Σε συνέντευξή του στο Νταβός τον περασμένο μήνα, ο διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Σαουδικής Αραβίας, Ahmed Alkholifey, ανακοίνωσε ότι η κρίση ρευστότητας που πίεζε τις εμπορικές τράπεζες το περασμένο έτος έχει λήξει.
Και είχε δίκιο. Οι συνολικές καταθέσεις στο τραπεζικό σύστημα παρουσίασαν βελτίωση από τα μέσα του 2016, καταγράφοντας αύξηση 0,8% σε επίπεδο έτους το Δεκέμβριο σε σύγκριση με ένα χρόνο νωρίτερα. Η Νομισματική Αρχή της Σαουδικής Αραβίας είχε κάνει τη δουλειά της, παρεμβαίνοντας δύο φορές εντός του 2016. Και το Φεβρουάριο του 2016 είχε αυξήσει το δείκτη χορηγήσεων προς καταθέσεις από 85% σε 90% με στόχο την ενίσχυση της ρευστότητας. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, το διατραπεζικό επιτόκιο τριών μηνών είχε φτάσει σε υψηλό επτά ετών.
Επίσης, τα στοιχήματα υπέρ της υποτίμησης του Ριάλ είχαν φτάσει τον Ιανουάριο του 2016 στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων περίπου 20 ετών, ακόμη και μετά την υπόσχεση των αρχών να διατηρήσουν την "πρόσδεση" του νομίσματος σε άλλο νόμισμα. Σχεδόν κάθε trader εκτός της Σαουδικής Αραβίας είχε πειστεί ότι το βασίλειο ήταν κοντά στην υποτίμηση του νομίσματός του ή ακόμα και στην αποσύνδεσή του από άλλα νομίσματα.
Το "καύσιμο" που πυροδότησε το σενάριο της υποτίμησης είχε δύο στοιχεία. Καταρχάς, το 2015 το δημοσιονομικό έλλειμμα είχε φτάσει στο ιστορικό υψηλό του 15% του ΑΕΠ και αναμενόταν έλλειμμα και για το 2016. Δεύτερον, οι αγορές ανησυχούσαν ότι οι υψηλές δαπάνες θα συρρίκνωναν τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της χώρας μέσα σε λιγότερο από πέντε χρόνια. Το 2015, τα συναλλαγματικά διαθέσιμα που διαχειριζόταν η κεντρική τράπεζα είχαν μειωθεί κατά 116 δισ δολάρια και με αυτόν τον ρυθμό η πτώση θα οδηγούσε τα αποθέματα κάτω από το κρίσιμο όριο που απαιτείται για τη στήριξη του νομίσματος.
Όλα έμοιαζαν δύσκολα και επικίνδυνα καθώς τα έσοδα του πετρελαίου υποχωρούσαν, οι κυβερνητικές δαπάνες είχαν παγώσει, οι ληξιπρόθεσμες οφειλές της κυβέρνησης προς τον ιδιωτικό τομέα (κυρίως εργολάβους) παρέμεναν ανεξόφλητες, η ρευστότητα ήταν ισχνή και η εμπιστοσύνη εξασθένιζε. Το σενάριο για το νόμισμα ήταν ολέθριο για τις επιχειρήσεις που δεν μπορούσαν να αποτιμήσουν τον κίνδυνο, ενώ συνεχιζόταν η εκροή κεφαλαίων. Έως το πρώτο εξάμηνο του 2016, είχε ανακοινωθεί το Vision 2030, ένας φιλόδοξος "οδικός χάρτης" για την αναδιάρθρωση της οικονομίας σε μία που θα καθοδηγείται από τον ιδιωτικό τομέα και όχι από τον δημόσιο. Ακολούθησε το Σχέδιο Εθνικού Μετασχηματισμού 2020, με στόχο την υλοποίηση του Vision και τον εντοπισμό των προκλήσεων που αντιμετώπιζαν οι κυβερνητικοί φορείς στην οικονομία και την ανάπτυξη.
Έως τις αρχές του καλοκαιριού του 2016, συνδυαστικά ο λόγος δανείων προς καταθέσεις των τραπεζών της Σαουδικής Αραβίας, ένα βασικός δείκτης ρευστότητας, είχε σκαρφαλώσει στο 90,2% τον Ιούνιο, ήτοι στο υψηλότερο επίπεδο από το Νοέμβριο του 2008, σύμφωνα με τα στοιχεία της κεντρικής τράπεζας. Η ζήτηση δανείων του ιδιωτικού τομέα ήταν ισχυρή και η αύξηση του κόστους δανεισμού μπορούσε να αποδειχθεί εξουθενωτική για την ανάπτυξη που δεν προερχόταν από το πετρέλαιο.
Ως αποτέλεσμα, τον Ιούνιο του 2016, η κεντρική τράπεζα αναγκάστηκε να παρέμβει πιο στοχευμένα για να στηρίξει τη ρευστότητα στο τραπεζικό σύστημα. Προσέφερε στις εγχώριες τράπεζες περίπου 15 δισ. ριάλ ($4 δισ.) σε βραχυπρόθεσμα δάνεια με μειωμένο επιτόκιο. Μαζί με την παροχή ρευστότητας και τη χαλάρωση των κανόνων για το δανεισμό, η Νομισματική Αρχή της Σαουδικής Αραβίας (SAMA) υιοθέτησε αυστηρή στάση απέναντι στις τράπεζες που έθεταν σκόπιμα χαμηλά επιτόκια για να τα αυξήσουν στη συνέχεια.
Μέχρι τον Οκτώβριο του 2016, οι αρχές είχαν τηρήσει την υπόσχεση να πουλήσουν το πρώτο διεθνές ομόλογο του βασιλείου, μια προσφορά ύψους 17,5 δισ. δολ. που ήταν η μεγαλύτερη που έχει γίνει από αναδυόμενη οικονομία. Επίσης, η αποπληρωμή των χρεών και η εκταμίευση περίπου 27 δισ. δολ. το Νοέμβριο και το Δεκέμβριο, προς εργολάβους και επιχειρήσεις, βοήθησε στο να υποχωρήσει η κρίση ρευστότητας. Η κεντρική τράπεζα είχε κερδίσει, μειώνοντας τα επιτόκια δανεισμού περισσότερο από 40 μονάδες βάσης. Ο δείκτης δανείων προς καταθέσεις έπεσε κάτω από 88% και ακολούθησε βαθμιαία πτώση, ενώ το πλεόνασμα αποθεματικών των τραπεζών βρίσκεται σε ένα πολύ υγιές 10 τοις εκατό του ΑΕΠ. Οι κυβερνητικές δαπάνες μειώθηκαν το 2016, γεγονός το οποίο θα πρέπει να βοηθήσει να διατηρηθούν ανέπαφοι οι στόχοι της δημοσιονομικής εξυγίανσης. Ο ρυθμός άντλησης των συναλλαγματικών αποθεματικών επιβραδύνθηκε και τερμάτισε το 2016 στα 80 δισ. δολ.
Τι να περιμένουμε στο μέλλον; Επειδή το 2016 ήταν έτος δημοσιονομικής εξυγίανσης και ανακοινώσεων μετασχηματισμού, οι αγορές θα πρέπει να ψάχνουν για ευκαιρίες. Πράσινα βλαστάρια αρχίζουν να εμφανίζονται. Η οικονομία εκτός του πετρελαίου αναμένεται να ανεβάσει ταχύτητα από σχεδόν μηδενική ανάπτυξη το περασμένο έτος. Ο πιο πρόσφατος Δείκτης Υπευθύνων Προμηθειών (PMI) κατέδειξε επιστροφή μέρους της ανάπτυξης: ανήλθε στις 56,7 μονάδες τον περασμένο μήνα από 55,5 τον Δεκέμβριο. Ενδείξεις άνω των 50 μονάδων καταδεικνύουν επέκταση της δραστηριότητας στον τομέα.
Τα μέτρα ενίσχυσης της ανάπτυξης καθώς και οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και ένα πακέτο τόνωσης της οικονομίας, συνολικού ύψους 53 δισ. δολ. για τη στήριξη του ιδιωτικού τομέα, θα αρχίσουν να αφήνουν το αποτύπωμά τους στην οικονομία του τρέχοντος έτους. Η Σαουδική Αραβία θα ξεκινήσει να δέχεται προσφορές μέσα στις επόμενες εβδομάδες για την πρώτη φάση ενός τεράστιου προγράμματος ΑΠΕ που θα κοστίσει από 30 έως 50 δισ. δολ. Από δημοσιονομικής πλευράς, η σταθεροποίηση είναι συνετή, αλλά οι κεφαλαιουχικές δαπάνες είναι σημαντικές και θα επικεντρωθούν περισσότερο σε υγεία, εκπαίδευση και επαρκή έργα υποδομής που θα τονώσουν τη δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα. Οι κεφαλαιαγορές χρέους θα πάνε καλά φέτος. Θα εκδοθεί λιγότερο τοπικό χρέος, προκειμένου να μην απορροφηθεί η πολύ αναγκαία ρευστότητα, και περισσότερο δημόσιο χρέος θα εκδοθεί διεθνώς για να καλύψει το δημοσιονομικό έλλειμμα. Αυτό θα βοηθήσει να δημιουργηθεί μια φυσική καμπύλη απόδοσης και θα ωθήσει μεγάλες εταιρείες να εκδίδουν περισσότερους και καλύτερους τίτλους, με τη Saudi Aramco να είναι η τελευταία συμμετοχή. Το ομόλογο της Saudi Aramco είναι ένας προάγγελος για την δημόσια εγγραφή του 2018 και σύμφωνο με την πολιτική ανοικτών βιβλίων που έχει.
Η χώρα θα μπορούσε επίσης να πουλήσει ισλαμικά ομόλογα (sukuk) με διαφορετικές λήξεις. Τα sukuk μακράς διάρκειας θα διατεθούν σε επενδυτές που συμμορφώνονται με τη Σαρία.
Η ένταξη των ομολόγων της Σαουδικής Αραβίας στο δείκτη αναδυόμενων αγορών MSCI το επόμενο έτος ή λίγο αργότερα, θα βοηθήσει τις μετοχές να αποδώσουν καλύτερα έναντι αυτών μερικών άλλων χωρών και θα τις αποσυνδέσει περισσότερο από το πετρέλαιο. Με την σαουδαραβική μεταρρύθμιση να εντείνεται, αναμένατε καλή απόδοση φέτος από την υγεία, τα πετροχημικά, τις μεταφορές, τα τρόφιμα και τις γενικές υπηρεσίες.
(Πηγή: capital.gr/Bloomberg View)