O Νότιος Διάδρομος Δεν Εξαντλείται στον TAP

Η τελετή θεμελίωσης του αγωγού  TAP, που θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Ελληνο-Τουρκική μεθόριο στη Νότιο Ιταλία μέσω Ελλάδας και Αλβανίας, την περασμένη Τρίτη (17/5) στη Θεσσαλονίκη, σηματοδοτεί και την φάση έναρξης της υλοποίησης του λεγόμενου Νοτίου Διαδρόμου. Δηλαδή, της ενεργειακής αυτής αρτηρίας που θα μεταφέρει Κασπιανό φυσικό αέριο, προέλευσης Αζερμπαϊτζάν, στην Ευρώπη.

Το άλλο σκέλος του διαδρόμου είναι ο τεράστιος αγωγός TANAP που είναι επίσης υπό κατασκευή και ξεκινά από το Μπακού και διασχίζει οριζόντια την Τουρκία για να καταλήξει στα Ελληνο-Τουρκικά σύνορα, στους Κήπους, όπου θα διασυνδεθεί με τον ΤΑΡ. Έτσι ο Νότιος Διάδρομος αποτελείται από το σύστημα αγωγών  TANAP- TAP συνολικού μήκους 2,500 χλμ. πράγμα που τον καθιστά από τους μεγαλύτερους σε μήκος, αγωγούς του κόσμου. Οι άλλοι εξίσου μεγάλοι αγωγοί είναι οι  Soyuzz,  Brotherhood και  Yamal  που τροφοδοτούν με Ρωσικό φυσικό αέριο την Ευρώπη.

Ο Νότιος Διάδρομος αρχικά οριοθετήθηκε στις αρχές της νέας χιλιετίας καθώς η Ευρώπη έβλεπε να αυξάνεται ανησυχητικά η εξάρτηση της από το Ρωσικό αέριο που τότε κάλυπτε πάνω από το 40% των αναγκών της ΕΕ σε φυσικό αέριο. Σήμερα το ποσοστό αυτό έχει μειωθεί σχεδόν στο 35% και εξακολουθεί να παραμένει βασικό συστατικό του ενεργειακού μίγματος ενεργειακής προμήθειας με ελάχιστες πιθανότητες μείωσης του κατά την επόμενη 10ετία, τουλάχιστον. 

Οι αρχικές ανησυχίες των Ευρωπαίων ενεργειακών σχεδιαστών μετατράπηκαν σε πανικό καθότι το 2006 και το 2009 η Ευρώπη, και ιδιαίτερα τα κράτη της Κεντρικής και ΝΑ Ευρώπης, αντιμετώπισαν σοβαρά προβλήματα προμήθειας με την διακοπή επί σειρά ημερών της τροφοδοσίας τους με Ρωσικό αέριο, συνέπεια των τότε Ρωσο-Ουκρανικών κρίσεων. Έκτοτε εντάθηκαν οι προσπάθειες κατασκευής ενός νέου ενεργειακού άξονα, Ανατολής- Δύσης, που θα μετέφερε μη Ρωσικό αέριο στην Ευρώπη επιχειρώντας έτσι την διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών και διαδρομών με στόχο την ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας της γηραιάς ηπείρου.

Βάσει του ανωτέρω επιτελικού σχεδιασμού προωθήθηκαν τότε σειρά αγωγών όπως ο Nabucco, που θα μετέφερε Κασπιανό αέριο μέσω Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και θα κατέληγε στην Αυστρία- ο δικός μας  ITGI- δηλ. ο interconnector,  Turkey,  Greece,  Italy- και τελευταία ο TAP  που ως πλέον πρόσφατος διεκδικητής θεωρείτο για αρκετά χρόνια ένα καθαρό  outsider. Τελικά υπό την πίεση οικονομικών και πολιτικών παραγόντων, που έχουν άμεση σχέση με τον έλεγχο του κοιτάσματος προμήθειας του αερίου, δηλαδή του Shah  Deniz  II στο Αζέρικο τμήμα της Κασπίας, μεθοδικά και σταδιακά απεκλείσθησαν οι  Nabucco  και  ITGI προς επικράτηση του TAP, που εν τω μεταξύ είχε αναπτύξει άρρηκτη συνεργασία με το δίπολο Τουρκία- Αζερμπαϊτζάν. 

Έτσι και καλώς εχόντων των πραγμάτων το 2019 το πρώτο Κασπιανό αέριο θα αρχίσει να ρέει προς την Ευρώπη επιχειρώντας μία τομή στην ενεργειακή τροφοδοτική αλυσίδα. Βεβαίως το πρόβλημα ήτο και παραμένει οι εξαιρετικά μικρές ποσότητες αερίου, που δεν θα υπερβαίνουν τα 10.0 εκατομμύρια κυβικά κατ’ έτος, που θα μεταφέρει το σύστημα TANAP- TAP, προς τις Ευρωπαϊκές αγορές και που αντιστοιχεί στα 2.2% της Ευρωπαϊκής ζήτησης και στο 6.0% της Ρωσικής προμήθειας αερίου. 

Ακόμα και όταν διπλασιασθούν οι ποσότητες αερίου μέσω TANAP- TAP, όπως προβλέπεται μετά το 2025, και πάλι οι μεταφερόμενες ποσότητες θα είναι ελάχιστες σε σύγκριση με τις Ευρωπαϊκές ανάγκες. Το πρόβλημα έχει ασφαλώς να κάνει με το μικρό σχετικά μέγεθος των Κασπιανών βεβαιωμένων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων παρά τις αρχικά υπερ-αισιόδοξες εκτιμήσεις και τελικά τις λαθεμένες προσδοκίες για άντληση και μεταφορά επιπλέον μεγάλων ποσοτήτων αερίου από το πλούσιο σε αέριο Τουρκμενιστάν.

Και ναι μεν οι δυνατότητες των  TANAP- TAP  παραμένουν υποχρεωτικά περιορισμένες κυρίως λόγω της εγγενούς αδυναμίας της Κασπίας να παράγει περισσότερο αέριο όμως η έννοια του Νότιου Διαδρόμου δεν μπορεί και δεν πρέπει να εξαντλείται στην ύπαρξη του ανωτέρω συστήματος αγωγών. Και αυτό γιατί ως γεωγραφική θεώρηση και οικονομική σύλληψη ο Νότιος Διάδρομος εμπεριέχει ένα αρκετά ευρύτερο πλαίσιο έργων υποδομών και ενεργειακών ροών. 

Έτσι βάσει μίας νέας διευρυμένης ερμηνείας ο Νότιος Διάδρομος συγκαταλέγει τόσο επιμέρους υποστηρικτικά έργα όπως ο διασυνδετήριος αγωγός με την Βουλγαρία, o IGB, ο υπό σχεδίαση διασυνδετήριος με την  FYROM, ο  IGF, η πλωτή μονάδα ( FSRU) υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη, η υπό μελέτη υπόγεια αποθήκη αερίου στη Νότιο Καβάλα, οι υπό σχεδίαση αντίστοιχες μονάδες στην Τουρκία και ασφαλώς ο υπό μελέτη  East  Med, που θεωρείται ότι θα μπορεί να μεταφέρει αέριο από το βεβαιωμένα κοιτάσματα σε Ισραήλ, Κύπρο και Αίγυπτο προς την Ελλάδα, και μέσω Αδριατικής στη Νότιο Ιταλία. Για αυτό και το σχέδιο του διασυνδετήριου ITGI αποκτά σήμερα ιδιαίτερη σημασία. Και ασφαλώς ο προταθείς από Ελλάδα, Βουλγαρία και Ρουμανία Κάθετος Διάδρομος (VGC) που θα μεταφέρει αέριο από το Αιγαίο μέχρι τη Βαλτική μπορεί και αυτός να ενταχθεί στις υποδομές του Νότιου Διαδρόμου. Ακόμη δεν θα πρέπει να αποκλεισθεί η πολύ ρεαλιστική προοπτική εισροών Ιρανικού αερίου στον TANAP, δεδομένης μάλιστα της υπάρχουσας τροφοδοσίας του Τουρκικού συστήματος με 10.0 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα κατ’ έτος από το Ιράν.

Βάσει των ανωτέρω προκύπτει ότι ο Νότιος Διάδρομος δεν εξαντλείται στο υπό κατασκευή σύστημα TANAP- TAP αλλά μπορεί να καταστεί ένας αρκετά ευρύτερος ενεργειακός άξονας. Η χώρα μας, μαζί με την Τουρκία, αποτελούν τους βασικούς πυλώνες αυτού του άξονα και σε εμάς έγκειται πόσο συστηματικά, εύστοχα και έξυπνα μπορούμε να ελιχθούμε ώστε και να κατοχυρώσουμε και να αξιοποιήσουμε προς όφελος της οικονομίας μας την προνομιακή θέση που ήδη κατέχουμε.