«...σοφοί δε προσιόντων αισθάνονται...» -Φιλόστρατος. Τα ες Τυανέα Απολλώνειον VIII.7
Την
5η Οκτωβρίου 2016, η Επιτροπή που ασχολείται με τη Σύμβαση Πλαίσιο των
Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC) ανακοίνωσε ότι σύμφωνα
με το άρθρο 21 (παρ. 1) της Συμφωνίας των Παρισίων (COP21), 55 χώρες των
οποίων το ποσοστό εκπομπών αντιστοιχούσε σε τουλάχιστον στο 55% των
παγκόσμιων εκπομπών, την είχαν κυρώσει. Σύμφωνα με το άρθρο 21 (παρ. 3) η
Συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016, ενώ η πρώτη διάσκεψη
(CMA1) των μερών, που θα την έχουν υπογράψει έως τότε, θα
πραγματοποιηθεί στο πλαίσιο των εργασιών της COP22 στο Marrakech, μεταξύ
7-18 Νοεμβρίου 2016.
H Συμφωνία βασίζεται σε μια εκ των κάτω
(bottom-up) διαδικασία, όπου τα συμβαλλόμενα μέρη μέσω των εθνικών
συνεισφορών τους (National Determined Contributions, NDC), αναλαμβάνουν
δεσμεύσεις για την συγκράτηση της αύξησης της μέσης ατμοσφαιρικής
θερμοκρασίας κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου και αν είναι δυνατόν κάτω
από τους 1,5 βαθμούς Κελσίου, σε σχέση με την προβιομηχανική εποχή. Η
είδηση ακούγεται ευχάριστα, ιδιαίτερα αν συγκριθεί με το μεγάλο χρονικό
διάστημα (1997-2005), που απαιτήθηκε για να τεθεί σε ισχύ το πρωτόκολλο
του Kyoto.
Σύμφωνα όμως με έκθεση της UNFCCC (CP/2015/7), ακόμη
και αν οι δεσμεύσεις (NDC) των χωρών, που περιλαμβάνονται στη Συμφωνία
υλοποιηθούν, η επίτευξη του στόχου των δύο (2) βαθμών Κελσίου είναι
ανέφικτη. Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο αν ληφθεί υπ’ όψη ότι στις
περισσότερες χώρες, πέραν των πολιτικών δεσμεύσεων τους, υπάρχουν σοβαρά
ελλείμματα θεσμικού χαρακτήρα, τεχνογνωσίας, τεχνολογίας και κυρίως
χρηματικών πόρων. Ζητήματα που από τη φύση τους οδηγούν σε κρίσιμες
αποκλίσεις και καθυστερήσεις, που με τη σειρά τους οδηγούν σε περαιτέρω
απομάκρυνση από τον στόχο των 2 βαθμών Κελσίου.
Αυτή η από κάτω
προς τα άνω (bottom-up) προσέγγιση, στη Συμφωνία των Παρισίων, θα
αποδειχθεί επικίνδυνα αναποτελεσματική αν δεν εμπλουτισθεί από ένα
βελτιωμένο Πλαίσιο Διαφορετικών Προσεγγίσεων (Framework for Various
Approaches, FVA), υπό την UNFCCC, με ταχεία ολοκλήρωση της συγκρότησης
και εφαρμογής των συνιστωσών που αναφέρονται στους Νέους Μηχανισμούς της
Αγοράς (New Market Mechanisms).
Θέματα και όροι που ενδεχομένως
φαίνονται δύσκολα στη κατανόηση τους, αλλά των οποίων η έγκαιρη επίλυση
και εφαρμογή, σε διεθνή κλίμακα, αποτελεί μονόδρομο για τη δημιουργία
νέων αγορών και χρηματοδοτικών εργαλείων, αντίστοιχης κλίμακας. Χωρίς
αμφιβολία, είναι εξαιρετικά δύσκολο να φαντασθεί κάποιος πως οι
περιεχόμενες στα διάφορα NDC, Εθνικά Κατάλληλες Δράσεις Μείωσης Εκπομπών
(Nationally Appropriate Mitigation Actions, NAMA) ή πως η μείωση των
εκπομπών από την χρήση ή την αλλαγή χρήσης της γης ή των δασών
(LULUCEF), μπορούν να υλοποιηθούν και βεβαίως να χρηματοδοτηθούν
επαρκώς, χωρίς την ύπαρξη του προαναφερθέντος πλαισίου FVA.
Η φύση
έχει τους δικούς της νόμους, η Κλιματική Αλλαγή συμβαίνει με ρυθμούς
ταχύτερους από τους αναμενόμενους και αυτό δεν πρέπει να το αγνοήσουμε.
Σύμφωνα με την NASA, ο περασμένος Αύγουστος ήταν ο θερμότερος των
τελευταίων 136 χρόνων και αυτό οφείλεται στην αύξηση των ανθρωπογενών
εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, που αποτυπώνεται στην αύξηση της
συγκέντρωση CO2 (ανά εκατομμύριο σωματιδίων, particles per million, ppm)
στην ατμόσφαιρα τον Αύγουστο του 2016 που έφθασε τα 402,25 ppm, έναντι
των 398,93 ppm το 2015. Αυτές οι τιμές αντιστοιχούν σε ρυθμό αύξησης
2,94 ppm/έτος που συγκρινόμενες με τα 0,96 ppm/έτος το 1959 ορίζουν μια
μεταβολή 32,65% και αποτελούν μία ιδιαίτερα ανησυχητική εξέλιξη αν
ληφθεί υπ’ όψη ότι το όριο για την επίτευξη του στόχου των 2 βαθμών
Κελσίου αντιστοιχεί σε 480ppm CO2 (Κοπεγχάγη, 2009).
Επί πλέον
πρέπει να λάβομε υπ’ όψη ότι το μέγιστο ποσό CO2 που μπορούμε να
εκπέμψουμε στην ατμόσφαιρα, αν θέλουμε να έχουμε πιθανότητα μεγαλύτερη
από 66% προκειμένου να παραμείνουμε κάτω από τους 2 βαθμούς C, είναι
μικρότερο από τον λεγόμενο «προϋπολογισμό» (budget) των 1000Gt, αρχής
γενομένης από το 2011 (IPCCC, AR5).
Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να
φτάσουμε, i) το σημείο κορύφωσης των παγκοσμίων εκπομπών πριν από το
2030, ii) το ουδέτερο ισοζύγιο του άνθρακα μεταξύ 2050 και 2070 και iii)
τις συνολικές εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε μηδενικό επίπεδο
μεταξύ 2080 και 2100.
Βρισκόμαστε στο τελευταίο τρίμηνο του 2016
και τα ερωτήματα είναι εάν έχουμε αναπτύξει και εφαρμόσει τα κατάλληλα
εργαλεία, ώστε να επιτύχουμε τους στόχους αυτούς κι ακόμη αν και κατά
πόσο είμαστε αποτελεσματικοί στην ταχεία αντιμετώπιση των εμποδίων που
δυσκολεύουν στην επίτευξη των στόχων μας, έχοντας υπ’ όψη τους
περιορισμούς που επιβάλλει η ραγδαία κατανάλωση του υφιστάμενου
«προϋπολογισμού».
Πέραν όμως των εργαλείων και των Συμφωνιών
αποτελεί γεγονός ότι δράσεις, που σχετίζονται με αυτές, απαιτούν ευρεία
κοινωνική συμφωνία, σε ολόκληρο τον πλανήτη. Μία συμφωνία που
δυσχεραίνεται από την καθυστέρηση κατανόησης του μεγέθους των
επερχόμενων προβλημάτων από τις ευρείες λαϊκές μάζες. Αυτή η δυσχέρεια
σε συνδυασμό με την επιδεικνυόμενη αδράνεια προσαρμογής υφιστάμενων
οικονομικών δομών, καθιστά εξαιρετικά διστακτικές, έως αρνητικές, τις
ποικιλόμορφες πολιτικές και οικονομικές ηγεσίες στη λήψη των αναγκαίων
μέτρων μετασχηματισμού των οικονομιών τους.
Η φύση όμως έχει τους
δικούς της νόμους, τις δικές της κλίμακες, τους δικούς της ρυθμούς. Οι
σκοπιμότητες των ανθρώπων δεν την αφορούν. Τα σημεία των καιρών είναι
ορατά σε όλους. Η πρόκληση συνίσταται στην αξιολόγησή τους. Αν, για
παράδειγμα, η ανθρωπογενής αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας
οδηγήσει στην έναρξη απελευθέρωσης του μεθανίου (CH4), που ευρίσκεται
αποθηκευμένο στους ωκεανούς, τότε θα έχουμε εισέλθει σε ένα κύκλο
αυτοτροφοδοτούμενων, καταστροφικών και μη ανθρωπογενώς αναστρέψιμων
εξελίξεων.
Βεβαίως η κατανόηση του μεγέθους του προβλήματος από
τις τοπικές κοινωνίες είναι δύσκολη καθώς για τους πολλούς, πέρα από
τους μύθους και τα παραμύθια, δεν υπάρχουν μνήμες και εμπειρίες ανάλογης
κλίμακας. Όμως «ανάγκη πάσα» να ενημερωθούν, να πεισθούν και να
ενεργοποιηθούν. Απλές, αλλά και σύνθετες, αλλαγές στη καθημερινότητα των
τοπικών κοινωνιών θα κρίνουν την αποτελεσματικότητα παγκόσμιων
συμφωνιών.
Οι κοινωνίες μας εκρήγνυνται πληθυσμιακά, οι φυσικοί
πόροι εξαντλούνται και το φυσικό περιβάλλον δεν αντέχει τις καταστροφές
που προκαλούμε. Η συμμετοχή και η συνδρομή των απλών πολιτών στις
παγκόσμιες προσπάθειες αντιμετώπισης αυτών των προβλημάτων εμπεριέχει,
τόσο τη μείωση του μεγέθους των επερχόμενων καταστροφών όσο και την
βελτίωση του οικονομικού και κοινωνικού περιβάλλοντος στο οποίο
καλούνται να επιβιώσουν σε βραχυπρόθεσμη κλίμακα.
Η αντιμετώπιση
της Κλιματικής Αλλαγής υπερβαίνει τα εθνικά σύνορα και οι δράσεις που
αναλαμβάνονται στο πλαίσιο μίας παγκοσμιοποιημένης προσπάθειας απαιτούν
ολοκληρωμένες δράσεις τοπικού χαρακτήρα και συνέργειες σε εθνική και
υπερεθνική κλίμακα. Δράσεις που πρέπει να επιταχυνθούν και που
αναφέρονται σε εξελισσόμενες προσπάθειες «πράσινου» μετασχηματισμού της
παγκόσμιας οικονομίας, με υψηλή ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών. Ως κοινωνία
πρέπει και μπορούμε να επωφεληθούμε από αλλαγές, που πρέπει χωρίς
χρονοτριβή να κάνουμε. Πρέπει να σταματήσουμε να αναπαράγουμε πρότυπα
που δεν ωφελούν, ούτε καν βραχυπρόθεσμα. Τα μηνύματα είναι και θα είναι
διαρκώς ποίο ισχυρά. Ας μη τα αγνοήσουμε. Ας μην αφήσουμε τα επείγοντα
της καθημερινότητας να κρύψουν τα σημαντικά του παρόντος και του
μέλλοντος.
(από την εφημερίδα "ΗΜΕΡΗΣΙΑ")