Που είσαστε εσείς όταν οι ΗΠΑ εισέβαλαν
στο Ιράκ πριν από 15 χρόνια; Εγώ ήμουν αναπληρωτής βοηθός στο υπουργείο
Εξωτερικών, με μια εκ των έσω εικόνα για τη διαδικασία. Οι συνάδελφοί
μου στο τμήμα υπηρεσίας πληροφοριών και έρευνας (INR) αμφισβητούσαν τα
υποτιθέμενα αποδεικτικά στοιχεία για ένα ανασυσταθέν πρόγραμμα όπλων
μαζικής καταστροφής του Ιράκ που ήταν η δικαιολογία για την εισβολή. Δεν
έσπευσα να συνταχθώ μαζί τους, σκεπτόμενος πως ο πρόεδρος και οι
υψηλόβαθμοι σύμβουλοί του θα πρέπει να είχαν κάποια καλή πληροφόρηση που
οδήγησε στην κρίση τους.
Σύντομα έγινε σαφές ότι αυτό ήταν
τραγικά λάθος. Η εισβολή ήταν μια πολιτική απόφαση υποστηριζόμενη με
θρασύτητα από τις επιλεκτικές πληροφορίες από Ιρακινούς αυτομολούντες
που είχαν τη δική τους ατζέντα. Το κόστος της ζημιάς περιλάμβανε
περισσότερους από μισό εκατομμύριο ή θανάτους Ιρακινών, 5.000
Αμερικανούς στρατιώτες νεκρούς, περισσότερα από 2 τρισ. δολάρια απώλειες
και μια περιοχή σε αναταραχή, με το Ιράν να είναι ο μοναδικός νικητής.
Ήταν ένα μάθημα σχετικά με το για ποιον λόγο η πολιτική πρέπει να
βασίζεται στην αμερόληπτη εκτίμηση των γεγονότων. Παραδόξως, πολλοί
φορείς χάραξης πολιτικής και εμπειρογνώμονες, φαίνεται να μην θυμούνται.
Οι ΗΠΑ φαίνεται τώρα ότι κατευθύνονται
προς μια ανάλογη κατάσταση σε ό,τι αφορά το Ιράν. Αβάσιμες υποθέσεις,
ψευδείς ισχυρισμοί και κρίσεις με βάση την ιδεολογία, είναι αυτά που
κυριαρχούν της αντιπαράθεσης που θα μπορούσε κάλλιστα να οδηγήσει σε
έναν ακόμη πόλεμο στη Μέση Ανατολή, αυτή τη φορά εναντίον ενός πιο
συνεκτικού αντιπάλου. Στους συντηρητικούς πολιτικούς κύκλους, ακούω
επανειλημμένως ότι το Ιράν παραβιάζει το Κοινό Γενικό σχέδιο Δράσης του
2015 (JCPOA) και ότι εάν δεν ληφθούν μέτρα, σύντομα το Ιράν θα είναι
εξοπλισμένο με πυρηνικά. Οι ισχυρισμοί παραβίασης της συμφωνίας είναι
λανθασμένοι, όπως εξήγησα και σε δύο προηγούμενα blog μου.
Στην περίπτωση του Ιράκ, οι διεθνείς
επιθεωρήσεις προσέφεραν ένα τρόπο αντιμετώπισης των ισχυρισμών για
δραστηριότητα με όπλα μαζικής καταστροφής. Στις 7 Μαρτίου 2003, ο Hans
Blix, επικεφαλής της Ειδικής Επιτροπής του ΟΗΕ για το Ιράκ (UNMOVIC),
και ο Mohamed El Baradei, γενικός διευθυντής της Διεθνούς Υπηρεσίας
Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ), ανέφεραν στο Συμβούλιο Ασφαλείας ότι δεν
είχαν διαπιστώσει ενεργά προγράμματα για πυρηνικά, χημικά ή βιολογικά
όπλα και ότι η συνέχιση της διαδικασίας επιθεώρησης, με την οποία ο
Saddam Hussein συνεργάστηκε απρόθυμα, σύντομα θα ήταν σε θέση να
τεκμηριώσει πλήρως το καθεστώς των σχετικών δυνατοτήτων του. Η κυβέρνηση
Bush απέρριψε τα ευρήματα και 12 ημέρες αργότερες ξεκίνησε την
προκαθορισμένη εισβολή.
Στην περίπτωση του Ιράν σήμερα, φαίνεται
ότι εκκρεμεί άλλη μία προκαθορισμένη απόφαση και περιλαμβάνει και εδώ
επιθεωρήσεις. Η κυβέρνηση Trump φέρεται να θέλει από την ΙΑΕΑ να
απαιτήσει πρόσβαση σε ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις και να
χρησιμοποιήσει την πιθανή άρνηση του Ιράν ως βάση για να διαπιστώσει ότι
δεν είναι σε συμμόρφωση με την JCPOA. Μπορεί να είναι η διαδρομή που
προτείνουν οι πολιτικοί παράγοντες του Λευκού Οίκου ως έναν τρόπο για να
ικανοποιήσουν την προ-αποφασιστικότητα του Trump γα να μην πιστοποηθεί
εκ νέου ότι το Ιράν είναι σε συμμόρφωση με τις οδηγίες, ακόμη και όταν
τα γεγονότα λένε ξεκάθαρα κάτι άλλο. Ενδεχόμενη απόφαση για τα ευρήματα
εκ των προτέρων θα ήταν ένα εξωφρενικό μαγείρεμα των βιβλίων και μια
ψευδή βάση για να αποφασιστεί στη συνέχεια το τέλος των μέτρων
ανακούφισης από τις αμερικανικές κυρώσεις στο πλαίσιο της JCPOA. Η
προσπάθεια να καταργηθεί η πυρηνική συμφωνία κατά αυτόν τον τρόπο θα
έδινε στους σκληροπυρηνικούς του Ιράν τη δική του δικαιολογία για να
προχωρήσουν με τον εμπλουτισμό ουρανίου, δημιουργώντας από την αρχή μία
κρίση που θα μπορούσε να οδηγήσει σε όλεμο. Βλέποντας ότι αυτή ήταν η
πρόθεση του trump, οι σύμμαχοι δεν θα είχαν και πολλούς λόγους για να
λάβουν μέρος στην στρατηγική των ΗΠΑ.
Εάν οι ΗΠΑ ή οποιοδήποτε άλλο κράτος
είχε πληροφορίες για παραβιάσεις της συμφωνίας από το Ιράν σε μια
στρατιωτική εγκατάσταση, τότε θα πρέπει να τη μοιραστεί με την ΙΑΕΑ για
να βοηθήσει στις προσπάθειες επαλήθευσης των πληροφοριών. Εάν η φερόμενη
παραβίαση δεν θα μπορούσε να πιστοποιηθεί με άλλα μέσα, τότε η ΙΑΕΑ θα
είχε έναν καλό λόγο να ζητήσει επιθεώρηση. Από την άλλη πλευρά, ένα
αίτημα για επιθεώρηση με στόχο απλώς να παγιδεύσει το Ιράν στο να
αρνηθεί, θα ήταν μια ανατροπή της διαδικασίας. Η ΙΑΕΑ δεν θα συμφωνούσε
ποτέ σε μια τέτοια αστήριχτη απαίτηση.
Αν και η JCPOA δεν προβλέπει το είδος
των επιθεωρήσεων "οπουδήποτε και οποτεδήποτε” που έπρεπε να αποδεχθεί το
Ιράν αφότου έχασε τον πρώτο πόλεμο του Κόλπου, προβλέπει την πρόσβαση
όπου χρειάζεται. Αυτό γίνεται μέσω μιας διαδικασίας αίτησης επιθεώρησης
για "συμπληρωματική πρόσβαση” σε εγκαταστάσεις όπου η ΙΑΕΑ έχει θεμιτά
ερωτήματα για πιθανή πυρηνική δραστηριότητα ή ανωμαλίες στην αναφρα. Ενώ
οι επικριτές της JCPOA κοροϊδεύουν την συμφωνία επειδή επιτρέπει στο
Ιράν προθεσμία να ανταποκριθεί στο αίτημα μέχρι και 24 ημέρες, χωρίς τη
συμφωνία δεν θα υπήρχε καθόλου προθεσμία.
Η JCPOA επίσης πρόσθεσε έναν σημαντικό
περιορισμό που πάει πιο πέρα από οποιαδήποτε άλλη συμφωνία μη διάδοσης
στην οποία αποκλείονται τέσσερα είδη ερευνητικών δραστηριοτήτων που θα
συνέβαλαν στην ανάπτυξη ενός μηχανισμού πυρηνικών εκρηκτικών. Ωστόσο το
πώς η απουσία αυτών των δραστηριοτήτων του "τομέα Τ” (όπως ονομάζεται το
τμήμα του παραρτήματος Ι της JCPOA στο οποίο διευκρινίζονται) θα
πιστοποιηθεί, παραμένει αδιευκρίνιστο. Ορισμένοι επικριτές ισχυρίζονται
ότι εάν το Ιράν δεν επιτρέψει την επιθεώρηση σε στρατιωτικές
εγκαταστάσεις, ο Τομέας Τ δεν μπορεί να επαληθευτεί.
Για να είμαστε σοβαροί, η ΙΑΕΑ θα πρέπει
να έχει πρόσβαση στις ιρανικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις. Στην
πραγματικότητα, οι επιθεωρητές έχουν επισκεφτεί ιρανικές στρατιωτικές
εγκαταστάσεις πάρα πολλές φορές. Ωστόσο, δεν το έχουν κάνει τα τελευταία
δύο χρόνια υπό την αιγίδα της JCPOA. Η Υπηρεσία μπόρεσε να φέρει εις
πέρας τις απαιτήσεις επαλήθευσης με άλλα μέσα, αλλά είναι σημαντικό να
μην επιτραπεί η απουσία τέτοιων επισκέψεων, να γίνει το σύνηθες. Σε κάθε
περίπτωση, οι επισκέψεις σε στρατιωτικές εγκαταστάσεις θα είναι
απαραίτητες ώστε η ΙΑΕΑ να είναι σε θέση να καταλήξει στο ευρύτερο
συμπέρασμα με βάση ο Πρόσθετο Πρωτόκολλο ότι όλες οι πυρηνικές
δραστηριότητες του Ιράν είναι για ειρηνικούς σκοπούς. Επειδή το Ιράν
θέλει τη νομιμότητα που θα περιλαμβάνει αυτό το συμπέρασμα, έχει ένα
λόγο να συνεργαστεί με την ΙΑΕΑ και να επιτρέψει τις επισκέψεις στις
εγκαταστάσεις. Το κλειδί είναι αυτές οι επισκέψεις να γίνουν ρουτίνα. Το
να καταστούν οι αιτήσεις για επιθεωρήσεις μέρος ενός προαποφασισμένου
σχεδίου για να διαπιστωθεί το Ιράν ότι δεν συμμορφώνεται, είναι το
ακριβώς αντίθετο της συνεργατικής προσέγγισης που απαιτείται.
(IISS-Institute for International Strategic Studies / www.capital.gr)
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ:
https://www.iiss.org/en/iiss%20voices/blogsections/iiss-voices-2017-adeb/august-2b48/dont-repeat-the-iraq-war-false-wmd-claims-with-iran-ee85