Τα στοιχεία που δημοσιοποίησε η ΔΕΗ προ ημερών για τις οφειλές των πελατών της (2,4 δις ευρώ χωρίς τους διακανονισμούς, όσο ήταν περίπου ο συνολικός τζίρος του α΄εξαμήνου) έρχονται να προσγειώσουν στη σκληρή πραγματικότητα όσους οραματίζονται μία νέα ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρικής ενέργειας στη χώρα μας, την ίδια ώρα που αυτή είναι κυριολεκτικά ναρκοθετημένη από το βάρος των συσσωρευμένων χρεών.
Η δημόσια συζήτηση αυτή την περίοδο περιστρέφεται γύρω από το επικείμενο market test για τις λιγνιτικές μονάδες και στην επιλογή του κατάλληλου μίγματος για να προσαρμοστεί η ΔΕΗ στις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής αγοράς και να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός. Όμως για ποια αγορά -πόσο δε μάλλον «απελευθερωμένη»- θα μιλάμε, εάν κάποτε η ΔΕΗ σταματήσει να εξυπηρετεί σε γενικευμένο βαθμό τις υποχρεώσεις της, έχοντας λυγίσει από το βάρος των οφειλών και έχοντας κυριολεκτικά στεγνώσει από ρευστότητα; Αν η ΔΕΗ υπό «δημόσιο έλεγχο» ή υπό τον έλεγχο ιδιωτών επενδυτών αναγκαστεί να υιοθετήσει αυστηρή πολιτική αποκοπών, ποιο θα είναι το κοινωνικό κόστος σε μία χώρα με πολύ υψηλή ανεργία, χαμηλά εισοδήματα, διαλυμένη μεσαία τάξη και με επιχειρήσεις που μετά βίας διατηρούνται ζωντανές;
Αντί η κυβέρνηση να επαίρεται ότι διατηρεί τον «δημόσιο έλεγχο» στη ΔΕΗ, καλύτερα να δείξει με συγκεκριμένα μέτρα ποιο είναι το όφελος από αυτό το ιδιοκτησιακό καθεστώς. Όμως και σε αυτή την περίπτωση, αυτό που παρατηρούμε είναι πολλά λόγια, τεράστιες καθυστερήσεις και ελάχιστες πράξεις. Η δημοσιονομική στενότητα δεν επιτρέπει βεβαίως γενναιόδωρες πολιτικές, αυτό όμως δεν δικαιολογεί την απάθεια.
Αν η κυβέρνηση επιθυμεί να δει την ΔΕΗ να παραμένει «βασικός πυλώνας» του συστήματος τα επόμενα χρόνια και να μην κινδυνεύσει να μετατραπεί σε μία νέα «Ολυμπιακή», οφείλει να απαλλάξει την επιχείρηση από τα βάρη μίας κακώς νοούμενης κοινωνικής πολιτικής, χωρίς ταυτόχρονα να βυθίσει στο σκοτάδι την κοινωνία.
Καταρχάς, πρέπει επιτέλους να νομοθετήσει ώστε να τεθεί τέρμα στο στρεβλό και άδικο καθεστώς των ρυθμιζόμενων χρεώσεων που «φουσκώνουν» τους λογαριασμούς ρεύματος. Η πρόταση της ΡΑΕ για τον εξορθολογισμό των χρεώσεων ΥΚΩ θα επιφέρει μειώσεις στη χρέωση ΥΚΩ ως και και 50% για ορισμένες κατηγορίες οικιακών καταναλωτών (τετραμηνιαίες ημερήσιες καταναλώσεις 2.000-3.500 kWh), η οποία σημαίνει μείωση έως και 10% στον τελικό λογαριασμό.
Η μείωση των λογαριασμών είναι το πιο αποτελεσματικό μέτρο για τη βελτίωση της εισπραξιμότητας. Αν δε, προχωρήσει με ταχύτερους ρυθμούς η ηλεκτρική διασύνδεση με τα Μη Διασυνδεδεμένα Νησιά (κυρίως την Κρήτη), οι ΥΚΩ θα μειωθούν δραστικά, με προφανή οφέλη για τους καταναλωτές και συνεπώς τη ΔΕΗ όπως και κάθε άλλο πάροχο.
Δεύτερον, τα μέτρα για τους πλέον ευπαθείς καταναλωτές μέσω του Κοινωνικού Οικιακού Τιμολογίου δεν επαρκούν σε μία χώρα που το ζήτημα της ενεργειακής φτώχειας δεν αφορά μόνο μια μικρή μειοψηφία του πληθυσμού. Χρειάζονται μέτρα οικονομικής στήριξης, κυρίως για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και ιδίως τις πιο ενεργοβόρες, ώστε να μπορούν να αντέξουν και το κόστος της ηλεκτρικής ενέργειας, που αποτελεί άλλωστε βασικό πάγιο έξοδο.
Επιπλέον, εφόσον περιοριστούμε μόνο σε πακέτα ρύθμισης οφειλών, χωρίς μία έστω έμμεση άφεση χρέους, τότε το μόνο που καταφέρνουμε είναι «να κλωτσήσουμε το τενεκεδάκι λίγα μέτρα πιο κάτω» (extend and pretend όπως έλεγε και ο αλήστου μνήμης Γιάνης). Κάτι πρέπει να έχει καταλάβει η κυβέρνηση σε αυτό το θέμα, έπειτα από σχεδόν 3 χρόνια συζητήσεων με τους εταίρους-δανειστές για το ελληνικό δημόσιο χρέος.
Αν μάλιστα η κυβέρνηση πιστεύει όντως ότι διανύουμε μία μεταβατική περίοδο και τα επόμενα χρόνια θα «βγούμε από τα μνημόνια», τότε ακόμα καλύτερα. Το βάρος στον προϋπολογισμό θα είναι προσωρινό, το όφελος όμως θα είναι μακροχρόνιο.
Τρίτον, η πρόσληψη του ειδικού συμβούλου για τη διαχείριση των οφειλών (θα ανακοινωθεί τις επόμενες ημέρες) θα οδηγήσει στον εξορθολογισμό της πολιτικής αποκοπών. Η ανοχή σε περιόδους καχεξίας, ιδίως για όσους είναι σε πραγματική αδυναμία, είναι κατανοητή. Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν πρέπει να επιβαρύνει τη ΔΕΗ, καθώς στο τέλος αυτοί που ωφελούνται είναι κυρίως οι στρατηγικοί κακοπληρωτές.
Πέρα από κάθε κινδυνολογία, όσοι γνωρίζουν την πραγματικότητα της ηλεκτρικής αγοράς έχουν πολλούς λόγους για να είναι απαισιόδοξοι και ίσως κάποιους για να ελπίζουν. Προφανώς, όπως είπε και ο κ. Σταθάκης στη Βουλή, δεν βρισκόμαστε στο σημείο που να συζητάμε για το αν η ΔΕΗ έχει να πληρώσει μισθούς. Αν όμως η κυβέρνηση δεν αλλάξει ρότα, ακούγοντας πρώτα απ' όλα τη φωνή των ίδιων των ανθρώπων της ΔΕΗ, τότε ίσως φτάσουμε σε αυτό το σημείο πολύ ταχύτερα απ' ότι κανείς μπορεί να φανταστεί σήμερα.