Αυτή η συμφωνία δημιούργησε πλέγμα αλληλεξαρτώμενων οικονομιών, που
εκτείνεται από την Αρκτική μέχρι την Κεντρική Αμερική, και διασφάλισε
τις θερμότερες σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και στους δύο γείτονές τους επί
μία ολόκληρη γενιά. Συνέβαλε, παράλληλα, στην απώλεια θέσεων εργασίας
στον μεταποιητικό τομέα στις ΗΠΑ και ενέτεινε τη δυσφορία στις περιοχές
στις οποίες χάθηκαν αυτές οι θέσεις εργασίας. Ακολούθως, αυτή η δυσφορία
καλλιέργησε μια κριτική στάση προς τη συμφωνία και τον Λευκό Οίκο που
τη συνήψε.
Τώρα, λοιπόν, που ανέλαβε τα ηνία της χώρας ο Ντόναλντ Τραμπ τι θα γίνει
με τη NAFTA; Αλλο πράγμα να κατηγορεί κανείς τη NAFTA ότι είναι «η
χειρότερη συμφωνία που έχει ποτέ συναφθεί», όπως έκανε ο νέος πρόεδρος
στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας, και άλλο να την
αντικαταστήσει με μια άλλη πιο ευνοϊκή για τους Αμερικανούς εργαζομένους
και επιχειρηματίες. Οπως τόνισε ο Γουίλμπουρ Ρος, τον οποίο ο Τραμπ
τοποθέτησε στη θέση του εκπροσώπου Εμπορίου των ΗΠΑ, «η NAFTA είναι,
λογικά, το πρώτο πράγμα με το οποίο πρέπει να ασχοληθούμε». Τι μπορεί να
σημαίνει αυτό λοιπόν; Τι μπορεί να κάνει ο πρόεδρος, τι οφέλη μπορεί να
αντλήσει για λογαριασμό των ΗΠΑ και τι θα μπορούσε να πάει στραβά;
Εμπειρογνώμονες στον τομέα του εμπορίου εκτιμούν ότι υπάρχουν, όντως,
περιθώρια για μεγάλες αλλαγές στην εικοσαετή αυτή συμφωνία. Μια
επαναδιαπραγμάτευσή της θα μπορούσε να οδηγήσει σε καλύτερη συμφωνία για
τις τρεις εμπλεκόμενες χώρες. Θα χρειαστεί, όμως, να κάνουν
παραχωρήσεις οι ΗΠΑ που ίσως δεν θα είναι τόσο αποδεκτές για την
κυβέρνηση Τραμπ. Αν αντιμετωπιστεί χωρίς την απαιτούμενη προσοχή, η
αναθεώρηση μιας συμφωνίας που έδωσε ώθηση σε μεγάλες βιομηχανίες θα
μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο θέσεις εργασίας στην Αμερική και να
οδηγήσει σε άνοδο των τιμών. Και όσο πλησιάζει η κυβέρνηση Τραμπ σε
ακύρωση της συμφωνίας, τόσο μεγαλύτεροι είναι οι κίνδυνοι.
Προτού εξετάσουμε τι θα μπορούσε να πάει στραβά, ή να πάει καλά, τώρα
που ο πρόεδρος Τραμπ επιχειρεί τον ανασχηματισμό της NAFTA, αξίζει να
αρχίσουμε με τα βασικά. Το 1992, κατά την τελετή υπογραφής της συμφωνίας
στο Σαν Αντόνιο, ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους ο πρεσβύτερος χαρακτήρισε
τη NAFTA «σημαντική στροφή στην ιστορία των τριών χωρών», όταν ενώπιον
του προέδρου του Μεξικού και του πρωθυπουργού του Καναδά δήλωσε πως οι
τρεις χώρες δημιούργησαν «τη μεγαλύτερη, πλουσιότερη και πιο παραγωγική
αγορά σε ολόκληρο τον κόσμο». Ο διάδοχός του, Μπιλ Κλίντον, ήταν αυτός
που προώθησε τη NAFTA σε ένα διχασμένο Κογκρέσο. Μέχρι το 1994 οι τρεις
χώρες αποτελούσαν τα μέλη μιας εμπορικής συμφωνίας (αποτελείται από 309
σελίδες) που συνέδεε στενά τις οικονομίες τους. Η συμφωνία αυτή
κατάργησε τους περισσότερους δασμούς στο μεταξύ τους εμπόριο, ενώ
προλείανε το έδαφος για την άρση των ρυθμίσεων και των άλλων φραγμών στο
εμπόριο. Βασιζόταν στο σκεπτικό ότι, προϊόντος του χρόνου, μια εταιρεία
στο Οχάιο θα μπορούσε να έχει δοσοληψίες με μιαν άλλη στο Οντάριο,
εξίσου εύκολα όσο και με μιαν άλλη στην Ιντιάνα.
Οπως φάνηκε στις εκλογές, είναι θέμα συζήτησης το αν η NAFTA ήταν καλή ή
κακή συμφωνία για τους ψηφοφόρους στις ΗΠΑ. Υπάρχουν, όμως, κάποια
πράγματα στα οποία μπορούν να συμφωνήσουν οι άνθρωποι που ασχολούνται με
αυτά τα θέματα. Η οικονομία των χωρών της Βόρειας Αμερικής λειτουργεί,
πράγματι, ως ενιαίο σύνολο. Οι εξαγωγές των ΗΠΑ στο Μεξικό, για
παράδειγμα, είναι σήμερα 3,5 φορές περισσότερες απ’ ό,τι ήταν το 1993.
Εχουν αυξηθεί με διπλάσιο ρυθμό από την οικονομία στο σύνολό της. Στο
εμπόριο ανάμεσα στις ΗΠΑ και στον Καναδά υπάρχει ισορροπία, αλλά οι ΗΠΑ
εμφανίζουν έλλειμμα 60 δισ. δολαρίων στις συναλλαγές τους με το Μεξικό,
διότι εισάγουν περισσότερα απ’ όσα εξάγουν.
Θεωρητικά, ο Ντόναλντ Τραμπ μπορεί να ακυρώσει τη συμφωνία. Κάτι τέτοιο
θα προκαλούσε, όμως, χάος. Ιδιαίτερα αν προσπαθούσε να το κάνει απότομα.
Το άρθρο 2205 της NAFTA προβλέπει ότι για να αποχωρήσει μια χώρα πρέπει
να προειδοποιήσει για τις προθέσεις της έξι μήνες νωρίτερα.
(από την εφημερίδα "ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ")