Το Σάββατο 16 Ιουλίου 2016, καθώς απευθυνόταν προς τους οπαδούς του
λίγες μόλις ώρες μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα, ο Ταγίπ Ερντογάν
επέλεξε να τους χαιρετίσει χρησιμοποιώντας τα τέσσερα δάχτυλα των χεριών
του (πλην του αντίχειρα). Έκτοτε, αυτός είναι ο αγαπημένος και
συνηθισμένος χαιρετισμός του προέδρου της Τουρκίας και κάποιων εκ των
πιο φανατισμένων υποστηρικτών του, κάτι που αποδείχθηκε και μετά την
-εντόνως αμφισβητούμενη- επικράτησή του στο δημοψήφισμα για τη
συνταγματική μεταρρύθμιση που διεξήχθη την περασμένη Κυριακή, 16
Απριλίου.
Τι σημαίνουν και τι συμβολίζουν, όμως, τα τέσσερα
δάχτυλα του Ερντογάν; Και τι σχέση μπορεί να έχουν με την πολιτική του
κατεύθυνση και τις εξελίξεις που είναι έτοιμος να δρομολογήσει στη χώρα
μετά το δημοψήφισμα;
Όλα δείχνουν ότι ο χαιρετισμός με τα τέσσερα
δάχτυλα έχει τη ρίζα του στο ματωμένο καλοκαίρι του 2013 στην Αίγυπτο,
όταν ο στρατός -υπό την ηγεσία του νυν προέδρου Αμπντελφατάχ αλ-Σίσι-
ανέτρεπε τον πρώτο στην ιστορία εκλεγμένο πρόεδρο της χώρας, τον
Μοχάμεντ Μόρσι, ενώ στη συνέχεια έθετε εκτός νόμου το κίνημα των Αδελφών
Μουσουλμάνων. Η εξέλιξη αυτή είχε κοστίσει ακριβά στον Ερντογάν, ο
οποίος είχε οικοδομήσει μια πολύ στενή σχέση με τον Μόρσι στη διάρκεια
της σύντομης προεδρικής του θητείας και ήλπιζε σε ένα ισχυρό
τουρκο-αιγυπτιακό «άξονα», ο οποίος θα μπορούσε να κυριαρχήσει στον
γεωπολιτικά και ενεργειακά ευαίσθητο χώρο της νοτιοανατολικής Μεσογείου,
της βόρειας Αφρικής και της Μέσης Ανατολής.
Tα τέσσερα δάκτυλα
Έτσι, ο τότε πρωθυπουργός της Τουρκίας δεν δίστασε να υιοθετήσει τον
συγκεκριμένο χαιρετισμό, σε μια προφανή ένδειξη αλληλεγγύης προς τον
ανατραπέντα σύμμαχό του -αλλά όχι μόνο προς αυτόν. Διότι καθώς ο
Ερντογάν στρεφόταν ολοένα περισσότερο προς το Ισλάμ και προσάρμοζε σε
αυτό το προφίλ του, με στόχο να αποκτήσει ηγεμονική θέση στον
κατακερματισμένο πολιτικά μουσουλμανικό κόσμο, τα «τέσσερα δάχτυλα»
αποτελούσαν και ένα σύμβολο διαρκούς πίστης και αλληλεγγύης προς τους
απανταχού πιστούς του Προφήτη.
Φυσικά, αυτό είναι κάτι που
ισχύει πρωτίστως για στο εσωτερικό της χώρας του, καθώς χρησιμεύει στην
περαιτέρω σύσφιξη των δεσμών του με το πιο καθυστερημένο τμήμα της
τουρκικής κοινωνίας, που είναι συγκεντρωμένο στην ύπαιθρο και στο
κεντρικό και λιγότερο οικονομικά ανεπτυγμένο τμήμα της χώρας. Αυτό,
δηλαδή, που ουσιαστικά του χάρισε τη νίκη στο δημοψήφισμα.
Μόνο
που το συγκεκριμένο τμήμα των συμπολιτών του δεν αρκεί για να
διασφαλίσει στον Ερντογάν μακροημέρευση στην εξουσία, έστω κι αν
θεωρητικά έχει πλέον αποκτήσει τη δυνατότητα να παραμείνει στην προεδρία
ως το 2029, έχοντας μάλιστα στα χέρια του και υπερεξουσίες. Διότι, πολύ
απλά, με τη σημερινή κατάσταση ο Ερντογάν θα είναι πρακτικά ο
λατρεμένος «σουλτάνος» μόνο της μισής Τουρκίας, με την άλλη μισή να του
την έχει κυριολεκτικά στημένη στη γωνία και να περιμένει κάθε του
στραβοπάτημα για να το εκμεταλλευτεί. Κι αυτό, ανάμεσα στα άλλα, θα
αποτελεί και το μεγάλο εμπόδιο στη φιλοδοξία του να μείνει στην ιστορία
ως τουλάχιστον ισότιμος του Κεμάλ Ατατούρκ.
Τα «ατυχήματα»
Σε
κάθε περίπτωση, ο Ερντογάν κινδυνεύει πλέον σοβαρά από «ατυχήματα», τα
οποία θα ανατρέψουν τους όποιους σχεδιασμούς του και μπορούν να
προέλθουν από τρεις, κυρίως, πηγές. Η μία αφορά στην οικονομία, η οποία
μπορεί να συνεχίζει να κινείται σε ρυθμούς ανάπτυξης, όμως το λαχάνιασμα
είναι έντονο, ενώ και η δομή της την καθιστά ιδιαιτέρως ευάλωτη σε κάθε
είδους αναταράξεις και κερδοσκοπικές επιθέσεις (ακόμη και
προσχεδιασμένων από ξένα «κέντρα»).
Η δεύτερη έχει άμεση σχέση με
το Κουρδικό και τις εξελίξεις στη γειτονιά της Τουρκίας, δηλαδή το Ιράκ
και τη Συρία, όπου με την ήττα του Ισλαμικού Κράτους επιταχύνεται η
«μοιρασιά» και εντείνονται οι φιλοδοξίες των Κούρδων για τη (μελλοντική)
ίδρυση ενός ανεξάρτητου κράτους -κάτι που, ασφαλώς, συνεγείρει και τα
15-20 εκατομμύρια περίπου των Κούρδων που ζουν εντός της Τουρκίας.
Τέλος,
όσον αφορά στην τρίτη πηγή ανησυχίας για τον Ερντογάν, δεν είναι άλλη
από τις σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και τη Ρωσία. Τις δύο δυνάμεις, δηλαδή,
που έχουν εμπλακεί άμεσα στις διαμάχες και συγκρούσεις στην περιοχή και
από τις οποίες εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η θέση της Τουρκίας στον υπό
διαμόρφωση νέο γεωπολιτικό χάρτη.
Όλα αυτά αναγκάζουν τον
Ερντογάν να κινείται προσεκτικά, ειδικά μετά το δημοψήφισμα. Όμως,
δύσκολα θα αποτρέψει το «ατύχημα», εάν είναι να συμβεί.
Βία και μαζική νοθεία καταγγέλλει η αντιπολίτευση
Με
συνοπτικές διαδικασίες και χωρίς προλάβουν καν να διατυπωθούν
ολοκληρωμένα τα επιχειρήματα των αντιπάλων του και των υποστηρικτών τους
(στους οποίους συμπεριλαμβάνεται και η Κομισιόν), επικυρώθηκε το
αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος για τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Ενός
αποτελέσματος το οποίο κρίθηκε με διαφορά περίπου 2,5% ή 1,5
εκατομμυρίου ψήφων, με το «ναι» όμως να γνωρίζει την ήττα σε όλα τα
μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας -όπως Άγκυρα, Κωνσταντινούπολη, Σμύρνη,
Άδανα κ.λπ.- αλλά και τις περιοχές των Κούρδων.
Ακόμη κι εκεί που
επικράτησε, όμως, υπάρχουν ήδη πολλές ενδείξεις (αν όχι ξεκάθαρες
αποδείξεις...) ότι οι παρατυπίες που έγιναν από την πλευρά των
κυβερνητικών αρχών ήταν μαζικές και ενδέχεται να καθόρισαν την έκβαση
της αναμέτρησης. Είναι χαρακτηριστικό ότι θεωρήθηκαν έγκυρα περίπου 2,5
εκατομμύρια ψηφοδέλτια τα οποία δεν έφεραν επίσημη σφραγίδα, παρά το
γεγονός ότι η (διορισμένη από την κυβέρνηση) κεντρική εκλογική επιτροπή
είχε προηγουμένως βγάλει φιρμάνι ότι θα θεωρηθούν έγκυρα όλα τα
ψηφοδέλτια χωρίς σφραγίδα, τελικά άλλαξε την απόφασή της...
Αξίζει,
επίσης, να σημειωθεί ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε η
αντιπολίτευση, χαρακτηρίστηκαν άκυρα περίπου ένα εκατομμύριο ψηφοδέλτια,
χωρίς μάλιστα να γίνει δεκτό το αίτημα επανεξέτασής τους από
διακομματική επιτροπή. Επιπλέον, τόσο το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα
(CHP) όσο και το αριστερό φιλοκουρδικό Κόμμα της Δικαιοσύνης των Λαών
(HDP) κατήγγειλαν περιπτώσεις δεκάδων εκλογικών τμημάτων στα οποία είτε
φέρεται να ψήφισε το 100% των εγγεγραμμένων υπέρ του «ναι» είτε τα
ψηφοδέλτια που τελικώς καταμετρήθηκαν να ξεπερνούν τον αριθμό των
πολιτών που υπήρχαν στους καταλόγους -και φυσικά, να είναι επίσης όλα
υπέρ του «ναι»!
Η εικόνα αυτή, η οποία έρχεται να προστεθεί στο
κλίμα τρομοκρατίας που επικράτησε προεκλογικά στις περιοχές των Κούρδων
και το «φίμωμα» των αντιπάλων του Ερντογάν από όσα ΜΜΕ δεν είχαν βάλει
λουκέτο, δημιουργεί ασφαλώς μια αλγεινή εικόνα για την Τουρκία. Όμως, ο
«σουλτάνος» έχει αποδείξει ότι δεν υπολογίζει ιδιαιτέρως κάτι τέτοιες
«λεπτομέρειες», όταν είναι να πετύχει τους σκοπούς του...
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ", 22-23/04/2017)