Σήμερα, στις αρχές του 2016 και ένα μόλις μήνα μετά την παγκόσμια
Συνδιάσκεψη του Παρισιού για την Κλιματική Αλλαγή, το
COP 21, είναι εδραιωμένη η
αντίληψη ότι οι
Aνανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) γίνονται ολοένα και πιο ανταγωνιστικές
απέναντι στις συμβατικές πηγές ενέργειας όπως είναι ο άνθρακας και το φυσικό
αέριο. Ωστόσο, μέχρι να γίνουν πλήρως ανταγωνιστικές απαιτείται η διαμόρφωση
των κατάλληλων κινήτρων ώστε να προωθείται η ανάπτυξη τους βάσει
προγραμματισμού.
Η Ευρώπη, πρωτοστατεί εδώ και δεκαετίες στην προώθηση των ΑΠΕ ενθαρρύνοντας
τη διασύνδεση τους στα ηλεκτρικά δίκτυα των χωρών μελών έχοντας κατά καιρούς
θεσπίσει σειρά μέτρων και χρηματοδοτικών κινήτρων, αποβλέποντας στη σταδιακή
αύξηση της εγκατεστημένης ισχύος θέτοντας μάλιστα πολύ συγκεκριμένους στόχους
(λ.χ. το γνωστό 20-20-20).
Στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης, της ύφεσης και της ανεργίας των
τελευταίων 6 ετών η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ, κυρίως από αιολικά
και φωτοβολταϊκά, αυξήθηκε κατακόρυφα με αποτέλεσμα σήμερα να φτάνει στα 4,500
MW
στο διασυνδεδεμένο
σύστημα (ενώ εάν προσθέσουμε τα εκτός δικτύου συστήματα ξεπερνά τα 5.0
GW) που αντιστοιχεί στο 40% περίπου της συνολικής εγκατεστημένης ηλεκτρικής
ισχύος της χώρας, συνεισφέροντας το 25% περίπου της εθνικής παραγωγής ρεύματος.
Αυτά είναι από κάθε άποψη εντυπωσιακά νούμερα εάν λάβουμε υπ’ όψιν ότι μόλις 10
χρόνια πριν η συνεισφορά των ΑΠΕ τόσο από πλευράς εγκατεστημένης ισχύος όσο και
παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας κινείτο σε μονοψήφια νούμερα. Παρά το γεγονός
ότι στον τομέα των ΑΠΕ η Ελλάδα σήμερα φαίνεται να συγκλίνει με τους
Ευρωπαϊκούς στόχους που έχουν τεθεί, η δυναμική ανάπτυξης της αγοράς τους
τελευταίους 12-18 μήνες έχει χαθεί με μόνο 193
MW νέας ισχύος ΑΠΕ να έχει εγκατασταθεί το 2015. Στελέχη της αγοράς
παρατηρούν ότι στα αιολικά η χώρα μας έχει τη δυνατότητα να τριπλασιάσει την
συνεισφορά των αιολικών (από το 2.0
GW στα 6.0
GW) ενώ στα φωτοβολταϊκά παρά το γεγονός ότι έχουν επιτευχθεί οι στόχοι ο
διπλασιασμός της ισχύος, από τα 2.6
GW μέχρι τα 5.0
GW
είναι απόλυτα εφικτός σε βάθος χρόνου.
Όμως η περαιτέρω ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ελλάδα θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο
η κυβέρνηση θα μπορέσει να συμβάλλει αποτελεσματικά στην δημιουργία ενός νέου πλαισίου
στήριξης των ΑΠΕ που θα είναι συμβατό με τις νέες κατευθυντήριες γραμμές της ΕΕ
για τις κρατικές ενισχύσεις (όπως λ.χ. τα
Feed
in
Tariffs,
Feed
in Premiums
και διάφορων ειδών άλλες επιδοτήσεις) στους τομείς της ενέργειας και του
περιβάλλοντος. Όμως η προσπάθεια της σημερινής κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, η οποία
πλέον έχει αποδεχθεί το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο, έχει ουσιαστικά υπονομευθεί από ένα έτος
απραξίας, όλο το 2015, και συνειδητής αντιπαράθεσης με την ΕΕ σε όλα τα
επίπεδα, από τον αλήστου μνήμης Π. Λαφαζάνη ο οποίος και είχε πάρει δημόσιο
διαζύγιο από κάθε Ευρωπαϊκή Οδηγία και διαδικασία. Μία στάση την οποία
πληρώνουμε τώρα πανάκριβα καθώς κυβέρνηση και εταιρείες προσπαθούν να
επανεντάξουν την χώρα μας στις Ευρωπαϊκές διεργασίες και να επανακτήσουν την
εμπιστοσύνη των Ευρωπαϊκών οργάνων. Μία προσπάθεια όμως που κάθε άλλο παρά
κανονική μπορεί να χαρακτηρισθεί αφού οι επιβληθέντες έλεγχοι κεφαλαίων (
capital
controls) που κατά τα φαινόμενα θα ισχύσουν καθ’ όλο το 2016, δυσχεραίνουν τις
τραπεζικές συναλλαγές των επενδυτικών φορέων που είναι απολύτως απαραίτητες για
την ανάπτυξη και ολοκλήρωση έργων ΑΠΕ ( εισαγωγές εξοπλισμού, έγκριση και
εκταμίευση δανείων και επιχορηγήσεων, έκδοση εγγυητικών επιστολών, κλπ ). Ως να
μην ήτο αυτό αρκετό τον Οκτώβριο 2015 επεβλήθησαν νέοι φόροι και τέλη επί των
εσόδων των υφιστάμενων και των εν εξελίξει έργων, με αποτέλεσμα την περαιτέρω
μείωση των ήδη περιορισμένων οικονομικών περιθωρίων που είχαν προκύψει από τις
περικοπές που επέβαλε το “New Deal”.
Τα μέτρα αυτά σε συνδυασμό με τις προαναφερθείσες αβεβαιότητες της
μετάβασης από το “New Deal” σε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο στήριξης των ΑΠΕ είχαν
ως αποτέλεσμα την απότομη ανάσχεση της
επενδυτικής δραστηριότητας στις ΑΠΕ σε εθνικό επίπεδο. Όπως τονίζει ο πρόεδρος
της
EREF (European Renewable Energies Federation) Δρ. Σάββας Σεϊμανίδης, «η μετάβαση από το υφιστάμενο πλαίσιο στήριξης των
ΑΠΕ σε ένα νέο, βελτιωμένο και συμβατό με τις νέες Κατευθυντήριες Γραμμές (ΚΓ)
της Ε.Ε. για τις Κρατικές Ενισχύσεις αντιμετωπίζει μια σειρά από σοβαρότατα
εμπόδια. Τα σημαντικότερα από αυτά είναι :
·
Η καθυστερημένη υποβολή του
“New Deal” στις 31.12.2014 στην Ε.Ε. για
τον έλεγχο της συμβατότητάς του με το δίκαιο της Ε.Ε.
·
Η καθυστερημένη παροχή διευκρινιστικών
στοιχείων που ζητήθηκαν από την Ε.Ε.
·
Η καθυστερημένη έναρξη της
προετοιμασίας ενός νέου πλαισίου συμβατού με τις νέες ΚΓ
·
H καθυστέρηση στην αναμόρφωση
της αγοράς ηλεκτρισμού στα πλαίσια της προσαρμογής στο Ευρωπαϊκό Μοντέλο -
Στόχο (Target Model)
Οι καθυστερήσεις αυτές, καταλήγει ο Δρ. Σεϊμανίδης, «οφείλονται εν πολλοίς
στις πρωτοφανείς συνθήκες πολιτικής και οικονομικής αστάθειας που επικράτησαν
στη χώρα τον τελευταίο χρόνο. Όμως, αποτέλεσμα των καθυστερήσεων αυτών είναι η βεβαιότητα ότι, από 1/1/2016, οι
επενδυτές και οι παραγωγοί ΑΠΕ που δραστηριοποιούνται ήδη, καθώς και αυτοί που
ενδιαφέρονται να δραστηριοποιηθούν στην Ελληνική αγορά ΑΠΕ, όχι μόνο δεν θα γνωρίζουν τους
βασικούς όρους και τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη νέων έργων αλλά ούτε και
αν θα είναι σε θέση να ολοκληρώσουν δρομολογημένες επενδύσεις ΑΠΕ
».
Και ενώ κατά κοινή ομολογία η Ελλάδα από κλιματολογικής κι γεωγραφικής
άποψης αποτελεί έναν από τους πλέον ιδεώδεις τόπους στην Ευρώπη, και ίσως
παγκοσμίως, για την ανάπτυξη των ΑΠΕ αυτές αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα
κυρίως λόγω της στρεβλής δομής και λειτουργίας της ευρύτερης αγοράς ηλεκτρικής
ενέργειας, όπου οι ΑΠΕ αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της. Αυτά τα πολύ υπαρκτά
εμπόδια περιλαμβάνουν την περιορισμένη ισχύ του υφιστάμενου ηλεκτρικού δικτύου και των διεθνών
διασυνδέσεων, το
mandatory
pool με προημερήσια αγορά, την πλασματική ΟΤΣ, τις σοβαρές στρεβλώσεις στον μηχανισμό ανάκτησης μεταβληού κόστους και στον μηχανισμό διαθεσιμότητας ισχύος κλπ. Προκειμένου να ξεπερασθούν τα όποια εμπόδια ώστε να επανέλθει ο κλάδος των ΑΠΕ σε τροχιά
ανάπτυξης, έστω και με χαμηλότερους ρυθμούς, παράγοντες της αγοράς τονίζουν ότι
θα πρέπει το συντομότερο δυνατό να ολοκληρωθεί η αξιολόγηση και το «κλείσιμο»
του “New Deal” εις τρόπον ώστε να παραμείνουν στο υφιστάμενο καθεστώς στήριξης
έργα ΑΠΕ για τα οποία έχουν αναληφθεί διμερείς δεσμεύσεις υλοποίησης μεταξύ της
Πολιτείας και των επενδυτικών φορέων, όπως π.χ. συμβάσεις σύνδεσης των έργων
στο δίκτυο ή συμβάσεις αγοράς της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας (ΡΡΑ).
Παράλληλα, και σε συνάρτηση με την ολοκλήρωση της αξιολόγησης του “New
Deal” κατά τα ανωτέρω, θα πρέπει να επισπευσθεί η προετοιμασία και να
οριστικοποιηθούν και να θεσμοθετηθούν το ταχύτερο δυνατόν οι διατάξεις του νέου
πλαισίου για τις ΑΠΕ, που θα πρέπει:
·
Να είναι συμβατό με τις νέες
ΚΓ και, ειδικότερα, να στηρίζεται στο σύστημα Feed-in Premium (FIP) – έναντι
της μόνης διαθέσιμης εναλλακτικής επιλογής, του συστήματος Quota/ Green Certificates
·
Στην πρώτη φάση της εφαρμογής
του και τουλάχιστον μέχρι την υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων της αγοράς στα
πλαίσια του Ευρωπαϊκού Μοντέλου Στόχου (Target Model), να διασφαλίζει τιμές
πώλησης της παραγόμενης ανανεώσιμης ηλεκτρικής ενέργειας (reference prices)
συγκρίσιμες με το πραγματικό κόστος παραγωγής ανανεώσιμου ρεύματος (LCOE)
·
Στη δεύτερη φάση της εφαρμογής
του θα πρέπει ο καθορισμός των τιμών πώλησης να προκύπτει ως αποτέλεσμα
δημοπρασιών. Στη χώρα μας τεκμηριώνονται λόγοι εξαίρεσης από τις δημοπρασίες
για ορισμένες τεχνολογίες ΑΠΕ (π.χ. αιολικά, ΜΥΗΕ), σύμφωνα με τα οριζόμενα
στις νέες ΚΓ, τουλάχιστον μέχρι το 2018.
Η εφαρμογή των προαναφερόμενων
θα μπορούσε να αποτελέσει τη βάση τόσο για την επίτευξη των δεσμευτικών στόχων
ΑΠΕ για το 2020 όσο και για την ομαλή ενσωμάτωση των ΑΠΕ στην υπό αναμόρφωση
αγορά ηλεκτρισμού.