Σημαντικές μεταρρυθμίσεις για την οργάνωση και λειτουργία της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας αναμένεται να παρουσιαστούν μέσα στις επόμενες εβδομάδες, έπειτα από το πρώτο πακέτο αλλαγών που ψηφίστηκε με το πολυνομοσχέδιο την περασμένη Κυριακή από τη Βουλή και αφορούσε τις δημοπρασίες ΝΟΜΕ, τα λεγόμενα προσωρινά ΑΔΙ και τον ιδιοκτησιακό διαχωρισμό του ΑΔΜΗΕ από την ΔΕΗ.
Η ελληνική αγορά θα ζήσει μέσα σε αυτό το διάστημα αλλαγές που αναμένονταν εδώ και πολύ και καιρό και οι οποίες θα αλλάξουν την φυσιογνωμία της, με στόχο να διαμορφωθούν πραγματικά ανταγωνιστικές συνθήκες και παράλληλα να διασφαλισθεί η ομαλή προσαρμογή στις διεθνείς εξελίξεις, κυρίως σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Ειδικότερα, μέσα στον Ιούνιο εκτιμάται ότι το ΥΠΕΝ θα παρουσιάσει τις πολυαναμενόμενες ρυθμίσεις για την εναρμόνιση με το ευρωπαϊκό μοντέλο-στόχο (target model). Με τις ρυθμίσεις αυτές θα θεσμοθετηθεί η λειτουργία νέων αγορών (ενδοημερήσια, προθεσμιακή, εξισορρόπησης), ώστε το ελληνικό σύστημα να αποκτήσει τα χαρακτηριστικά μίας ώριμης αγοράς, προσφέροντας περισσότερα «εργαλεία» και δυνατότητες στους συμμετέχοντες (παραγωγούς και καταναλωτές). Ζητούμενο, βεβαίως, είναι να υπάρξει ρευστότητα στο σύστημα και να μην μείνουν αυτές οι αλλαγές στα «χαρτιά», κάτι που θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις προθέσεις του μεγαλύτερου παίκτη της αγοράς, δηλαδή της ΔΕΗ.
Ήδη, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές, η ΡΑΕ έχει καταθέσει στο υπουργείο σχέδιο νομοθετικής ρύθμισης. Όπως επισημαίνεται, η πρόταση της ΡΑΕ αφορά ουσιαστικά στο «κέλυφος» των προτεινόμενων αλλαγών, καθώς τα βασικά θα θεσμοθετηθούν εν συνεχεία με τους Κώδικες.
Η ΡΑΕ έχει προτείνει να αναλάβουν οι Διαχειριστές τους σχετικούς κώδικες. Στο σχέδιο ορίζονται και οι φορείς διαχείρισης των νέων αγορών που θα δημιουργηθούν.
Η ελπίδα είναι ότι μέχρι τα τέλη του 2017 θα έχει ολοκληρωθεί η διαδικασία της εναρμόνισης με το μοντέλο-στόχο. Πηγές της αγοράς, πάντως, έχουν εκφράσει επιφυλάξεις, δεδομένων και των χρονοβόρων διαδικασιών που απαιτούνται προς αυτή την κατεύθυνση.
Σε ότι αφορά τα ΝΟΜΕ, μέχρι τα τέλη Ιουνίου εκτιμάται ότι θα έχει ολοκληρωθεί η έγκριση της μεθοδολογίας για την τιμή εκκίνησης των δημοπρασιών. Πρόκειται για ένα δύσκολο θέμα, «αγκάθι» όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, καθώς, όπως εκτιμάται από την αγορά, θα καθορίσει και την επιτυχία των δημοπρασιών, ειδικά σε ένα περιβάλλον συνεχούς πτώσης της Οριακής Τιμής Συστήματος.
Ζητούμενο από την αγορά είναι η τιμή εκκίνησης να είναι ελκυστική σε σχέση με τον μέσο όρο της ΟΤΣ, προκειμένου οι δημοπρασίες να προσελκύσουν το ενδιαφέρον.
Αλγεινή εντύπωση, πάντως, προκάλεσε ο αποκλεισμός των μεγάλων (βιομηχανικών) καταναλωτών από τις δημοπρασίες, σύμφωνα τουλάχιστον με όσα προέβλεπε η αρχική μορφή της ρύθμισης (η οποία εν συνεχεία βελτιώθηκε). Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, αυτή η ρύθμιση «ήταν κυρίως βούληση από την πλευρά των θεσμών», κάτι που έρχεται να επιβεβαιώσει και τα όσα ισχυρίζονται πηγές της ενεργοβόρου βιομηχανίας για τον ρόλο και τις ευθύνες συγκεκριμένων στελεχών της Κομισιόν.
Στο πολυνομοσχέδιο που ψηφίσθηκε από τη Βουλή την περασμένη Κυριακή, θεσμοθετήθηκε και ο προσωρινός μηχανισμός αποζημίωσης ευελιξίας (τα λεγόμενα προσωρινά ΑΔΙ). Η αγορά αναμένει τις ρυθμίσεις για τον μόνιμο μηχανισμό που θα εφαρμοσθεί το αργότερο από τα τέλη του πρώτου εξαμήνου του 2017.
Σύμφωνα με πληροφορίες, μέσα στον επόμενο μήνα θα γίνει μία πρώτη διαβούλευση για τον μόνιμο μηχανισμό, ώστε εν συνεχεία να αποσταλούν και στην Κομισιόν οι προτεινόμενες ρυθμίσεις.
Για τον ΜΑΜΚ, η ΡΑΕ αναμένει το συγκεντρωτικό αποτέλεσμα από την εφαρμογή του μηχανισμού. Όπως εκτιμάται δεν προκύπτει κάποιο πρόβλημα μέχρι σήμερα, καθώς, όπως επισημαίνεται, «ήταν μία καλή λύση».
Το έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ, η προμήθεια και το ΕΤΜΕΑΡ
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της ελληνικής αγοράς είναι το και το αυξανόμενο έλλειμμα του Ειδικού Λογαριασμού ΑΠΕ, πρόβλημα το οποίο επιδεινώνεται από τις στρεβλώσεις στην ελληνική χονδρεμπορική αγορά και τη συνεχιζόμενη μείωση της ΟΤΣ.
Κανονικά, τον Ιούνιο η ΡΑΕ θα πρέπει να αποφασίσει την αύξηση του ΕΤΜΕΑΡ, προκειμένου να καλυφθεί αυτό το έλλειμμα. Πρόκειται για μία σαφώς δύσκολη απόφαση, όπως αναφέρουν αρμόδιες πηγές. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, η ΡΑΕ είναι σε συζητήσεις με τον ΥΠΕΝ, στο πλαίσιο της προσπάθειας για την αναδιάρθρωση των εσόδων του ΕΛΑΠΕ.
Ο ΕΛΑΠΕ πρέπει να ενισχυθεί περισσότερο από την προμήθεια (δηλαδή την ΔΕΗ και τις ανεξάρτητες εταιρείες), όπως υπογραμμίζεται, δεδομένης μάλιστα της σημαντικής ελάφρυνσης από την απόφαση για την κατάργηση του ΕΦΚ επί του φυσικού αερίου που χρησιμοποιείται στην ηλεκτροπαραγωγή και υπολογίζεται σε 100 εκατ. ευρώ περίπου.
Ειδικότερα, όπως σημειώνεται, πρέπει να υπάρξει ένας εξορθολογισμός της τιμής που αγοράζουν οι παραγωγοί ενέργεια από ΑΠΕ. Η στρέβλωση που υπάρχει στην αγορά είναι ότι επί της ουσίας οι προμηθευτές αγοράζουν ηλεκτρική ενέργεια από δύο πηγές: τις συμβατικές (θερμικές) μονάδες και τις ΑΠΕ. Όσο αυξάνεται η διείσδυση των ΑΠΕ, υποχωρεί και η τιμή αγοράς.
Αποτέλεσμα, συν τοις άλλοις, είναι να πέφτει μεγάλο βάρος στο ρυθμιζόμενος σκέλος, που έχει φθάσει να συγκεντρώνει πάνω από το 50% του τζίρου της αγοράς, φαινόμενο που χαρακτηρίζεται ως μη ορθολογικό.
Στην παρούσα φάση, εκτιμάται ότι μία τέτοια ρύθμιση αρκεί για να αντιμετωπισθεί το έλλειμμα του ΕΛΑΠΕ. Σημειώνεται ότι κατά καιρούς κυκλοφόρησαν σενάρια στην αγορά περί »κουρέματος» στις πιο αποδοτικές μονάδες ΑΠΕ, κάτι το οποίο απ' ότι φαίνεται δεν θα υλοποιηθεί. Το «κούρεμα», αν γινόταν, θα εφαρμοζόταν σε όλες τις τεχνολογίες ΑΠΕ (φωτοβολταϊκά, αιολικά, μικρά υδροηλεκτρικά), όπως αναφέρουν πηγές της αγοράς.
Υπενθυμίζεται ότι πάγιο αίτημα των παραγωγών ΑΠΕ είναι η ενσωμάτωση τμήματος του ΕΤΜΕΑΡ στο ανταγωνιστικό σκέλος των τιμολογίων, καθώς εκτιμάται ότι στο σκέλος της προμήθειας υπάρχει «λίπος» (περιθώρια κέρδους).
Ζητούμενο, βεβαίως, σε μακροπρόθεσμο ορίζονται, είναι η ένταξη των ΑΠΕ στην αγορά, κάτι που δεν μπορεί να γίνει όσο υπάρχει το καθεστώς προτεραιότητας στην κατανομή. Στο σχέδιο για το target model, στο πλαίσιο του οποίου θα λειτουργήσει και η ενδοημερήσια αγορά, θα προβλέπεται και η λειτουργία «παράπλευρων μηχανισμών» (όπως για παράδειγμα οι δεσμευτικές προσφορές), ώστε η δήλωση παραγωγής να είναι δεσμευτική για την επόμενη ημέρα και να υπάρξει δυνατότητα διόρθωσης το επόμενο πρωί στην ενδοημερήσια.
Πάντως, όπως αναφέρεται, η ύπαρξη της προτεραιότητας κατανομής δεν αφήνει πολλά περιθώρια για να φτιάξει κανείς προσφορές από ΑΠΕ. Μελλοντικά, εφόσον αλλάξει αυτό το καθεστώς, θα υπάρξει και η δυνατότητα διμερών σχέσεων ΑΠΕ - προμηθευτών.
Κρίσιμο επίσης είναι το θέμα των aggregators και αν θα εκπροσωπούν μία ή περισσότερες τεχνολογίες.
Η αναγκαιότητα του μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού
Σε κάθε περίπτωση, όπως υπογραμμίζεται από αρμόδιες πηγές, τόσο το θέμα των ΑΠΕ ή για παράδειγμα της αποθήκευσης ηλεκτρικής ενέργειας, αλλά και γενικότερα του ενεργειακού μίγματος της χώρας πρέπει να αποτελέσει το αντικείμενο του αναγκαίου μακροχρόνιου ενεργειακού σχεδιασμού.
Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού, που είναι ευθύνη της Πολιτείας, εντάσσονται και τα ζητήματα που αφορούν τις ηλεκτρικές διασυνδέσεις, τις εφεδρείες κτλ.
Τους τελευταίους μήνες, λόγω των μεγάλων αλλαγών στο μίγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, εκφράζεται από ορισμένες πλευρές η ανησυχία για τη μείωση του μεριδίου των λιγνιτικών μονάδων. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία, τον Απρίλιο το μερίδιο υποχώρησε στο 22% και συνολικά στο πρώτο τετράμηνο του έτους διαμορφώθηκε στο 28%.
Στη ΡΑΕ εκτιμούν ότι το πόσο αναγκαίος και σε ποιο βαθμό είναι αναγκαίος ο λιγνίτης, είναι κάτι που θα το δείξει η ίδια η αγορά. Το αν θα πρέπει να διατηρηθεί ένα συγκεκριμένο ελάχιστο ποσοστό (για παράδειγμα ο επικεφαλής της ΔΕΗ κ. Μ.Παναγιωτάκης έχει θέσει ως στόχο το 30% με 35%) θα εξαρτηθεί από τον ενεργειακό σχεδιασμό της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτού του σχεδιασμού έχει μεγάλη σημασία η ανάπτυξη των εγχώριων ενεργειακών πόρων, όπως είναι ο λιγνίτης, τα υδροηλεκτρικά και οι ΑΠΕ, ώστε να διασφαλισθεί και η ασφάλεια του ενεργειακού σχεδιασμού.
Όλες αυτές οι αλλαγές που θα συντελεσθούν στην ελληνική αγορά το επόμενο διάστημα απαιτούν βεβαίως και μία ισχυρή ρυθμιστική αρχή με επαρκές προσωπικό, καθώς προστίθενται συνεχώς νέες αρμοδιότητες, αγορές κ.τλ. Στη ΡΑΕ αναμένουν σχετική νομοθετική παρέμβαση από την Πολιτεία, κάτι που κρίνεται εκ των ουκ άνευ, καθώς, όπως λέγεται, η ενίσχυση της ρυθμιστικής αρχής θα ενισχύσει περαιτέρω και την ανεξαρτησία της.