Ο UPsat είναι ο πρώτος
μικροδορυφόρος που κατασκευάστηκε αποκλειστικά στην Ελλάδα μετά τη
συνεργασία των τμημάτων MEAD & ECE του Παν. Πατρών με την επίσης
ελληνική, μη κερδοσκοπική εταιρεία «Libre Space Foundation» (LSF). Ο
δορυφόρος θα συμμετέχει στο διεθνές πρόγραμμα QB50 για τη διερεύνηση της
θερμόσφαιρας. Τέλος, είναι ο πρώτος δορυφόρος όπου ο μηχανικός
σχεδιασμός, το σόφτγουερ και η πλειονότητα των μερών του είναι ελεύθερα
διαθέσιμα μέσω αδειών ανοιχτού χαρντγουέρ και σοφτγουέρ.
Θελήσαμε να
μάθουμε περισσότερα για το υπόβαθρο αυτής της επιτυχίας και
απευθυνθήκαμε σε ένα από τα μέλη της LSF, τον Ελευθέριο Κοσμά:
Καταρχάς θα ήθελα να σε παρακαλέσω να μας δώσεις μια σύντομη περιγραφή της «Libre Space Foundation».
Η LSF είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός που έχει σαν σκοπό την
ανάπτυξη, υποστήριξη και διάδοση ανοιχτών τεχνολογιών για το διάστημα.
Αποτελείται από έναν πυρήνα περίπου δέκα ατόμων, αλλά υπάρχει μια μεγάλη
ομάδα ανθρώπων που συμμερίζονται το όραμά μας και εμπλέκονται στις
δραστηριότητές μας. Το πρώτο μας πρότζεκτ (η επιτυχία του έδωσε το
έναυσμα για την δημιουργία της LSF) είναι το SatNOGS, ένα ανοιχτό δίκτυο
δορυφορικών σταθμών, που αποτελείται από μια σειρά υπο-πρότζεκτ τόσο σε
επίπεδο λογισμικού όσο και χαρντγούερ.
Τι ακριβώς είναι το SatNOGS;
Πρόκειται για ένα δίκτυο από επίγειους δορυφορικούς σταθμούς στο οποίο
συμμετέχει ελεύθερα όποιος θέλει, ακολουθώντας κάποια στάνταρντ ανοιχτής
πρόσβασης. Ουσιαστικά, επιτρέπει σε κάποιον που συμμετέχει στην
πλατφόρμα να ακολουθεί κάποιο δορυφόρο καθώς αυτός αλλάζει θέση ως προς
το έδαφος και να αλληλεπιδρά μαζί του μεταφέροντας δεδομένα. Το δίκτυο
σχηματίστηκε από δεκάδες πανεπιστήμια και επιστημονικές ομάδες και έναν
απίστευτα μεγάλο αριθμό ραδιοερασιτεχνών. Έτσι είναι δυνατόν να γίνεται
συνεχής καταγραφή και ανάλυση των δεδομένων που εκπέμπει ο δορυφόρος
αυτός.
Φαντάζομαι ότι θα έχει τεράστιο εύρος εφαρμογών.
Ακριβώς. Από τα πανεπιστήμια, που το χρησιμοποιούν για διδακτικούς
σκοπούς ή για να αναπτύξουν υποεφαρμογές για τις δικές τους ανάγκες,
μέχρι τους απλούς φοιτητές ή ερευνητές που μπορούν να συλλέξουν έναν
τεράστιο όγκο δεδομένων για τη δική τους έρευνα, χωρίς χρονοβόρες
διαδικασίες αιτήσεων και εγκρίσεων. Πρόσφατα έμαθα ότι ένας φίλος
προγραμματιστής σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει την πρόσβαση σε δορυφορικά
μετεωρολογικά δεδομένα για να προειδοποιεί ανθρωπιστικές αποστολές σε
απομακρυσμένα σημεία του πλανήτη για επικίνδυνα καιρικά φαινόμενα.
Σκοπεύει δε να το εντάξει στο σύστημα μετεωρολογικής προειδοποίησης του
Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού.
Για όλα τα παραπάνω, το 2014, το SatNOGS
κέρδισε έναν διεθνή διαγωνισμό νέων τεχνολογιών για το διάστημα στις
ΗΠΑ, που συνοδεύτηκε από χρηματοδότηση 200.000 $ περίπου, ποσό που
βοήθησε στη δημιουργία της LSF και των επόμενων πρότζεκτ.
Ο
μηχανικός σχεδιασμός, το σοφτγουέρ και η πλειονότητα των μερών του
δορυφόρου είναι ελεύθερα διαθέσιμα μέσω αδειών ανοιχτού χαρντγουέρ και
σοφτγουέρ: τι ακριβώς σημαίνει αυτό με απλά λόγια;
Αυτό
ουσιαστικά σημαίνει ότι ένας άνθρωπος με τεχνικές γνώσεις σε κάποιον
τομέα μπορεί να κατανοήσει τον τρόπο λειτουργίας του UPSat και να
αναπαράγει το ίδιο αποτέλεσμα (με άλλα λόγια, μπορεί να φτιάξει
δορυφόρο), αλλά ακόμη περισσότερο μπορεί να βελτιώσει ή να προσαρμόσει
το ήδη υπάρχον σχέδιο, με τον όρο ότι οι αλλαγές που θα κάνει θα
παραμείνουν ανοιχτές και για τους επόμενους.
Πώς αναλάβατε την ευθύνη κατασκευής του UPSat;
Η αρχική επικοινωνία μας ήταν με το Πανεπιστήμιο της Πάτρας, που είχε
ήδη αρχίσει να δουλεύει τον UPSat στα πλαίσια της διεθνούς αποστολής
QB50 που συντονίζεται από το Ινστιτούτο Δυναμικής Ρευστών Φον Κάρμαν. Με
βάση την τεχνογνωσία της LSF, η συμμετοχή της έδρασε καταλυτικά στην
ανάπτυξη και κατασκευή του UPSat.
Για εμάς ήταν πολύ ευχάριστη
έκπληξη ότι το Παν. Πατρών, αντί να ακολουθήσει την εύκολη λύση της
αγοράς ενός έτοιμου δορυφόρου, επέλεξε την εξ ολοκλήρου δημιουργία του
στην Ελλάδα, μεγάλο μέρος του οποίου έγινε … σε ένα υπόγειο στα Κάτω
Πατήσια! Με χαρά δε, αποδέχτηκαν την πρότασή μας να γίνει το όλο
εγχείρημα ανοιχτό. Μιλάμε για μια μεγάλη πανεπιστημιακή ομάδα,
αποτελούμενη από αρκετούς καθηγητές και άλλο επιστημονικό και τεχνικό
προσωπικό.
Πέρα από την
αυτονόητη σημασία της ως μία θετική είδηση σε μία θάλασσα απαισιοδοξίας
και αρνητικότητας, ποια άλλα οφέλη μπορεί να φέρει στην Ελλάδα;
Γενικότερα, τι μπορεί να προσφέρει η διάδοση και χρήση των εφαρμογών
ανοιχτού κώδικα;
Ειδικά o UPSat, δεδομένου ότι σχεδιάστηκε,
κατασκευάστηκε και δοκιμάστηκε στην Ελλάδα έχει υψηλή εγχώρια υπεραξία,
καθώς επιβεβαιώνει ότι υπάρχει εγχώρια δυνατότητα κατασκευής δορυφόρων.
Γενικότερα, η διάδοση εφαρμογών ανοιχτού κώδικα έχει μια σειρά από
πλεονεκτήματα που απαιτούν εκτενή ανάλυση. Επιγραμματικά, ως απλός
χρήστης, θα τόνιζα αρχικά την ανεξαρτησία από κάποιον «μοναδικό
προμηθευτή”. Με άλλα λόγια, αν η εταιρεία που αναπτύσσει λογισμικό δεν
μπορεί πλέον να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις της (π.χ. γιατί πλέον δεν
υφίσταται), ο κώδικας είναι διαθέσιμος ώστε να αναλάβει άλλη εταιρεία ή
οργανισμός. Επίσης, ακριβώς επειδή ο κώδικας είναι ανοιχτός, είναι
εφικτό να γίνει ανάλυσή του ώστε να μην είναι δυνατή η κακόβουλη χρήση
του. Όσον αφορά στους πολίτες και το κοινό, η χρήση ανοιχτού κώδικα
μπορεί να εξασφαλίσει σε μεγαλύτερο βαθμό την ιδιωτικότητα του χρήστη,
την ασφάλειά του, καθώς και συμβατότητα με νεότερες τεχνολογίες.
Ειδικά για τους εργαζόμενους στον χώρο των Η/Υ, η δυνατότητα να δουλέψει
κανείς με λογισμικό του οποίου ο κώδικάς του είναι όχι μόνο ανοιχτός,
αλλά και ελεύθερος για αλλαγές, προσφέρει τη δυνατότητα για προσαρμογές
και την εκπαίδευση σε καλές πρακτικές. Δεν χρειάζεται να
επανεφευρίσκουμε τον τροχό κάθε φορά που μια ομάδα εργάζεται σε κάτι που
έχει ήδη επιτευχθεί κάπου αλλού στον κόσμο. Όταν τα κεφάλαια, η
υλικοτεχνική υποδομή και οι ανθρώπινοι πόροι είναι περιορισμένοι και
σπάνιοι, δεν είναι αυτό μια αναίτια σπατάλη;
Πώς μπορεί να βρεθεί χρηματοδότηση για τα πρότζεκτ σας; Εμείς οι υπόλοιποι πώς μπορούμε να βοηθήσουμε;
Η χρηματοδότηση μπορεί να προέλθει είτε μέσα από συνεργασίες με στόχο
κάποιο συγκεκριμένο αποτέλεσμα, π.χ. ένα επιστημονικό πρόγραμμα
πανεπιστήμιου ή ερευνητικού φορέα, ή από ιδιώτες, είτε από δωρεές και
προσφορές σε είδος από άτομα και ομάδες που χρησιμοποιούν τις υποδομές
που δημιουργούμε και θέλουν να συνεχίσουμε να τις παρέχουμε. Συχνές
είναι και οι δωρεές από άτομα και ομάδες που απλώς συμφωνούν με την
κεντρική ιδέα της παραγωγής ελεύθερου λογισμικού και γι’ αυτό μας
στηρίζουν.
Ως προς τους απλούς πολίτες, το πιο σημαντικό είναι να
έρθουν κοντά στις κοινότητες ανοιχτού κώδικα στον τόπο τους και να
γνωρίσουν τον τρόπο λειτουργίας και τα πλεονεκτήματά τους. Πέρα από τον
ανοιχτό κώδικα, είναι σημαντικό να μάθουμε ότι, δείχνοντας αυτενέργεια
και συνεργατικότητα, μπορούμε ως πολίτες να δίνουμε πρακτικές λύσεις
ακόμη και σε δύσκολα τοπικά προβλήματα. Εάν μπορεί να κατασκευαστεί ένας
δορυφόρος στα Κάτω Πατήσια, τότε είναι πάρα πολλά όσα μπορούμε να
επιτύχουμε όλοι μαζί.
Ένα τελευταίο μήνυμα για το κλείσιμο;
Δυσκολεύομαι να φανταστώ την ολοκλήρωση του UPSat εντός προθεσμιών
χωρίς την αγαστή συνεργασία με τα μέλη του τοπικού hackerspace της
Αθήνας, του www.hackerspace.gr (αντίστοιχα υπάρχει το www.lambdaspace.gr
στη Θεσσαλονίκη), ενός φυσικού χώρου αφιερωμένου στο ελεύθερο λογισμικό
και στις πρωτοβουλίες ανοιχτού κώδικα, όπου έλαβε χώρα ένα σημαντικό
κομμάτι της ανάπτυξης λογισμικού, της κατασκευής και συνεχών δοκιμών του
UPSat. Τέτοιου είδους ad-hoc υποδομές είναι σε θέση να επιτρέψουν τη
συνεργασία οργανισμών και ατόμων που επιθυμούν να δουλέψουν σε νέες
τεχνολογίες.
(Δημοσιεύτηκε στην Ρήξη φ. 128 - ardin-rixi.gr)