O Στίβεν Τσου (Steven Chu), ο νομπελίστας φυσικός που σήμερα υπηρετεί ως υπουργός ενέργειας στην κυβέρνηση του προέδρου Ομπάμα (Obama) έδωσε πρόσφατα μια ομιλία, κατά τη διάρκεια της οποίας το πιο εντυπωσιακό ήταν δύο λέξεις που δεν βγήκαν ούτε μια φορά από τα χείλη του. Μίλησε για ενεργειακή αποτελεσματικότητα, δίκτυα μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υπεραμύνθηκε, με μεγάλη ευγλωττία, της τεχνολογίας και της ανάγκης για έρευνα στην ενέργεια. Μετά την ομιλία όμως, ο αντιπρόεδρος της «Chevron» Πίτερ Ρόμπερτσον (Peter Robertson) ήταν απαρηγόρητος: «καλά θα ήταν να ακούγαμε μια λέξη για το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο».
Πράγματι, το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο δεν είναι ακριβώς ό,τι λάμπει στο ενεργειακό πρόγραμμα του Ομπάμα. Ο νέος πρόεδρος έχει βαλθεί να αλλάξει άρδην τη φύση του αμερικανικού ενεργειακού τοπίου, από το πώς χρησιμοποιούμε την ενέργεια έως το πώς την παράγουμε. Αυτός είναι ο λόγος που προσπαθεί να ωθήσει τις αυτοκινητοβιομηχανίες στο να παράγουν λιγότερο ενεργοβόρα αυτοκίνητα. Αυτός είναι ο λόγος που συμπεριέλαβε στο πρόγραμμα τόνωσης της οικονομίας του μία «προκαταβολή» γιγάντιων διαστάσεων, της τάξης των 70 δις δολαρίων (52 δις ευρώ) και παραπάνω σε δάνεια, υποτροφίες και εγγυήσεις, που ανέλαβε ο Τσου να τα διοχετεύσει στην πρωτοποριακή έρευνα και την εμπορική αξιοποίηση των εναλλακτικών πηγών ενέργειας (βιοκαύσιμα, αιολική, ηλιακή και γεωθερμική ενέργεια). Το ποσό αντιπροσωπεύει σχεδόν το τριπλάσιο του συνήθους προϋπολογισμού του υπουργείου ενέργειας και περισσότερα από τον ετήσιο προϋπολογισμό των υπουργείων εργασίας και εσωτερικών μαζί.
Ο Ομπάμα αποφάσισε να τα αναλάβει όλα: θες να κάνεις βιοκλιματικό το σπίτι σου; Θα συμβάλει στα έξοδα. Θες να αγοράσεις «έξυπνους μετρητές»; Θα βάλει το χέρι στην τσέπη. Ο επιχειρηματικός κόσμος αναρωτιέται αν αξίζει τον κόπο να συλλέγεις και να αποθηκεύεις στη γη τον άνθρακα; O Ομπάμα έβαλε στην άκρη μερικά δισεκατομμύρια δολάρια για να λύσει τις απορίες του.
Φυσικά, αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που ένας πρόεδρος έχει ενεργειακές φιλοδοξίες. Από την εποχή του Νίξον (Nixon) όλοι σχεδόν οι πρόεδροι θέλησαν να προωθήσουν την ενεργειακή ανεξαρτησία των ΗΠΑ. Στα τέλη της δεκαετίας του '70, ο Τζίμι Κάρτερ (Jimmy Carter) κήρυξε στην υπερκατανάλωση ενέργειας το «ηθικό ανάλογο του πολέμου». Μετά έγινε πρόεδρος ο Ρόναλντ Ρέιγκαν (Ronald Reagan), που κατήργησε τα φορολογικά κίνητρα στην ηλιακή ενέργεια που είχε θεσπίσει ο Κάρτερ και ξήλωσε από την ταράτσα του Λευκού Οίκου τα φωτοβολταϊκά που είχε εγκαταστήσει εκεί ο προκάτοχός του.
Ο πόλεμος ενάντια στην «βρώμικη» ενέργεια ανακηρύχτηκε λήξας πριν καλά-καλά ξεκινήσει.
Σήμερα οι εχθροπραξίες ξεκίνησαν ξανά, μόνο που ο αγώνας δεν αφορά πια τόσο την ανεξαρτητοποίηση των ΗΠΑ από τις εισαγωγές πετρελαίου, όσο την προσπάθεια να επιβραδυνθεί η κλιματική αλλαγή, που σύμφωνα με τους περισσότερους επιστήμονες τα επόμενα σαράντα χρόνια θα επιφέρει καταστροφικά πλήγματα στο περιβάλλον και την οικονομία. Στο οπλοστάσιο της κυβέρνησης αναμένεται σύντομα να δούμε ένα νόμο για την ανάπτυξη των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (ΑΠΕ) κι ένα πρόγραμμα αγοράς ρύπων που θα μειώσει τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων και θα αυξήσει τις τιμές των πάντων, από το πετρέλαιο και τα πλαστικά ως τον ηλεκτρισμό συνεισφέροντας στο κρατικό κορβανά πάνω από 100 δις δολάρια (74 δις ευρώ) το χρόνο.
«Η επανάσταση της καθαρής ενέργειας είναι εδώ», δήλωσε ο Γκρεγκ Ουέτστον (Greg Wetstone), διευθυντής πολιτικής στην «αμερικανική εταιρεία αιολικής ενέργειας» (AWEA).
O Ομπάμα ανέθεσε τη διεξαγωγή αυτής της επανάστασης σε μία «ντριμ τιμ» από επιστήμονες, επικοινωνιολόγους και πολιτικούς αναλυτές, που τοποθετήθηκαν σε κυβερνητικές θέσεις-κλειδιά στην ενέργεια και στο περιβάλλον. Ο Τσου παράτησε το εργαστήριό του και αφιερώθηκε στην αναζήτηση τεχνολογιών που μπορούν να επιβραδύνουν την κλιματική αλλαγή. Η επικεφαλής της «υπηρεσίας προστασίας του περιβάλλοντος» (ΕΡΑ) Λίζα Τζάκσον (Lisa Jackson) είναι αποφασισμένη να εφαρμόσει περιβαλλοντικούς περιορισμούς. Η Λίζα Χάινζερλινγκ (Lisa Heinzerling), βασική συντάκτης της αγωγής κατά της EPA των κυβερνήσεων Μπους (Bush) τώρα μετέχει του ανώτατου συμβουλίου της EPA για την κλιματική αλλαγή. Και η Κάρολ Μπράουνερ (Carol Browner), η επί οκταετία επικεφαλής της ΕΡΑ επί Μπιλ Κλίντον (Bill Clinton), επέστρεψε στο Λευκό Οίκο, τούτη τη φορά ως «τσάρος του κλίματος».
Δεν είναι δύσκολο να δεις τι είδους ενεργειακή πολιτική σκέφτεται να υιοθετήσει ο Ομπάμα. Η ακτιβιστική-κεντρώα του προσέγγιση προβλέπει ένα δωράκι για τον καθένα: από την ηλιακή, και την αιολική ενέργεια έως τα βιοκαύσιμα. Εν τω μεταξύ, Μπους και το κογκρέσο τού έχουν κληροδοτήσει αρκετά για να χτιστούν τουλάχιστο τρεις νέοι πυρηνικοί σταθμοί. Μετά τη λήξη του «μορατόριουμ» στην εξόρυξη πετρελαίου στην ανοικτή θάλασσα, ανοίγουν και στον τομέα αυτόν κάποιες πολλά υποσχόμενες προοπτικές. Οι νέες υψηλής τεχνολογίας γραμμές μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος από ΑΠΕ μπορεί να παίξουν στον τομέα της ενέργειας τον ίδιο ρόλο που έπαιξαν επί Ντουάιτ Αιζενχάουερ (Dwight D. Eisenhower) οι διαπολιτειακοί αυτοκινητόδρομοι στον τομέα των συγκοινωνιών. Κι αν αποδειχτεί πως οι νέες μέθοδοι εξοικονόμησης ενέργειας -μαζί με την αναμενόμενη λόγω ύφεσης μείωση της κατανάλωσης- είναι αποτελεσματικές, ίσως να δούμε να αναβάλλεται επ' άπειρον η λειτουργία νέων ρυπογόνων ενεργειακών εγκαταστάσεων, ενώ ο Ομπάμα θα διοχετεύει πόρους στην έρευνα για την περισυλλογή και την αποθήκευση των θερμοκηπικών αερίων.
Αλλά «η αλλαγή στην οποία μπορούν να πιστέψουν» οι οικολόγοι δεν προκύπτει απλά από την αλλαγή φρουράς στο Λευκό Οίκο. Στο κογκρέσο, ο νέος πρόεδρος της «επιτροπής ενέργειας και εμπορίου» Χένρι Ουάξμαν (Henry Waxman), έχει βαλθεί να ψηφιστεί σύντομα ένας νέος φιλόδοξος νόμος περί κλίματος. Η δε πρόεδρος της «επιτροπής περιβάλλοντος και δημοσίων έργων» της γερουσίας Μπάρμπαρα Μπόξερ (Barbara Boxer), κατάφερε ήδη να της ανατεθεί πλήρως η αρμοδιότητα για το ζήτημα της κλιματικής αλλαγής, που μέχρι σήμερα ήταν κατανεμημένη σε πολλές, ανταγωνιστικές επιτροπές -και ακολουθεί κατά πόδας τη βουλή των αντιπροσώπων.
Το πιο σημαντικό είναι πως χάρη σε δύο σημαντικά κείμενα, οι συσχετισμοί δύναμης στο ζήτημα της κλιματικής αλλαγής είχαν ήδη αλλάξει, πριν καν κερδίσει ο Ομπάμα την παραμικρή προκριματική εσωκομματική εκλογή.
-Το πρώτο ήταν η 4η -και πιο τρομακτική- έκθεση της «διακυβερνητικής επιτροπής για την κλιματική αλλαγή» (IPCC) του Νοεμβρίου του 2007, στην οποία αποσαφηνιζόταν κι άλλο πως η κλιματική αλλαγή υπάρχει -και επιδεινώνεται διαρκώς λόγω της ανθρώπινης δραστηριότητας.
-Το δεύτερο ήταν η απόφαση του «ανώτατου δικαστηρίου» (SCOTUS) της 2ας Απριλίου 2007, σύμφωνα με την οποία κρίθηκε πως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) θα πρέπει να θεωρηθεί και νομικά ρύπος, σύμφωνα με τις σχετικές προδιαγραφές του «νόμου περί καθαρού αέρα» του 1970. Χάρη στην απόφαση αυτή, η EPA μπορούσε να προχωρήσει στη ρύθμιση των εκπομπών CO2, χωρίς να νοιάζεται για το τι κάνει το κογκρέσο.
Πιο πρόσφατα, επί Ομπάμα, η EPA ανακοίνωσε πως η υπερθέρμανση του πλανήτη αποτελεί επιπλέον απειλή για τη δημόσια υγεία, διευκολύνοντας ακόμα περισσότερο την κρατική της ρύθμιση.
Η συγκεκριμένη απόφαση του SCOTUS αυξάνει κατά πολύ τη διαπραγματευτική δύναμη της κυβέρνησης ενόψει της ψήφισης ενός «νόμου περί αγοράς ρύπων», «λύνοντας τα χέρια» του Ομπάμα απέναντι στις αντιδράσεις επιχειρήσεων, άλλων οικονομικών παραγόντων και των δύσθυμων μελών του κογκρέσου. «Οι πάντες πρέπει να συνειδητοποιήσουν πως υπάρχει μια δαμόκλειος σπάθη πάνω από τα κεφάλια τους, που την τοποθέτησε εκεί το ανώτατο δικαστήριο», λέει σχετικά ο Δημοκρατικός βουλευτής της πολιτείας της Ουάσινγκτον Τζέι Ίνσλι (Jay Inslee), που ηγείται της νομοθετικής προετοιμασίας για το φιλόδοξο νόμο περί εμπορίας ρύπων.
Την παραμονή της ορκωμοσίας του Ομπάμα, στον θυελλώδη, γεμάτο αστέρες «πράσινο χορό», οι προσδοκίες από την κλιματική και ενεργειακή πολιτική του νέου προέδρου είχαν χτυπήσει ταβάνι. Όπως έλεγε ο φρακοφορεμένος εκτελεστικός διευθυντής της «σιέρα κλαμπ» Καρλ Ποπ (Carl Pope), «ο πρόεδρος έχει βάλει τον πήχη απίστευτα ψηλά».
Είναι όμως το «απίστευτα ψηλά» αρκετά ψηλά; O ενεργειακός τομέας της Αμερικής είναι κολοσσιαίος κι εξίσου τεράστια είναι η προσπάθεια να τον αλλάξεις. Οι επιχειρήσεις συμβατικών πηγών ενέργειας δεν είναι μόνο πολιτικά ισχυρές, αλλά παράγουν επίσης τεράστιες ποσότητες ενέργειας, που είναι δύσκολο να αντικατασταθεί. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν περίπου 500 εγκαταστάσεις λιγνίτη, που καλύπτουν τις μισές ενεργειακές ανάγκες της χώρας, χιλιάδες μίλια δικτύων παροχής συμβατικού ρεύματος, πάνω από 100 εκατομμύρια «χαζούς» μετρητές και 240,000,000 αυτοκίνητα που λειτουργούν με ντίζελ ή βενζίνη και είναι ρυπογόνα. Όσο ογκώδες κι αν είναι το «πακέτο» τόνωσης τελικά βαραίνει όσο οι ετήσιες δαπάνες των τριών μεγαλύτερων πετρελαιοβιομηχανιών. Συνολικά, ο ετήσιος τζίρος του ενεργειακού τομέα των ΗΠΑ φτάνει τα 1.6 τις δολάρια (1.2 τρις ευρώ).
Τα σχέδια του Ομπάμα για προώθηση των ΑΠΕ θα καταφέρουν να καλύπτει η αιολική, ηλιακή και γεωθερμική ενέργεια μόλις το 2% της εθνικής παραγωγής ενέργειας. Ακόμα και μαζικές περικοπές στην κατανάλωση ενέργειας δε θα έφταναν να χαρίσουν στη χώρα μας, ή στον πλανήτη, το σταμάτημα της κλιματικής αλλαγής. Η διεύθυνση πληροφοριών για την ενέργεια (ΕΙΑ) του υπουργείου ενέργειας εκτιμά πως παρά τη ραγδαία ανάπτυξη των ΑΠΕ και τις υψηλές τιμές του πετρελαίου, το 2030 τα ορυκτά καύσιμα θα εξακολουθήσουν να εξασφαλίζουν το 79% των ενεργειακών αναγκών της χώρας.
Και την ώρα που ο Ομπάμα «πουλάει» την ενεργειακή και κλιματική του πολιτική ως συμβολή στον αγώνα για ενεργειακή ανεξαρτητοποίηση των ΗΠΑ, έχει αποκλείσει κάθε ιδέα για αύξηση της φορολογίας στη βενζίνη, που είναι ίσως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να μειωθεί η κατανάλωσή του: πάνω από το μισό πετρέλαιο που καταναλώνεται στις ΗΠΑ καταλήγει στα ρεζερβουάρ των αυτοκινήτων και των φορτηγών. Μία ενδεχόμενη αύξηση της φορολογίας της βενζίνης θα οδηγούσε εκατομμύρια καταναλωτές να ενδιαφερθούν για τα πιο οικονομικά αυτοκίνητα, υπέρ της κατασκευής των οποίων συνηγορεί ο Ομπάμα.
Παρά τις ρητορείες περί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η αλήθεια είναι πως αν δεν αποκτήσουμε μαζική παραγωγή ηλεκτρικών αυτοκινήτων (μία προοπτική που ακόμα μοιάζει μακρινή) η αιολική και η ηλιακή ενέργεια μπορεί να περικόψουν τις εκπομπές θερμοκηπικών αερίων, αλλά δε θα μειώσουν ούτε κατά μια σταγόνα την κατανάλωση πετρελαίου.
Από την άλλη, είναι αλήθεια πως στην Ουάσινγκτον ποτέ δεν ήταν καλύτεροι οι οιωνοί για μία σημαντική στροφή στην ενεργειακή και κλιματική πολιτική των ΗΠΑ.
Εδώ και τριάντα δύο χρόνια, ο Τζίμι Κάρτερ κάλεσε το λαό «να αντιμετωπίσει τα προβλήματα και να κάνει θυσίες» προκειμένου να μειωθεί η κατανάλωση πετρελαίου και να διαφυλαχτεί η ισχύς των Ηνωμένων Πολιτειών. Τώρα με τον Ομπάμα εμφανίζεται ένας νέος λόγος, που υπόσχεται «πράσινες θέσεις εργασίας» και «επανάσταση στην ενεργειακή αποτελεσματικότητα» που θα «εκτινάξει την καινοτομία» και θα «προστατεύσει το πορτοφόλι των καταναλωτών».
Το μέλλον θα δείξει. Κάναμε πάνω από εκατό χρόνια για να αποκτήσουμε το σύστημα ηλεκτροδότησης και την πετρελαϊκή βιομηχανία που έχουμε σήμερα. Θα χρειαστούμε περισσότερο από μια προεδρική θητεία για να το ξαναφτιάξουμε από την αρχή.
(του Steven Mufson, από την εφημερίδα Washington Post, 05/04/2009)
(από www.ppol.gr)