Παρά την ευρέως επικρατούσα άποψη ότι η αγορά φυσικού αερίου
στην Ελλάδα έχει ανοίξει πλέον για καλά στον ανταγωνισμό και ότι μαζί με την
εσωτερική αγορά έχουν απελευθερωθεί πλήρως και οι εισαγωγές, η αλήθεια είναι
ότι είμαστε ακόμα στα αρχικά στάδια και η ελεύθερη επιλογή προμηθευτή,
ιδιαίτερα για τις βιομηχανίες, δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Και αυτό γιατί η
δομή της αγοράς είναι τέτοια που για να λειτουργήσει με ασφάλεια, στο
συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος της, βασίζεται αναπόφευκτα σε μακροχρόνιες συμβάσεις
αγοράς και εισαγωγών.
Σήμερα η Ελλάδα προμηθεύεται μέσω τεσσάρων βασικών
προμηθευτών το 95% του αερίου που καταναλώνει. Αυτό προέρχεται κυρίως από τη
ρωσική Gazprom, η οποία προμηθεύει την ΔΕΠΑ με περίπου 2,0 δισ. κυβικά μέτρα (BCMs)
το χρόνο και τη θυγατρική της Prometheus Gas με 0,8 BCM, την τουρκική Botas, η
οποία προμηθεύει επίσης την ΔΕΠΑ με 0,75 BCM και την αλγερινη Sonatrach που
προσφέρει 0,7 - 0.8 BCM υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG), με βασικό πάλι
αγοραστή την ΔΕΠΑ. Έτσι, εάν εξετάσουμε το συνολικό πλέγμα των υπογεγραμμένων
συμβάσεων μεταξύ ΔΕΠΑ και βασικών προμηθευτών (Gazprom, Prometheus Gas, Botas
και Sonatrach), θα δούμε ότι μεταξύ τους καλύπτουν σχεδόν το σύνολο των
εισαγωγών της χώρας, οι οποίες το 2017 έφθασαν τα 5,1 BCMs, ιστορικό ρεκόρ όλων
των εποχών. Να σημειώσουμε ότι το 2008, δηλ. προ της κρίσης, η κατανάλωση είχε
φθάσει τα 4,5 BCMs για να μειωθεί στο χαμηλότερο σημείο στα 3,2 BCMs το 2014.
Τη χρονιά που πέρασε οι ανωτέρω προμηθευτές κάλυψαν μεταξύ
τους σχεδόν τα 4,5 BCMs της ζήτησης, ενώ το υπόλοιπο 1,0 BCM προήλθε από
εισαγωγές LNG από ιδιωτικές εταιρείες. «Μετά την απελευθέρωση της αγοράς φυσικού
αερίου το 2010, εισαγωγές φορτίων LNG μέσω του τερματικού σταθμού της
Ρεβυθούσας πραγματοποιούν και ιδιωτικές εταιρείες, το μερίδιο των οποίων
αγγίζει σήμερα το 45% των εισαγωγών υγροποιημένου φυσικού αερίου», παρατηρεί
ανώτερο στέλεχος εταιρείας που δραστηριοποιείται στο χώρο των εισαγωγών φυσικού
αερίου. Όμως, ενώ στη περίπτωση του υγροποιημένου φυσικού αερίου παρατηρείται
κινητικότητα από ιδιωτικές εταιρείες οι οποίες αποβλέπουν σε αύξηση του
μεριδίου κατά τα επόμενα χρόνια, η κατάσταση στις εισαγωγές φυσικού αερίου μέσω
του συστήματος αγωγών δεν είναι καθόλου αισιόδοξη. Και αυτό γιατί, όπως εξηγούν
παράγοντες της αγοράς, οι δυο μεγάλοι εισαγωγείς, ΔΕΠΑ και Prometheus Gas,
έχουν δεσμεύσει το σύνολο της μεταφορικής ικανότητας των αγωγών στις δύο πύλες
εισόδου, στο Σιδηρόκαστρο και στους Κήπους.
Για αυτό και αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη η είδηση πριν
μερικές ημέρες (βλ. «Καθημερινή» της 11/2) ότι μεγάλος προμηθευτής (η Gazprom
στην προκειμένη περίπτωση) πραγματοποίησε απευθείας πωλήσεις μέσω του σταθμού
του Σιδηρόκαστρου σε μεγάλο ελληνικό βιομηχανικό όμιλο. Πιο συγκεκριμένα, στα
τέλη Δεκεμβρίου 2017 η ρωσική Gazprom προμήθευσε απευθείας περιορισμένες
ποσότητες στον Όμιλο Μυτιληναίου για κάλυψη μέρους των αναγκών του στην
παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας στο πλαίσιο σύμβασης που έχει υπογράψει με την ελληνική
εταιρεία. Στελέχη της ευρωπαϊκής αγοράς φυσικού αερίου χαιρέτησαν ως απόλυτα
θετική την ανωτέρω εξέλιξη, την οποία κατέγραψαν ως ένα ακόμα βήμα (μετά τις
ελεύθερες εισαγωγές LNG) στην πορεία ενίσχυσης του ανταγωνισμού, τόσο στο
πλαίσιο των μνημονιακών υποχρεώσεων της χώρας, αλλά κυρίως από πλευράς
εναρμόνισης της ελληνικής αγοράς με τα ισχύοντα στην χονδρική και λιανική αγορά
φυσικού αερίου της ΕΕ.
Όμως, σύμφωνα με καλά ενημερωμένες πηγές, η ανωτέρω είδηση
για την απευθείας εισαγωγή φυσικού αερίου μέσω του εθνικού συστήματος αγωγών
δεν σημαίνει απαραίτητα ότι αυτή η εξέλιξη θα έχει άμεσο αντίκτυπο στις προοπτικές
για την απελευθέρωση των εισαγωγών αερίου γενικότερα. Και αυτό γιατί, προς το
παρόν τουλάχιστον, οι όποιες εισαγωγές θα εξαρτώνται από τις συνθήκες και όρους
διακοψιμότητας που ισχύουν στις τρέχουσες συμβάσεις της ΔΕΠΑ με τους ξένους
προμηθευτές της. Με άλλα λόγια, μόνο όταν η ΔΕΠΑ, για τον άλφα ή βήτα λόγο, δεν
μπορεί να απορροφήσει το σύνολο των προβλεπόμενων ποσοτήτων αερίου, θα μπορεί ο
προμηθευτής της να πωλήσει απευθείας ποσότητες σε πελάτη του εντός της χώρας,
όπως ήτο η περίπτωση με τον Όμιλο Μυτιληναίου τον περασμένο Δεκέμβριο. Ως εκ
τούτου, κλειδί για να υπάρξουν ελεύθερες εισαγωγές αερίου μέσω αγωγών κατά τα
επόμενα χρόνια, παρατηρούν οι ανωτέρω παράγοντες, αποτελεί η αύξηση της ζήτησης
και άρα η ανάγκη για επιπλέον εισαγωγές, οι οποίες θα μπορούν να προέρχονται
τόσο από τους υπάρχοντες βασικούς προμηθευτές (Gazprom, Botas, Prometheus) καθ’
υπέρβαση των ποσοτήτων των υπαρχόντων συμβολαίων με την ΔΕΠΑ, αλλά και από
εντελώς νέους προμηθευτές οι οποίοι όμως θα πρέπει να μπορούν να δεσμεύουν
εγκαίρως την απαραίτητη χωρητικότητα στις πύλες εισόδου.