Όσο και εάν η επίσκεψη του
προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας Βλαδίμηρου Πούτιν στην Ελλάδα, που ξεκινά
σήμερα (27/05) το απόγευμα από την Αθήνα και ολοκληρώνεται αύριο στο Άγιο Όρος, έχει
εξάψει τη φαντασία ορισμένων που αναμένουν βαρύγδουπες ανακοινώσεις για την
διέλευση ενός ακόμη αγωγού και την ανάδειξη της χώρας για νιοστή φορά σε
ενεργειακό κόμβο των Βαλκανίων (σήμερα) και αύριο όλης της Ευρώπης, η
πραγματικότητα παραμένει μάλλον πεζή αφού η επίσκεψη εντάσσεται στο πλαίσιο
σύσφιξης των οικονομικών και διπλωματικών σχέσεων με την ευρύτερη έννοια. Και
αυτό γιατί η Ελλάδα σήμερα όχι μόνο αποτελεί ένα εξαιρετικά αδύναμο κρίκο στην
αλυσίδα των νοτίων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης αλλά συμμετέχει στο Ευρωπαϊκό
embargo
κατά της
Ρωσίας που επιβλήθηκε δύο χρόνια πριν, με αφορμή την προσάρτηση της Κριμαίας
στο Ρωσικό κράτος και την ανοικτή ενθάρρυνση του υπέρ του αποσχιστικού
κινήματος στις ανατολικές επαρχίες της Ουκρανίας.
Πέρα όμως από τις ανωτέρω
εγγενείς αδυναμίες της χώρας και τους επιβληθέντες περιορισμούς σε επίπεδο
οικονομικών και διπλωματικών χειρισμών και η Ρωσική πλευρά προσέρχεται κατά το μάλλον
ή ήττον αδυνατισμένη στο ενεργειακό επίπεδο αφού το μεγαλύτερο σχέδιο της για
τη κατασκευή του υπεραγωγού
South
Stream, που θα μετέφερε 63
δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα αέριο στις αγορές της Κεντρικής Ευρώπης
παρακάμπτοντας την Ουκρανία, κατέρρευσε πριν δύο χρόνια συνέπεια του αμείλικτου
πολέμου που τις εκήρυξε το ευρωιερατείο των Βρυξελλών με αμέριστη Αμερικανική
ενθάρρυνση και υποστήριξη, θέλοντας έτσι να εξασθενήσει το Ρωσικό ενεργειακό
χαρτί στην χάραξη του νέου Ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη. Έκτοτε η Μόσχα δεν
μπόρεσε να αντικαταστήσει τον
South
Stream
με έτερο σχεδιασμό για ένα
αγωγό ίσης οικονομικής και πολιτική εμβέλειας. Τα δε τολμηρά σχέδια της για την
χάραξη μιας εναλλακτικής όδευσης μέσω Τουρκίας, που έλαβε προσωρινά την
ονομασία
Turkish
Stream, κατάρρευσαν και αυτά μετά τη
ρήξη που δημιουργήθηκε στις σχέσεις Τουρκίας- Ρωσίας μετά την κατάρριψη Ρωσικού
μαχητικού από την Τουρκική αεροπορία πάνω από τη Συρία τον Νοέμβριο πέρυσι.
Ως εκ τούτου έχει μεγάλο
ενδιαφέρον να δούμε τι τελικά κομίζει ο πρόεδρος Πούτιν στο ενεργειακό πεδίο
κατά την βραχύβια επίσκεψη του στη χώρα μας. Με δεδομένη την πολύ υψηλή ενεργειακή
εξάρτηση που έχει η Ελλάδα από τη Ρωσία το ενδιαφέρον της Μόσχας ως προς τις
Ελληνο-Ρωσικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις είναι φυσικό να μονοπωλείται
από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Να θυμίσουμε ότι η Ελλάδα εδώ και 60
χρόνια, δηλαδή μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και εντεύθεν αποτελεί ένα παραδοσιακό πελάτη Ρωσικού αργού, ποικιλίας
Urals, οι εισαγωγές του οποίου κυμαίνονται μεταξύ 6.0 και 12.0 εκατομμυρίων
τόνων κατ’ έτος ποσοστά που αντιστοιχούν στο 30% έως και 60% των συνολικών
εισαγωγών αργού, ανάλογα με το έτος, λ.χ. την περίοδο 2012-2015, λόγω
embargo εισαγωγών Ιρανικού πετρελαίου τα διυλιστήρια μας αύξησαν κατακόρυφα τις
εισαγωγές τους από τις Ρωσικές πετρελαϊκές (πχ.
Rosneft,
Lukoil,
Gazpromneft) καλύπτοντας ακόμη και το 60%
των αναγκών τους για ορισμένες χρονικές περιόδους. Αλλά και στην περίπτωση του
φυσικού αερίου η Ελλάδα κατά μέσο όρο καλύπτει σχεδόν το 60%-65% των αναγκών της
εισάγοντας Ρωσικό φυσικό αέριο από την
Gazprom. Από πλευράς χρηματοροών αυτό
σημαίνει ότι συνολικά Ρωσικές ενεργειακές εταιρείες εισπράττουν περίπου 8-12
δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο, ανάλογα με τις ανάγκες της χώρας, με το νούμερο
αυτό να έχει μειωθεί σημαντικά για το 2015 στα περίπου 5.0 δισεκατομμύρια ευρώ
(για αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου), λόγω της σημαντικής μείωσης των
διεθνών τιμών αργού (περισσότερο από 50% μείωση σε σύγκριση με το καλοκαίρι του
2014). Σε κάθε περίπτωση τα νούμερα είναι υψηλά για το περιορισμένο μέγεθος της
περιφερειακής αγοράς που προμηθεύει η Ρωσία, και δικαιολογούν το ενδιαφέρον σε
υψηλό πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο.
Αξίζει να σημειωθεί ότι ο
Πρόεδρος Πούτιν έρχεται να επισκεφτεί ένα παραδοσιακό σύμμαχο της Μόσχας ο
οποίος, παρά τις όποιες διπλωματικές και άλλες πιέσεις και την οικονομική
αναταραχή των τελευταίων έξι ετών, έχει παραμείνει πιστός και συνεπής
ενεργειακός πελάτης της Μόσχας. Στην προκειμένη περίπτωση, δηλαδή του ενεργειακού
εφοδιασμού της χώρας, προτεραιότητα της Μόσχας είναι η διατήρηση του σημερινού
καθεστώτος ενεργειακού εφοδιασμού, πράγμα που όμως παρουσιάζει αρκετές
προκλήσεις δεδομένης της προσπάθειας της κυβέρνησης για διαφοροποίηση της
προμήθειας στο φυσικό αέριο (βλέπε
TAP και
FSRU Αλεξανδρούπολης) αλλά και του
μεγάλου ανταγωνισμού που έχει ξεσπάσει μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Κουβέιτ και
Ρωσικών πετρελαϊκών για την αύξηση των πωλήσεων τους στην Ανατολική Μεσόγειο.
Με την
Saudi
Aramco
να έχει προχωρήσει σε γενναίες
εκπτώσεις και δελεαστικές προσφορές προς τους Ελληνικούς διυλιστικούς ομίλους
σε μία προσπάθεια διεύρυνσης του μεριδίου της.
Πέρα όμως της προσπάθειας
διασφάλισης των υπαρχουσών στενών οικονομικών και εμπορικών σχέσεων, ο πρόεδρος
Πούτιν επιθυμεί επιπλέον να εξασφαλίσει την συνεργασία της Αθήνας σε μία νέα
προσπάθεια επαναφοράς του σχεδίου της Ρωσικής έμπνευσης Νοτίου Διαδρόμου. Προς αυτή
την κατεύθυνση έχει ήδη υπογραφεί σχετικό
MOU τον περασμένο Φεβρουάριο,
μεταξύ
Gazprom
και ΔΕΠΑ/
Edison για την κατασκευή του διασυνδετήριου αγωγού
IGI, που εμπεριέχεται στα έργα
PCI της
Ευρωπαϊκής Επιτροπής και αποτελεί ένα ώριμο τεχνικά έργο. Ο διασυνδετήριος
αυτός αγωγός μπορεί να μεταφέρει αέριο μέσω Ελλάδας στην Ιταλία ενώ ο ΔΕΣΦΑ έχει συμπεριλάβει στα σχέδια του
τον αγωγό Θεσσαλονίκης – Ηγουμενίτσας απ’ όπου θα ξεκινά ο
IGI. Προς το
παρόν η προέλευση αερίου που θα διέρχεται μέσω του
IGI δεν διευκρινίζεται αλλά
εικάζεται ότι θα είναι Ρωσικής προέλευσης. Ασχέτως ονομασίας, ο νέος αγωγός
βάσει του Ρωσικού σχεδιασμού θα αποτελέσει το νότιο συμπληρωματικό τμήμα του
Nord
Stream
I
και ΙΙ σε μία νέα προσπάθεια
παράκαμψης της ενοχλητικής Ουκρανίας.
Παρά τις προβλεπόμενες
δυσκολίες του εγχειρήματος σε πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο, αφού
προεξοφλείται από τώρα η έντονη Αμερικανική δυσφορία για «ανεύθυνους
σχεδιασμούς» που δεν προάγουν την κοινή Αμερικανο-Ευρωπαϊκή γραμμή απεξάρτησης
από το «κακό» Ρωσικό αέριο, το Κρεμλίνο επιθυμεί να υποβάλει εκ νέου τα
ενεργειακά του διαπιστευτήρια στο ενεργειακό παιχνίδι της Ν. Ευρώπης προτείνοντας
ακόμα ένα εναλλακτικό σχέδιο για τον ενεργειακό εφοδιασμό της Ευρώπης. Το
ερώτημα ασφαλώς είναι εάν η «αριστερή» κυβέρνηση Τσίπρα, που έχει δώσει γη και
ύδωρ σε Βρυξέλλες, Βερολίνο και Ουάσιγκτον, προκειμένου να εξασφαλίσει
οικονομική και πολιτική στήριξη, θα τολμήσει να το παίξει σε δύο ενεργειακά
ταμπλό. Οι εκτιμήσεις είναι ότι θα συνεχίσει να μιλά με τη Μόσχα χωρίς όμως να προσυπογράφει
ή να προσχωρεί στους ευρύτερους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς της.
Γιατί «μία ανεξάρτητη,
πολυδιάστατη, πολυεπίπεδη και πλουραλιστική ενεργειακή πολιτική» που θα
επέτρεπε την ένταξη τολμηρών σχεδίων όπως το
New
Stream
της Μόσχας,
απαιτεί και μία σχετική οικονομική αυτοτέλεια την οποία στερείται παντελώς η
Ελλάδα την τρέχουσα περίοδο και άγνωστο πότε και εάν θα μπορέσει τελικά να την
επανακτήσει.