Πώς θα ήταν ο χάρτης της Ευρώπης αν στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο είχε επικρατήσει η Γερμανία; Το υποθετικό αυτό ερώτημα έχει αρχίσει να απασχολεί ιδιότυπους ερασιτέχνες της Ιστορίας, ώστε σήμερα στο διαδίκτυο χαρτογραφείται λεπτομερειακά η μεταπολεμική Ευρώπη υπό υποτιθέμενη γερμανική ηγεμονία. (http://www.valtakunta.eu/eurooppa/uusieurooppa.png).
Στα Βαλκάνια ο χάρτης αυτός μας επαναφέρει στα χρόνια της Κατοχής. Μια Μεγάλη Αλβανία κατέχει το Κοσσυφοπέδιο, σημαντικό μέρος της ελληνικής Ηπείρου και το δυτικό τμήμα της ΠΓΔΜ, αφήνοντας το υπόλοιπο στην Μεγάλη Βουλγαρία. Απεικόνιση του εδαφικού ονείρου της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου (1876), η φανταστική αυτή Βουλγαρία φθάνει στο Αιγαίο, κατέχει όλη την Δυτική Θράκη και ένα μεγάλο μέρος της ελληνικής Μακεδονίας. Έναντι της Μεγάλης Αλβανίας και της Μεγάλης Βουλγαρίας, η Σερβία και η Ελλάδα ελαχιστοποιούνται εδαφικά.
Τέτοιοι χάρτες είναι φυσικό να εγείρουν ανησυχίες, πολλώ μάλλον που ποικίλες εξελίξεις, όπως ο χωρισμός Τσεχίας και Σλοβακίας, η διάλυση της Γιουγκοσλαβίας και η πρόσφατη ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου ανανεώνουν την εντύπωση ότι η Ευρώπη του 1942 επανέρχεται, αργά αλλά σταθερά.
Δίπλα στον εφιάλτη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ένα δεύτερο φάσμα αναδύεται από την πρόσφατη Ιστορία. Η εξουθενωμένη μετά το 1989 Ρωσία συνεχώς ισχυροποιείται, χάρη στους ενεργειακούς πόρους και την εν ταυτώ αυταρχική και φιλόδοξη διακυβέρνηση του Βλαντιμίρ Πούτιν. Η εμφανής διείσδυσή της στα Βαλκάνια προαναγγέλλει την αποκατάσταση της γεωπολιτικής της επιρροής σε ένα ευρύτατο χώρο, τον οποίο οι Ρώσοι αναλυτές ονομάζουν «εγγύς αλλοδαπή» (blizhneye zarubezhiye). Ως ποιό βαθμό μπορούμε να θεωρούμε τη Ρωσία φίλη της Ελλάδος; Θα επιλέξει άραγε τα ελληνικά και όχι τα βουλγαρικά συμφέροντα, αν υπάρξει αντιπαράθεση ανάμεσα στις δύο χώρες- όπως π.χ. σε περίπτωση που αστοχήσει η εθνική οικοδόμηση στην FYROM;
Έστω και με ενέργειες συχνά αδέξιες ή και άδικες, οι Ηνωμένες Πολιτείες λειτούργησαν ως βασικός παράγων σταθερότητας στην Ευρώπη, με μεγάλη συμβολή στην ευρωπαϊκή οικοδόμηση. Οι επιτυχίες του Μπάρακ Ομπάμα υποδηλώνουν, όμως, μια σημαντική στροφή στην αμερικανική κοινή γνώμη. Η εξαγγελλόμενη απομάκρυνση από το Ιράκ λειτουργεί ως έμβλημα για την επιζητούμενη επιστροφή των Αμερικανών πολιτών εις τα του οίκου τους. Όταν δεν μπορούμε να προστατεύσουμε τους συμπολίτες μας από τις καταστροφικές πλημμύρες, όπως το 2005 στη Νέα Ορλεάνη, γιατί να επιδώκουμε να σώσουμε τους Αφγανούς και τους Ιρακινούς- και μάλιστα αντίθετα προς τη θέλησή τους; Αυτό το ερώτημα μοιάζει να κατευθύνει πολλούς Αμερικανούς.
Ανεξάρτητα από την έκβαση των αμερικανικών εκλογών, το ρεύμα αυτό θα βρει διέξοδο στην διεθνή πολιτική. Μετά από μια περίοδο με έντονο διεθνή παρεμβατισμό, το εκκρεμές της αμερικανικής Ιστορίας κινείται και πάλι προς τον απομονωτισμό. Οι συνέπειες θα φανούν παντού, ακόμη και στην Ευρωπαϊκή Ένωση, το μέλλον της οποίας μπορεί και να μην είναι όσο ασφαλές θεωρείται.
Η Μέση Ανατολή θα αποσταθεροποιείται όσο οι Αμερικανοί θα αποσύρονται, εγκαταλείποντας τα τοπικά καθεστώτα στην υποδαυλισμένη από τους ισλαμιστές λαϊκή οργή. Η Τουρκία δεν θα μπορέσει να μείνει εκτός των τεκταινομένων: το κουρδικό την συνδέει άμεσα με το Ιράκ. Πώς θα επηρεαστούν οι ελληνο-τουρκικές σχέσεις από τις εντάσεις αυτές;
Όλα αυτά τα διάσπαρτα στοιχεία προαναγγέλλουν ένα νέο και ασταθές γεωπολιτικό πλαίσιο εν τω γίγνεσθαι, το οποίο μας απομακρύνει από το περιβάλλον ασφαλείας, όπως το θεμελίωσε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής πριν από τρεις δεκαετίες. Η Ελλάδα έζησε έκτοτε μια μοναδική περίοδο σταθερότητας στην Ιστορία της, η οποία της δημιούργησε την ψευδαίσθηση ότι οι παλαιές τραυματικές εμπειρίες, πόλεμοι, εμφύλιοι και δικτατορίες, ανήκουν οριστικά στο παρελθόν.
Ο συνεπαγόμενος εφησυχασμός συνιστά ίσως σήμερα την μεγαλύτερη εθνική απειλή.
Πρέπει άραγε να υποστούμε καταστροφή, όπως το 1974, ώστε να δεχθούμε την πειθαρχία, την σοβαρότητα και την προσπάθεια που επιβάλλουν οι νέοι, επικίνδυνοι καιροί; Η πολιτική ηγεσία έχει την ευθύνη να καθοδηγήσει, να διαμορφώσει μια καθαρή εικόνα του γεωπολιτικού τοπίου, διαφοροποιώντας σαφώς τους σοβαρούς κινδύνους από τους γεωπολιτικούς περισπασμούς.
Δυστυχώς, όμως, όπως έχει πλέον γίνει προφανές με το «Σκοπιανό», οι περισπασμοί προσφέρονται, πολύ περισσότερο από τις πραγματικές απειλές, για πολιτικά προσοδοφόρες δημαγωγίες.
*Ο κ. Γεώργιος-Στυλιανός Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη (Παρίσι Ι).
(από την εφημερίδα η ΕΣΤΙΑ 11/3/2008)