Ανατρέχοντας στην Ελλάδα
μισό αιώνα πίσω θα ήταν χρήσιμο να δούμε πώς μια συνετή κυβερνητική απόφαση
συνέβαλε καταλυτικά σε επενδύσεις που έδωσαν δυναμική στην ταχύρρυθμη ανάπτυξη και
στον εξηλεκτρισμό της χώρας. Η επένδυση του Αλουμινίου χρειάσθηκε μια γενναία
πολιτική απόφαση με εντυπωσιακά αποτελέσματα που ακολούθησαν, αν και ως συνήθως
επικρίθηκε αδίκως.
Σε ένα επενδυτικό περιβάλλον με πολιτική σταθερότητα και
πορεία για οικονομική ανάπτυξη, το 1960, υποβλήθηκε στην κυβέρνηση από ξένους
επενδυτές μια ολοκληρωμένη πρόταση, αμοιβαία επωφελής με δύο στόχους: α) Την
επένδυση για την βιομηχανία παραγωγής αλουμίνας και αλουμινίου (
Aluminium
de
Grèce,
AdG)
από τα πλούσια εγχώρια κοιτάσματα βωξίτη,
και β) Την
χρηματοδότηση από Αμερικανική τράπεζα της κατασκευής του μεγάλου υδροηλεκτρικού
έργου Κρεμαστών στον Αχελώο, δείχνοντας εμπιστοσύνη σε μια αξιόπιστη και
δυναμική ΔΕΗ.
Η ηλεκτρική ενέργεια αποτελεί βασικό και κρίσιμο παράγοντα
στην παραγωγή αλουμινίου και ο υδροηλεκτρικός σταθμός Κρεμαστών θα εξασφάλιζε
με απευθείας τροφοδότηση υψηλή αξιοπιστία παροχής και χαμηλό κόστος ηλεκτρικής
ενέργειας στο σύστημα. Αυτή η επενδυτική πρόταση για την παραγωγή αλουμινίου,
εκτός από την αξιοποίηση του ορυκτού πλούτου με μεγάλα οικονομικά και κοινωνικά
οφέλη, αποτέλεσε και ένα «μεγάλο δώρο» στον εξηλεκτρισμό της χώρας,
επιταχύνοντας την ανάπτυξή του με πολλαπλά οφέλη.
Τα ηλεκτρικό σύστημα της χώρας απ
oκτούσε ένα μεγάλο και σταθερό φορτίο βάσεως ημέρα και
νύχτα όλο το χρόνο, που αποτελεί ένα πολύ «βολικό φορτίο» για να διατηρούνται
σε λειτουργία οι θερμοηλεκτρικές μονάδες πάνω από το τεχνικά ελάχιστο φορτίο κατά
τις νυχτερινές ώρες χαμηλής ζήτησης. Αυτά τα οφέλη είναι που οδηγούν στο πολύ χαμηλότερο
τιμολόγιο παροχής ηλεκτρικής ενέργειας στην βιομηχανία παραγωγής αλουμινίου σε
όλο τον κόσμο, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν και πυρηνικές μονάδες, σε σχέση με τους άλλους
καταναλωτές.
Το Αμερικανικό δάνειο έφερε
μια μεγάλη και έμπειρη τεχνική εταιρεία από τις ΗΠΑ για την κατασκευή του μεγαλύτερου
υδροηλεκτρικού έργου στα Κρεμαστά Αχελώου (συνολικής ισχύος 437
MW) μαζί και έναν έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο για την
μελέτη και επίβλεψη κατασκευής. Την περίοδο εκείνη όλα τα μεγάλα έργα
εξηλεκτρισμού, όπως και άλλα μεγάλα τεχνικά έργα, γίνονταν με Τεχνικούς
Συμβούλους, αφού έλειπε η σχετική τεχνογνωσία στη χώρα, ενώ η κατασκευή των
έργων γίνονταν από μεγάλες και έμπειρες τεχνικές εταιρείες της Ευρώπης, οι
οποίες διέθεταν και τον αναγκαίο εξοπλισμό.
Το έργο είχε πολλές δυσκολίες και υψηλά ρίσκα, αφού ο
Αχελώος ως θεότητα κατά την μυθολογία, εκ προοιμίου θα ήταν δύσκολο να
τιθασευτεί από τον άνθρωπο. Μόνο μια τόσο μεγάλη και έμπειρη κατασκευαστική εταιρεία
με ικανό και έμπειρο Τεχνικό Σύμβουλο θα μπορούσαν να ολοκληρώσουν με επιτυχία και
σε σύντομο χρόνο αυτό το δύσκολο έργο, ένα από τα μεγαλύτερα έργα διεθνώς με το
υψηλό χωμάτινο φράγμα, το πρώτο στην Ελλάδα. Η άψογη οργάνωση και λειτουργία
του εργοταξίου όλο το 24ωρο θα μπορούσε να αποτελέσει μάθημα για νέους μηχανικούς
στα Πολυτεχνεία.
Ελληνικές τεχνικές εταιρείες και τα στελέχη τους
απορρόφησαν αυτή την τεχνογνωσία καθ’ όλη την διάρκεια κατασκευής του έργου και
εξαγόρασαν τον τεχνικό εξοπλισμό που χρησιμοποιήθηκε, όταν η Αμερικανική
εταιρεία αποχωρούσε μετά την ολοκλήρωση του υδροηλεκτρικού έργου Κρεμαστών. Αμέσως
μετά, Ελληνικές τεχνικές εταιρείες ανέλαβαν και, κατασκεύασαν το υδροηλεκτρικό έργο
Καστρακίου (320
MW) με Τεχνικό Σύμβουλο από τις ΗΠΑ. Ήταν ένα εύκολο σχετικά
έργο με υψηλό χωμάτινο φράγμα, στον Αχελώο κατάντη των Κρεμαστών. Εν συνεχεία, μια
κοινοπραξία των έμπειρων πλέον Ελληνικών εταιρειών με Τεχνικό Σύμβουλο Ελβετική
εταιρεία, κατασκεύασε το υδροηλεκτρικό έργο Πολυφύτου (360
MW) στον Αλιάκμονα, ένα σύνθετο έργο με υψηλό χωμάτινο
φράγμα και αρκετές δυσκολίες.
Έτσι, η επένδυση του Αλουμινίου και το Αμερικανικό
δάνειο συνέβαλαν στον εξηλεκτρισμό, δίδοντας μια δυναμική στην αξιοποίηση του
υδροδυναμικού των δύο μεγαλύτερων ποταμών της χώρας. Κατασκευάσθηκαν τρία υψηλά
χωμάτινα φράγματα και τρεις μεγάλοι υδροηλεκτρικοί σταθμοί (σύνολο 1.117
MW) μέσα σε μια δεκαετία. Διπλασιάσθηκε η εγκατεστημένη
ισχύς του ηλεκτρικού συστήματος και μέχρι σήμερα παρέχουν φθηνή ηλεκτρική
ενέργεια. Παράλληλα, ως έργα πολλαπλού σκοπού εξασφαλίζουν προστασία έναντι
πλημμυρών, υδροδοτούν πόλεις (Αγρίνιο, Θεσσαλονίκη), αρδεύουν τεράστιες
γεωργικές εκτάσεις από τους μεγάλους ταμιευτήρες κατά την θερινή περίοδο, ενώ η
λίμνη Πολυφύτου παρέχει και νερό για ψύξη των λιγνιτικών μονάδων στην Κοζάνη. Επιπλέον,
αυτά τα πρώτα έργα αποτέλεσαν την απαρχή για την πλήρη αξιοποίηση του
υδροδυναμικού των δύο μεγαλύτερων ποταμών της χώρας με τα άλλα υδροηλεκτρικά
έργα που ακολούθησαν.
Αφετηρία για αυτά τα αιώνια έργα εξηλεκτρισμού με το
χαμηλότερο κόστος παραγωγής και τα πολλαπλά οφέλη αποτέλεσε η επένδυση του
Αλουμινίου. Είναι βέβαιο ότι χωρίς αυτήν δεν θα γίνονταν ο υδροηλεκτρικός σταθμός
Κρεμαστών, ή τουλάχιστον ως έχει σήμερα, αφού δεν υπήρχαν κεφάλαια, έλειπε όμως
η τεχνογνωσία και εμπειρία στην Ευρώπη για ένα τόσο μεγάλο και δύσκολο έργο. Το
πλέον βέβαιο είναι ότι θα καθυστερούσε σημαντικά η αξιοποίηση του υδροδυναμικού
των δύο μεγάλων ποταμών και ο εξηλεκτρισμός της χώρας, μαζί και τα οφέλη από
αρδεύσεις και υδρεύσεις, ενώ θα ήταν αμφίβολη η ανάληψη τέτοιων κατασκευαστικών
δραστηριοτήτων από Ελληνικές εταιρείες.
Σε τελική ανάλυση, η επενδυτική πρόταση ήταν επιτυχής
και η κυβερνητική απόφαση συνετή και γενναία. Η επένδυση του Αλουμινίου ρίζωσε
στη χώρα, ώστε να λειτουργεί αποδοτικά και ανταγωνιστικά επί μισόν αιώνα,
τελευταία ως “Αλουμίνιον
AE”, χάρις στην διοίκηση και το προσωπικό της, ενώ
αποτέλεσε βασικό μοχλό στον εξηλεκτρισμό της χώρας. Μπορεί να χαρακτηρισθεί στο
σύνολό της ως η μεγαλύτερη και πλέον επιτυχής ξένη επένδυση στην Ελλάδα με
έντονο αναπτυξιακό χαρακτήρα.
Οι έμπειροι Τεχνικοί Σύμβουλοι από Ευρώπη και ΗΠΑ που
χρησιμοποιούνταν τότε στα μεγάλα έργα, τόσο από την ΔΕΗ όσο και από άλλους
δημόσιους οργανισμούς, συνέβαλαν στην μεταφορά τεχνογνωσίας και στην δημιουργία
μεγάλων εγχώριων τεχνικών εταιρειών για την επιτυχή κατασκευή των έργων εντός
των χρονικών ορίων και προϋπολογισμών. Το Κλιμάκιο Εποπτείας του ιδιοκτήτη του
έργου στο εργοτάξιο συνεργάζονταν στενά και αρμονικά με τον Τεχνικό Σύμβουλο, ο
οποίος είχε την εμπειρία και την ευελιξία στη άμεση λήψη των τελικών αποφάσεων.
Στα επόμενα χρόνια όμως, πλην
ελαχίστων εξαιρέσεων, μερικοί νόμισαν ότι τα είχαν μάθει όλα και θεώρησαν πλέον
περιττή πολυτέλεια την προσφορά των Τεχνικών Συμβούλων. Έλειψαν οι ώριμες και
πλήρεις τεχνικές μελέτες, η συνεπής και συνεχής επίβλεψη από έμπειρα στελέχη με
δυνατότητα λήψης αμέσως των ενδεδειγμένων αποφάσεων, αλλά έλειψε επίσης και η εξελισσόμενη
τεχνογνωσία μένοντας στο παρελθόν, με όλες τις δυσμενείς συνέπειες στα έργα και
στην ανάπτυξη.
Πέραν αυτών όμως έλειψε η
ισχυρή πολιτική βούληση με συνετές και γενναίες αποφάσεις για την ευμενή υποδοχή
και υποστήριξη των επενδύσεων, είτε ξένων είτε εγχωρίων, που θα συνέβαλαν στην
ανάπτυξη και απασχόληση.