Οι μεγάλης κλίμακας διαδηλώσεις και ταραχές που ξέσπασαν
σχεδόν ταυτόχρονα σε αρκετές πόλεις του Ιράν στις 28 Δεκεμβρίου και συνεχίζοντο
ως αργά εχθές το βράδυ, με 22 μέχρι στιγμής νεκρούς και εκατοντάδες τραυματίες,
έχουν κάνει πολλούς πολιτικούς παρατηρητές να ομιλούν για "καζάνι που
βράζει", ενώ άλλοι θεωρούν ότι η όλη κατάσταση θυμίζει προεόρτια μιας νέας
"αραβικής άνοιξης". Ασχέτως του πώς κάποιος μπορεί να χαρακτηρίσει
την έκρυθμη κατάσταση που παρατηρείται σήμερα σε πόλεις όπως η Μασάντ, απ´ όπου
και ξεκίνησαν οι ταραχές, και στην συνέχεια επεκτάθηκαν στο Κουαζβίν, στο
Καράζ, στην Ντορούντ, και εξαπλώθηκαν μέχρι το θρησκευτικό κέντρο της Κουόμ,
αλλά και στην πρωτεύουσα Τεχεράνη, η αλήθεια παραμένει ότι υπάρχει έντονη λαϊκή
δυσαρέσκεια για την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης Ρουχανί, ιδίως μετά την
απόσυρση κρατικών επιδοτήσεων σε βασικές τροφές όπως το ψωμί και η ζάχαρη, κάτι
που οδήγησε σε απότομες ανατιμήσεις.
Σύμφωνα με πηγές του energia.gr, στην Τεχεράνη οι ταραχές
που ξέσπασαν αποτελούν το πρώτο μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου αποσταθεροποίησης
του σημερινού θρησκευτικού Ισλαμικού καθεστώτος, ιδίως μετά την απροκάλυπτη
υποστήριξη της κυβέρνησης Τράμπ στη Σαουδική Αραβία στη διαμάχη της με το Ιράν,
και την προτροπή του Αμερικανού προέδρου όπως το Ριάντ ηγηθεί συμμαχίας κατά
του Ιράν το οποίο, σύμφωνα με αυτόν, αποτελεί "τη ρίζα της τρομοκρατίας
στην Μέση Ανατολή".
Μια τελείως ακραία και ανεδαφική θέση που δε συμβαδίζει
καθόλου με τις αρχές της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν και ουδόλως
ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, ενώ αγνοεί παντελώς τον καταλυτικό ρόλο που
διαδραμάτισε η Τεχεράνη στην ήττα και τελική συντριβή του Ισλαμικού Κράτους
(ISIS).
Για όποιον έχει ασχοληθεί στοιχειωδώς με τα θέματα της Μέσης
Ανατολής και έχει επισκεφθεί τις χώρες της περιοχής είναι γνωστό το πολιτικό
και πολιτιστικό χάσμα μεταξύ των Αράβων του Κόλπου και των Ιρανών, με τους
τελευταίους να υπερτερούν τόσο σε μόρφωση ,σε εργατικότητα και κοινωνική συνοχή
-πράγμα που αντανακλάται και στην οικονομία της χώρας. Μια οικονομία η οποία,
σε σύγκριση με αυτές των άλλων γειτονικών χωρών, είναι άκρως διαφοροποιημένη,
έχοντας αναπτυγμένη βιομηχανία, γεωργία και υπηρεσίες, και άρα πολύ λιγότερο
εξαρτώμενη από εξαγωγές πετρελαίου, παρά το γεγονός ότι η χώρα αποτελεί έναν
από τους βασικούς πυλώνες του OPEC. Η δε διαφοροποίηση της παραγωγικής βάσης
αποτελεί και το βασικό λόγο που το Ιράν άντεξε ως χώρα και ως οικονομία τη
μακρά περίοδο κυρώσεων της Δύσης με αποκορύφωμα το embargo στις πετρελαϊκές
εξαγωγές μεταξύ 2102 και 2015. Άμεσο αποτέλεσμα των κυρώσεων αυτών ήτο ο
συμβιβασμός μεταξύ Ιράν και Δύσης για τον περιορισμό του πυρηνικού του
προγράμματος της Τεχεράνης με την υπογραφή της γνωστής συμφωνίας JPCOAC στη
Βιέννη τον Ιούλιο του 2015.
Η υπογραφή της ως άνω συμφωνίας οδήγησε μεν στη σταδιακή
άρση των περισσότερων κυρώσεων εκ μέρους της ΕΕ, αλλά όχι από πλευράς ΗΠΑ, οι
οποίες διατηρούν embargo κατά εισαγωγών Ιρανικού πετρελαίου και κυρίως στον
τραπεζικό τομέα, τον οποίο και έχουν στεγανοποιήσει ώστε να καθίστανται
εξαιρετικά δύσκολες οι δοσοληψίες μεταξύ Δυτικών εταιρειών με το Ιράν. Παρά τις
δυσκολίες αυτές, την περίοδο 2016-2017 τόσο η πετρελαϊκή παραγωγή του Ιράν, όσο
και οι εξαγωγές του προς Ασία και Ευρώπη -μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα-
ανέκαμψαν, με αποτέλεσμα σήμερα η παραγωγή να έχει διαμορφωθεί στα 3,8 εκατ.
βαρέλια την ημέρα, έχοντας φθάσει στο προ embargo επίπεδο. Με εξαγωγές που
ξεπερνούν πλέον τα 2,0 εκατ. βαρέλια την ημέρα, ο τομέας των υδρογονανθράκων
έχει εισέλθει σε αναπτυξιακή ρότα, με αρκετές μεγάλες Ευρωπαϊκές και Ασιατικές
εταιρείες να έχουν προχωρήσει σε επενδυτικά projects τόσο στο πετρέλαιο, όσο
και στο φυσικό αέριο.
Ενώ το σημερινό κύμα ταραχών, παρά το αιματοχυσία, φαίνεται
ότι είναι ελεγχόμενο από τις δυνάμεις ασφαλείας της κυβέρνησης - ενώ η μεγάλη
μάζα των πολιτών απέχει από διαδηλώσεις- οι φόβοι παραμένουν για μια νέα τροπή,
τώρα ή μετά από λίγους μήνες, από μια έξωθεν κατευθυνόμενη προσπάθεια ανατροπής
του σημερινού θεοκρατικού καθεστώτος. Να σημειώσουμε ότι στις τρέχουσες
αναταραχές, σύμφωνα με στοιχεία που έδωσε εχθές στην δημοσιότητα η Ιρανική
κυβέρνηση, σημαντικό ρόλο έπαιξαν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μέσω των οποίων
συντονίστηκαν (εικάζεται από κέντρα εκτός Ιράν) οι κινήσεις διαμαρτυρίας στις
διάφορες πόλεις. Σε περίπτωση κλιμάκωσης των ταραχών και του κύματος
διαμαρτυρίας, η πετρελαϊκή παραγωγή, και άρα οι εξαγωγές, θα μπορούσαν να
πληγούν μέσω μιας καθολικής και παρατεταμένης απεργίας στην
πετρελαιοβιομηχανία.
Ωστόσο κάτι τέτοιο δεν προβλέπεται υπό τις παρούσες συνθήκες
κοινωνικής οργάνωσης και λειτουργίας της οικονομίας, αφού αυτές απέχουν κατά
πολύ από το κλίμα λαϊκής οργής κατά του Σάχη που εκδηλώθηκε στις αρχές του 1979
και είχε ως αποτέλεσμα την πετρελαϊκή κρίση που ακολούθησε και οδήγησε τις
τιμές του αργού σε πρωτόγνωρα ύψη και στην ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας
από τον ιμάμη Χομεϊνί και την ανάδειξη του Ισλαμικού καθεστώτος. Χωρίς αυτό να
σημαίνει ότι σε περίπτωση εκτεταμένων ταραχών όλα θα λειτουργούν κανονικά και η
παραγωγή πετρελαίου και φυσικού αερίου θα μείνει ανέπαφη. Και παρά το γεγονός
ότι η συνεισφορά της παραγωγής του Ιράν στην παγκόσμια πετρελαϊκή τροφοδοσία
είναι σχετικά μικρή (3,8 εκατ. βαρέλια σε μια ημερησία διεθνή παραγωγή που
φθάνει τα 98,0 εκατ. βαρέλια), η απώλεια αίφνης 2,0 εκατ. βαρελιών Ιρανικού
αργού θα είναι ικανή να επιφέρει μια πλήρη σύγχυση στην αγορά. Όπως παρατηρούν
καλά ενημερωμένοι πετρελαϊκοί κύκλοι του Λονδίνου, δε θα είναι τόσο η απώλεια
μιας αξιόλογης ποσότητας πετρελαίου -που εύκολα θα μπορούσε να αναπληρωθεί από
μια αύξηση της παραγωγής σε Σαουδική Αραβία, Ιράκ, ενώ παράθυρο ευκαιρίας θα
βρουν και οι εξαγωγές των ΗΠΑ- αλλά το γενικότερα κλίμα αστάθειας και
αβεβαιότητας που θα δημιουργηθεί και αναπόφευκτα θα οδηγήσει τις διεθνείς τιμές
αργού για μια ακόμη φορά σε νέα ύψη.
Τέλος, να αναφέρουμε ότι οι τιμές του αργού στα διεθνή
χρηματιστήρια εμπορευμάτων έχουν ήδη επηρεασθεί ανοδικά από τις τελευταίες
εξελίξεις στο Ιράν, με αποτέλεσμα αυτές να έχουν ανατιμηθεί κατά $ 1,5 από τις
αρχές του νέου έτους. Σήμερα το πρωί το Brent, το διεθνές benchmark,
διαπραγματεύετο στα $ 68,01 το βαρέλι στο ICE του Λονδίνου, για παραδόσεις
Φεβρουαρίου, ενώ συμβόλαια βασισμένα στο Αμερικανικό WTI πωλούντο στα $ 61,74
το βαρέλι στο NYMEX της Ν. Υόρκης.