όρος για την
πυροδότηση της διεθνούς προσπάθειας.
Για όλους
όσοι αναζητούν να μειωθούν οι κίνδυνοι που συνδέονται με την κλιματική αλλαγή,
είναι μεν ειρωνικό, αλλά και αληθές, πως η πιο πετυχημένη ως σήμερα προσπάθεια
αντιμετώπισης ενός παγκόσμιου περιβαλλοντικού προβλήματος προέρχεται από ένα
ίνδαλμα των συντηρητικών. Αν και το σημαντικότερο ερώτημα ίσως να είναι το αν
οι σημερινοί Ρεπουμπλικάνοι προτίθενται να ακολουθήσουν το παράδειγμα του Ρέιγκαν.
Ο Cass R. Sunstein είναι καθηγητής στη νομική σχολή του Χάρβαρντ και πρώην προσωπάρχης «πληροφόρησης και ρυθμίσεων» στον Λευκό Οίκο επί Ομπάμα
(από www.ppol.gr)